Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Republice Kosowa i Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii oraz w Bośni i Hercegowinie POLBAT (1999-2000) POLUKRBAT (2000-2010)
Polski Kontyngent Wojskowy w Kosowie (PKW Kosowo, PKW KFOR) – wydzielony komponent Sił Zbrojnych RP, przeznaczony do udziału w NATO-wskich KFOR (Kosovo Force) w ramach operacji Joint Guardian od 1999 roku.
PKW Kosowo na przestrzeni lat nosił m.in. następujące oficjalne nazwy[a]
1999–2000: Polska Jednostka Wojskowa w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Federacyjnej Republice Jugosławii (PJW KFOR),
od 2019: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Republice Kosowa i Republice Macedonii Północnej oraz w Bośni i Hercegowinie.
Historia
POLBAT
Pod koniec lat 90 XX wieku Armia Wyzwolenia Kosowa rozpoczęła wojnę partyzancką, co zmusiło rząd jugosłowiański do wysłania dodatkowych sił. Wojna w Kosowie z biegiem czasu przekształciła się we wzajemne czystki etniczne. W celu zapobiegnięcia dalszemu rozlewowi krwi cywilów NATO rozpoczęło operację Allied Force, mającą na celu wymuszenie poprzez ataki lotnicze wycofania przez Serbów ich jednostek. Ostatecznie 9 czerwca 1999 wszystkie strony konfliktu podpisały porozumienie o rozbrojeniu partyzantów, wycofaniu się regularnych jednostek i zastąpieniu ich przez międzynarodowe Siły Kosowskie (Kosovo Force – KFOR) pod dowództwem NATO.
Polska 18 czerwca 1999 zdecydowała się wysłać wzmocniony, ponad 800 osobowy 18 Bielski Batalion Desantowo-Szturmowy, będący Polską Jednostką Wojskową Odwodu Strategicznego Naczelnego Dowódcy SZ NATO w Europie (PJW OS SACEUR) pod dowództwem ppłk. Romana Polko. Pięcioma transportami kolejowymi został on przewieziony na pogranicze kosowsko-macedońskie, gdzie na otwartym polu zorganizowano bazę – nazwaną później Camp White Eagle (Obóz Orzeł Biały) – około 10 km na północ od miejscowości Kačanik (NSE stacjonował w Camp Bison w pobliżu lotniska Petrovec, znajdującego się 20 km od stolicy MacedoniiSkopje). Natychmiast po przybyciu w rejon misji polski kontyngent (PJW KFOR – POLBAT) przejął odpowiedzialność za przydzieloną strefę. Jego zadania polegały na:
zapewnieniu bezpieczeństwa cywilom i siłom międzynarodowym
W lipcu 1999 ze strony ukraińskiego ministerstwa obrony wyszła inicjatywa zaangażowania w KFOR wspólnej jednostki wojskowej Polsko-Ukraińskiego Batalionu Sił Pokojowych (POLUKRBAT). Stosowne porozumienie techniczne między resortami obrony zostało wypracowane w trakcie spotkania w Jaworowie 25-26 kwietnia 2000 i podpisane 9 czerwca 2000. POLUKRBAT został przetransportowany do Kosowa od 28 czerwca do 15 lipca 2000, przejmując zadania i strefę odpowiedzialności od POLBAT-u. Batalion liczył ok. 850-900 żołnierzy z Polski, Ukrainy i Litwy (pluton w polskiej kompanii)[5]. Do 2009 roku polski wkład w POLUKRBAT KFOR wystawiała 21 Brygada Strzelców Podhalańskich.
