|
Rudolf Virchow
Rudolf Ludwig Karl Virchow (ur. 13 października 1821 w Schivelbein, zm. 5 września 1902 w Berlinie) – niemiecki patolog, antropolog i higienista, jeden z założycieli „medycyny społecznej”[a][1], w latach 1849–1902 profesor uniwersytetów w Würzburgu i Berlinie, organizator życia naukowego[2]. Laureat Medalu Copleya (1892). ŻyciorysDzieciństwo Urodził się 13 października 1821 w miejscowości Schivelbein (dziś Świdwin), gdzie jego ojciec, Carl Christian Virchow, był urzędnikiem miejskim (skarbnikiem) i rolnikiem[3] (według innych źródeł Rudolf Virchow był jedynym synem kupca[4]). Matka, Johanna Maria z domu Hesse[b], pochodziła z Białogardu (niem. Belgard). Dziadkowie ze strony ojca i ze strony matki byli rzeźnikami[3]. Rudolf Virchow ukończył szkołę średnią w roku 1839 w Koszalinie (niem. Köslin, łac. Coslinum)[3][5]. Otrzymał stypendium wojskowe, które pozwoliło mu na podjęcie studiów medycznych w Berlinie[4]. Studia i pierwsze lata pracy zawodowejStudiował na Uniwersytecie Berlińskim, gdzie jego nauczycielem był Johannes Peter Müller. Pracę dyplomową obronił 21 października 1843[6]. W czasie badań formułował nowy „komórkowy model choroby” (por. cytopatologia i histopatologia) – dokonał prób scharakteryzowania reumatyzmu w powiązaniu z badaniami zmian w rogówce (przyjął założenia niepoprawne w kontekście dzisiejszej wiedzy). W roku 1844 został asystentem i uczniem Roberta Froriepa, prosektora i konserwatora w muzeum patologicznym szpitala Charité, a w roku 1846 jego następcą.  w Würzburgu .jpg) W roku 1847 uzyskał habilitację na Uniwersytecie Berlińskim i – wspólnie z przyjacielem i współpracownikiem w Charité, Benno Reinhardtem – założył czasopismo Archiv für pathologische Anatomie und Physiologie und für klinische Medicin[c][4][6]. Celem tej inicjatywy było tworzenie porozumienia między przedstawicielami różnych specjalizacji lekarskich, np. medycyny klinicznej, anatomii patologicznej, fizjologii, epidemiologii itp. Podobne cele realizowali twórcy Physikalisch-Medizinische Gesellschaft, utworzonego w grudniu 1849 roku w Würzburgu. Rudolf Virchow dołączył do grupy inicjatorów, do której należeli Albert von Kölliker, Johann Joseph von Scherer, Franz Kiwisch von Rotterau i Franz von Rinecker. Początki starań o zdrowie publiczneZimą 1847/1848 r. na pogrążonym w depresji Górnym Śląsku wybuchła epidemia tyfusu. Zbiegła się z głodem, będącym skutkiem nieurodzaju w poprzednich latach. Pojawiła się nawracająca "gorączka głodu". Władze centralne w Berlinie powołały komisję zobowiązaną do przeanalizowania sytuacji i opracowania zaleceń postępowania. Został do niej włączony 26-letni Rudolf Virchow, wówczas prosektor i adiunkt patologii w szpitalu Charité[1]. Autorzy raportu stwierdzili, że epidemia jest w większym stopniu problemem społecznym niż medycznym – niezbędne są radykalne zmiany polityki społecznej. Od lipca 1848 do czerwca 1849 Virchow, wspólnie z Rudolfem Leubuscherem (przyjacielem ze studiów, ordynatorem szpitala Charité), redagował tygodnik Die medicinische Reform[8]. Zaczął być określany jako socjalista. Był aktywny w czasie Wiosny Ludów (rewolucja marcowa 1848). Został zawieszony na stanowisku w Charité i stracił pensję państwową. Dopiero w 1849 roku dostał powołanie na katedrę anatomii patologicznej na Uniwersytecie w Würzburgu, a w 1856 roku mógł wrócić na stanowisko profesora patologii w Charité. Pracował tam do śmierci w 1902 roku. Uczestnictwo w życiu politycznymRudolf Virchow był jednym z grupy założycieli i liderów liberalnej Niemieckiej Partii Postępu (Deutsche Fortschrittspartei). Do grupy należeli historyk poeta i prawnik Theodor Mommsen, wynalazca przemysłowiec Werner von Siemens, właściciel fabryki Paul Singer i inni. Partia zdobyła większość głosów w pierwszej turze wyborów do Reichstagu w 1861 roku i była najsilniejszą frakcją w pruskiej Izbie Reprezentantów. W jej programie założycielskim przewidywano reformy konstytucyjne. Partia opowiadała się m.in. za demokracją przedstawicielską, rządami prawa i przyznaniem szerokich uprawnień samorządom lokalnym[9].  