|
Pilarzowate
 ,_Giethoorn,_the_Netherlands.jpg)   Pilarzowate (Tenthredinidae) – rodzina owadów z rzędu błonkoskrzydłych i podrzędu rośliniarek, obejmująca ponad 5 tysięcy opisanych gatunków. Takson kosmopolityczny, najliczniejszy w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Gąsienicowate larwy są fitofagami. Wiele gatunków to szkodniki roślin uprawnych oraz drzew leśnych. OpisOwady dorosłe osiągają od 2,5 do 15 mm długości ciała[1]. W ich ubarwieniu występować mogą czerń, brąz, czerwień, pomarańcz, żółć, zieleń i biel, przy czym jaskrawe barwy blakną u martwych okazów, przechodząc w odcienie słomkowe[1][2]. Większość gatunków ma 9-członowe, nitkowate czułki[1]. Liczba członów biczyka może się jednak wahać od 5 do 10[2], a u niektórych czułki mogą być piłkowane lub ich pierwsze człony być opatrzone ząbkami[3]. Na głowie oprócz oczu złożonych znajdują się 3 przyoczka. Linia prosta poprowadzona tak, by połączyć przednie krawędzi przyoczek bocznych, przechodzi przez tylną krawędź albo za tylną krawędzią przyoczka środkowego[2]. Przedplecze ma głęboko wykrojoną krawędź tylną[1][3]. Brakuje szwów między śródpleczem a pleurytami śródtułowia[3]. Tarcza śródtułowia wyposażona jest w wyraźny wyrostek na tylnym brzegu[1][2][3]. Epimeryty śródtułowia mają pośrodku wycięte górne brzegi[2], zaś epimeryty zatułowia nie są zlane z pierwszym tergitem odwłoka[3]. Skrzydła cechują się stosunkowo pełnym użyłkowaniem[3]. W przedniej ich parze żyłka subkostalna ma przebieg poprzeczny lub w ogóle nie występuje[1]. Golenie ich odnóża są pozbawione ostróg przedwierzchołkowych, ale przednia para ma po dwie ostrogi wierzchołkowe[1][3]. Tergity odwłoka są wyokrąglone poniżej przetchlinek[2]. Samice mają piłkowane pokładełko[1]. Larwy są gąsienicowate, o walcowatym, rzadko przypłaszczonym ciele. Dobrze rozwinięta głowa jest u nich zaopatrzona w czułki zbudowane z 3 do 5 członów. Odwłok składa się z 10 segmentów, z których każdy podzielony jest bruzdami na 3–7 pierścieni. Zwykle na odwłoku występuje 7 lub 8 par posuwek, ale u gatunków minujących są one zredukowane lub całkiem zanikłe[1]. Biologia i ekologiaSamice składają jaja w tkankach roślin za pomocą piłkowanych pokładełek. U jednego z gatunków samica wykazuje troskę rodzicielską, broniąc złożonych jaj. Larwy są fitofagami. Należą tu zarówno gatunki żerujące na zewnątrz roślin, jak i wewnątrz ich tkanek, w tym drążące łodygi, minujące liście oraz indukujące powstawanie galasów[1]. Wśród roślin żywicielskich wymienić można drzewa i krzewy liściaste i iglaste, sagowce, trawy, paprocie i skrzypy[4]. Larwy niektórych gatunków żyją stadnie. Wśród strategii ochronnych larw znaleźć można: pozy odstraszające, wydzielanie substancji drażniących, wosku czy śliskiej wydzieliny, pokrycie ciała kolcami lub szczecinkami, odpadanie od rośliny i zwijanie w kulkę jak i włączanie w skład hemolimfy toksyn zawartych w roślinach. Dorosłe bronić się mogą przed drapieżnikami ubarwieniem kryptycznym lub udawaniem groźnych żądłówek[1]. Pilarzowate atakowane są przez grzyby, wirusy, bakterie i pierwotniaki chorobotwórcze oraz nicienie z rodziny Mermetidae. Padają także ofiarami parazytoidów: gąsienicznikowatych i złotolitkowatych z rzędu błonkówek oraz rączycowatych z rzędu muchówek[1]. RozprzestrzenienieTakson kosmopolityczny. Najwięcej gatunków zamieszkuje strefę umiarkowaną półkuli północnej, preferując siedliska wilgotne. Podrodzina Nematinae występuje także w strefie subarktycznej. Najsłabiej przedstawiciele rodziny reprezentowani są w Australii i na małych wyspach. Żaden gatunek nie występuje naturalnie na Nowej Zelandii i Antarktydzie[1]. W Polsce do 2000 roku stwierdzono 484 gatunki[5] (zobacz: pilarzowate Polski). Systematyka i filogenezaNajliczniejsza w gatunki rodzina rośliniarek. Dotychczas opisano ponad 5 tysięcy gatunków pilarzowatych, zgrupowanych w około 430 rodzajach i 7 podrodzinach[1][2]: Monofiletyzm pilarzowatych względem bryzgunowatych i borecznikowatych jest niejasny. W wynikach analizy filogenetycznej Songa i innych z 2016 pilarzowate i bryzgunowate stanowią grupy siostrzane, jednak nie uwzględniono w tym badaniu borecznikowatych[6]. W zapisie kopalnym pilarzowate są znane od kredy, a ich najstarszym znanym przedstawicielem jest Palaeathalia laiyangensis[7]. Znaczenie gospodarczeLiczne gatunki uznawane są w gospodarce leśnej za szkodniki wywołujące defoliację drzew iglastych i liściastych. Należą tu także szkodniki sadownicze, np. żerujący na agreście i porzeczce brzęczak porzeczkowy, rolnicze jak żerujący na kapustowatych gnatarz rzepakowiec oraz szkodniki roślin ozdobnych jak żerujący na różach Blennocampa phyllocolpa. Niektóre gatunki monofagiczne wykorzystuje się do biologicznej kontroli niechcianych roślin[1]. Przypisy
|
||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
