|
Powiat sokólski (1808–1919)
Powiat sokólski (ros. Сокольский уе́зд) – jednostka administracyjna na ziemiach zabranych należąca do Imperium Rosyjskiego (w latach 1808–1843 do obwodu białostockiego a 1843–1915 do guberni grodzieńskiej). Podczas I wojny światowej (1915–1919) należał do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). W sierpniu 1919 przeszedł pod administrację polską. Siedzibą powiatu było miasto Sokółka. Kontekst historyczny16 listopada 1794 upadło powstanie kościuszkowskie, w rok później upadła I Rzeczpospolita. Po trzecim rozbiorze tereny północno-wschodniej Polski weszły w skład państwa pruskiego, które utworzyło z nich nową prowincję Prusy Nowowschodnie z podziałem na dwa departamenty: białostocki i płocki. Departament białostocki podzielono na dziesięć powiatów (dystryktów) – w tym powiaty białostocki i dąbrowski[1][2].
Imperium Rosyjskie (1808–1915)  Na mocy traktatu tylżyckiego w 1807, obszar powiatu białostockiego oraz częściowo dąbrowskiego odłączono od Prus i przekazano Rosji[1], gdzie wszedł w skład obwodu białostockiego. Tam, w 1808 roku z części tych powiatów utworzono powiat sokólski[4]:
Podział administracyjnyW 1890 roku powiat obejmował 9 miast[5], 1 miasteczko i 13 gmin (wołości)[6] i tyle samo w 1913 roku[7]: Miasta:
Miasteczka:
Gminy:
Według spisu z 1897 r. w powiecie mieszkało 110,5 tys. osób. W tym Białorusini – 83,8%; Żydzi – 12,2%; Rosjanie – 1,8%; Polacy – 1,2%. W mieście powiatowym Sokółka mieszkało 7598 osób, a w miasteczkach: w Wasilkowie – 3880 osób, w Suchowoli – 3203 osoby, w Janowie – 2296 osób, w Dąbrowie – 1988 osób, w Odelsku – 1462 osoby, w Kuźnicy – 1346 osób, w Nowym Dworze – 1300 osób, w Korycinie– 683 osoby[8]. I wojna światowa Podczas I wojny światowej (1915–1919) powiat sokólski należał do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno), a następnie do Królestwa Litwy (1918)[9]. W przeciwieństwie do innych powiatów byłej guberni grodzieńskiej, gdzie w dużej mierze zachowano podział na rosyjskie gminy zbiorowe, powiat sokólski podległ kompletnej transformacji na szczeblu gminnym. Spośród jego oryginalnych 13 gmin zachowała się tylko jedna, a w ich miejsce utworzono 11 nowych gmin o zupełnie innych granicach[10]: Dąbrowa, Janów, Korycin, Kuźnica, Nowy Dwór, Odelsk, Sidra, Sokolany, Sokółka, Suchowola, Szudziałowo i Zalesie; ponadto jedyna zachowana gmina – Czarna Wieś – zmieniła granice i została wraz z Wasilkowem włączona do bliższego powiatu białostockiego, a przed zmianą powiatu utworzono z części jej obszaru (i części obszaru zniesionej gminy Kamionka) drugą gminę Czarna Wieś, która pozostała w powiecie sokólskim[11]. Po I wojnie światowej, 14 sierpnia 1919, obszar rosyjskiego powiatu sokólskiego w całości przypadł Polsce, wchodząc w skład w województwa białostockiego jako powiat sokólski[12]. Rząd polski, mimo że generalnie utrzymał dawny rosyjski podział administracyjny na powiaty[13][14][15], w przypadku powiatu sokólskiego zachowano jednak zmieniony podział na gminy oraz zmianę powiatu przez Wasilków i Czarna Wieś wprowadzone podczas okupacji wojennej[11]. Przypisy
|
||||||||||||||||||||||||||||||
_(1845).gif)