Mimo zakończenia wojny w Kosowie sytuacja w tej prowincji nadal była niestabilna i w ciągu kolejnych lat wielokrotnie występowała konieczność interwencji ze strony polskich żołnierzy:
w marcu-kwietniu 2000 na terenie Kosowa przeprowadzono ćwiczenia Dynamic Response, w których wzięła udział nowa PJW Odwodu Strategicznego, wystawiana przez 10 Batalion Zmechanizowany. Po ich zakończeniu pozostały one jednak w Kosowskiej Mitrowicy, gdyż doszło tam do poważnych rozruchów serbsko-albańskich i miejscowe siły KFOR pod dowództwem francuskim były niewystarczające do ustabilizowania sytuacji. Polski batalion przejął południową część miasta, do listopada 2000 obsadzając posterunkami brzeg rzeki Ibar. Jego zadania polegały na patrolowaniu obszaru i zapewnieniu bezpieczeństwa Serbom (tym samym na terenie Kosowa stacjonowały dwa polskie bataliony: 18 bdsz i 10 bz)[6],
w październiku-listopadzie 2000 POLUKRBAT zapobiegał zamieszkom w swojej strefie i przeprowadził operacje konfiskaty broni i amunicji kosowskich Albańczyków,
między styczniem a sierpniem 2001 miał miejsce albańsko-macedoński konflikt w Tetowie w północno-zachodniej Macedonii. Strefa operacyjna POLUKRBATU obejmowała gminy na pograniczu kosowsko-macedońskim i zaistniała konieczność wzmocnienia polskiego kontyngentu: do Kosowa ponownie skierowano jednostkę specjalną GROM[7], a po ćwiczeniu Dynamic Response 2001 w kwietniu 2001 2 kompania zmechanizowana PJW OS SACEUR aż do września 2001 pozostawała w Kosowie jako część PKW KFOR[8]. Po drugiej stronie granicy stacjonował Polski Kontyngent Wojskowy w Macedonii (wystawiony przez 1 Pułk Specjalny Komandosów).
W 2006 nastąpiła redukcja i restrukturyzacja KFOR: wielonarodowe brygady przeformowano w wielonarodowe siły zadaniowe (Wielonarodowa Brygada Wschód stała się Wielonarodowymi Siłami Zadaniowymi Wschód). W tym czasie przeprowadzono redukcję PKW z ok. 500 do ok. 300 żołnierzy i pracowników wojska. 28 sierpnia 2006 zlikwidowano Camp White Eagle i Polacy, Litwini i część Ukraińców musiała się przebazować do Camp Bondsteel w Uroševacu, czyli głównej bazy sił zbrojnych USA w Kosowie[9].
W maju 2007 roku POLUKRBAT na jeden miesiąc wydzielił na północ Kosowa polską kompanię zmotoryzowaną, która wraz z oddziałami amerykańskimi i czeskimi tworzyła Siły Zadaniowe Ibar (TF Ibar), podlegające francuskim Wielonarodowym Siłom Zadaniowym Północ (MNTF North)[10].
26 czerwca 2009 na mocy decyzji litewskiego rządu o wycofaniu swoich wojsk z sił KFOR nastąpiło oficjalne pożegnanie litewskiego plutonu piechoty, wchodzącego w skład polskiej kompanii zmotoryzowanej POLUKRBAT. Litewski kontyngent stacjonował w Kosowie przez 10 lat[11].
Po 2010
Polscy żołnierze KFOR
W 2010 została przeprowadzona kolejna restrukturyzacja Kosovo Force: wielonarodowe siły zadaniowe zostały zastąpione zredukowanymi liczebnie wielonarodowymi grupami bojowymi (Wielonarodowe Siły Zadaniowe Wschód stały się Wielonarodową Grupą Bojową Wschód). W rezultacie od XXII zmiany polski kontyngent funkcjonował w nowej formie, w której najważniejszymi różnicami wobec poprzedniej były:
likwidacja POLUKRBAT-u: polskie i ukraińskie kompanie podporządkowano bezpośrednio dowództwu grupy bojowej (w tym czasie rozwiązano też Polsko-Ukraiński Batalion na terenie kraju),
redukcja polskiego kontyngentu z ok. 300 do ok. 250 żołnierzy i pracowników wojska,
przeformowanie polskie kontyngentu do kompanii manewrowej (zmotoryzowanej), zespołu łącznikowo-monitorującego i Narodowego Elementu Wsparcia[12].
W nowej strukturze zmieniły się zadania polskiej kompanii manewrowej – od 2010 nie kontroluje już całej podporządkowanej strefy, a stanowi mobilną grupę szybkiego reagowania w sytuacjach kryzysowych, okresowo obsadzającą wybrane posterunki: m.in. w styczniu 2011 PKW KFOR ponownie wydzielił kompanię manewrową na północ Kosowa, gdzie przejęła od podległej francuskiej Wielonarodowej Grupie Bojowej Północ (MNBG North) kompanii tureckiej Camp Nothing Hill, w którym rotacyjnie służyła do końca listopada 2011 (w tym czasie, zwłaszcza w lipcu, dochodziło do licznych zamieszek przygranicznych)[13].
Od 2014 główne siły PKW stacjonują w bazie Camp Novo Selo, przemianowej później na Camp Maréchal de Lattre de Tassigny w okolicach Mitrowicy[14].
Ponadto w latach 2003-2014 (po rezygnacji z utrzymywania PJW OS) polskie kontyngenty wojskowe w siłach międzynarodowych w Bośni i Hercegowinie (SFOR, EUFOR) oraz Kosowie (KFOR) mogły się wzajemnie posiłkować w sytuacji zagrożenia. Ze względu na zmianę charakteru zadań tylko PKW KFOR ma możliwość wsparcia PKW EUFOR/MTT (postanowienia o przedłużeniu użycia kontyngentu ustalają obszar mandatowy także na Bośnię i Hercegowinę).
2000: Polska Jednostka Wojskowa w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Federacyjnej Republice Jugosławii (M.P. z 1999 r. nr 41, poz. 624),
2000: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Federalnej Republice Jugosławii, Republice Macedonii i Republice Albanii (M.P. z 2000 r. nr 20, poz. 414),
2001–2003: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Federalnej Republice Jugosławii, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii i Republice Albanii (M.P. z 2000 r. nr 43, poz. 839),
2004: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Serbii i Czarnogórze, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, Republice Albanii i Republice Bośni i Hercegowiny (M.P. z 2003 r. nr 59, poz. 923),
2005: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Serbii i Czarnogórze, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii i Republice Albanii (M.P. z 2004 r. nr 56, poz. 928),
2006: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Serbii i Czarnogórze, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii i Republice Albanii oraz w Bośni i Hercegowinie (M.P. z 2005 r. nr 84, poz. 1204),
2007: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Republice Serbii, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii i Republice Albanii oraz w Bośni i Hercegowinie (M.P. z 2006 r. nr 90, poz. 937),
2008: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Kosowie w Republice Serbii, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii oraz w Bośni i Hercegowinie (M.P. z 2007 r. nr 100, poz. 1089),
2009–2014: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Republice Kosowo i Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii oraz w Bośni i Hercegowinie (M.P. z 2008 r. nr 97, poz. 835),
2015–2019: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Republice Kosowa i Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii oraz w Bośni i Hercegowinie (M.P. z 2014 r. poz. 1221),
od 2019: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Międzynarodowych w Republice Kosowa i Republice Macedonii Północnej oraz w Bośni i Hercegowinie (M.P. z 2019 r. poz. 600).
↑Marek Żyła. Polish-Ukrainian military units in years 1991-2018. „Security and Defence Quarterly”. Nr 5 (22), s. 141, 2018. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Sztuki Wojennej. ISSN2300-8741.
↑Armando Ramirez: From Bosnia to Baghdad: The Evolution of US Army Special Forces from 1995-2004. Monterey: Naval Postgraduate School, 2004, s. 10.
↑Magdalena Leszkiewicz. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej w budowaniu bezpieczeństwa i pokoju w Kosowie. „Security, Economy & Law”. Nr 4 (18), s. 186, 2017. Kraków: Naukowo-Wydawniczy Instytut Badań Bezpieczeństwa i Obronności Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego „Apeiron” w Krakowie. ISSN2353-0669.
Grzegorz Ciechanowski: Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990–1999. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010. ISBN 978-83-7611-531-3.