Był twórcą pojęcia Kulturkampf – użył go 17 stycznia 1873 podczas przemówienia w niższej izbie Pruskiego Sejmu Krajowego. Jako polityk nie przerywał starań na rzecz zdrowia publicznego (np. usługi medyczne dla ubogich, szczepienia dla dzieci, realizacja różnych projektów sanitarnych)[1] (przykład: Die Interpellation des Abgeordneten Virchow an den Cultus-Minister von Mühler, in Betreff der Ling-Rothstein'schen sogenaunten rationellen Gymnastik, 1862[10]). W okresie pruskiego konfliktu konstytucyjnego Virchow uczestniczył w burzliwych debatach parlamentarnych (liberałowie domagali się realizacji żądań z okresu rewolucji marcowej 1848 roku, np. odpowiedzialności rządu przed parlamentem). Virchow bywał bezkompromisowy. Doprowadziło to m.in. do głośnego wyzwania na "pojedynek" przez Bismarcka (zob. Trichinen und die Duell-Forderung Bismarcks an Virchow im Jahre 1865[11]). Obszary działalności naukowejBiologiczne badania naukowe XIX wiek jest nazywany „nową erą biologii”. Szybko rosnące zasoby wiedzy i doskonalone techniki badawcze ułatwiały gromadzenie faktów naukowych, formułowanie nowych hipotez i tworzenie teorii naukowych (zob. metoda naukowa). Rudolf Virchow jako jeden z pierwszych wykonywał biopsje, sformułował pojęcie białaczki i amyloidozy, pozostawił cenne prace na temat nowotworów, zakrzepów, zatorów i gruźlicy, zajmował się także mianownictwem medycznym (zob. eponimy medyczne). Rozszerzył teorię komórkową. Kontrowersje budziła np. koncepcja Rudolfa Virchowa dotycząca patologii komórkowej[d]. Błędne okazało się twierdzenie, że leukocyty odgrywają zasadniczą rolę w transporcie bakterii po organizmie[12]. Wybrane prace
Badania historyczne (archeologia, peleoantropologia)W 1871 roku Rudolf Virchow prowadził pierwsze wykopaliska archeologiczne w Wolinie (zob. Wolinianie). Prowadził wykopaliska również w innych rejonach Pomorza (archeologów interesują m.in. okolice dzisiejszego Marianowa. Uważał się za Pomorzanina, potomka Słowian i wykazywał to w swoich pracach o historii Pomorza Zachodniego, wiążąc pochodzenie swojej rodziny i nazwisko z jeziorem Wirewo (niem. Virchow-See, obecne Wierzchowo)[5]. Artykuły publikował m.in. w czasopiśmie Baltische Studien[15][16]. Spostrzeżenia opublikowane w pierwszym z artykułów („Baltische Studien” 1868) referował w roku 1865 na posiedzeniu stowarzyszenia „Verhandlungen der medizinischen Gesellschaft” w Berlinie. Dotyczyły one „kości patologicznych” kompletnego szkieletu, osobiście wydobytego w roku 1864 z wczesnohistorycznego grobowca w pobliżu Stargardu[5]. Wiele uwagi Virchow poświęcił historii klasztoru Kartuzów w Świdwinie, ufundowanego przez Konrada von Erlichshausena, wielkiego mistrza krzyżackiego w latach 1441–1449.  Za istotną dla swoich badań Virchow uznał informacje o darowiźnie złożonej w 1443 roku przez zachodniopomorski ród szlachecki Borków oraz darowiznę z 1447 roku w postaci budynku w Świdwinie i gruntów poza miastem, dokonaną przez miasto. Panowanie krzyżackie nad Świdwinem skończyło się w roku 1454 – władzę objęli elektorzy brandenburscy. Virchow stwierdził, że klasztor „był straconą pozycją w prastarym kraju słowiańskim”[5] (zob. też historia Świdwina). Publikacje na temat historii PomorzaW pracy pt. Rudolf Virchow o dziejach Pomorza (1960) Stanisław Schwann wymienił[5]:
_-_Titel.jpg)
Nachrichten über deutsche AltertumsfundeO trwałości zainteresowania Virchowa odczytywaniem historii ze śladów archeologicznych świadczy m.in. podjęta w roku 1890, decyzja o wydawaniu „Nachrichten über deutsche Altertumsfunde”[17] – zbioru artykułów dotyczących różnych niemieckich znalezisk starożytnych. Archiwizacja tekstów, umożliwiła interpretację m.in. licznych archeologicznych odkryć dokonywanych niezależnie na dużym obszarze wędrówki plemion germańskich, polskich i innych. Już w pierwszym roku ukazała się praca nt. urny znalezionej przez archeologów w pobliżu miejscowości Nienburg (Saale). W następnych dziesięcioleciach liczne podobne urny znaleziono na terenie Saksonia-Anhalt, co umożliwiło zdefiniowanie kolejnej kulturowej grupy, nazwanej – od miejsca pierwszego odkrycia – Nienburger Tasse.  A  B _(14578454228).jpg) C Przykład badań paleoantropologicznych
A. Urna z kulturowej grupy Nienburger Tasse, znaleziona w pobliżu Hohnhorst (2014) B. Epoka żelaza: pole żółte – kultura Harpstedt-Nienburg, ciemnoczerwone – jastorfska C. Kolekcja do badań paleoantropologicznych (Charité 1895)
Wytrwałe gromadzenie eksponatów i badania paleopatologiczne nie zmieniły błędnego przekonania Virchowa, że opisana przez Darwina teoria ewolucji jest tylko hipotezą, wymagającą sprawdzenia. TrojaRudolf Virchow był przyjacielem Heinricha Schliemanna i Franza Boasa (etnologa, prekursora antropologii kulturowej). Osobiście uczestniczył w wykopaliskach w Troi w 1879 roku. Po odkryciu tzw. Skarbu Priama pośredniczył w przekazaniu kolekcji trojańskiej Schliemanna do Berlińskiego Muzeum Etnologicznego[18]. Odznaczenia i wyróżnienia
Upamiętnienie W terminologii medycznej są znane nazwy: i inne eponimy z nazwiskiem Virchow (zob. sekcja Eponymous medical terms w haśle en:Rudolf Virchow) Dowody pamięci o Rudolfie Virchowie znajdują się też w wielu miejscach świata. Jego imię nadano wielu instytucjom związanym z medycyną, np.:
 Krater Virchowa na Mare Smythii  Pomnik na Karlplatz (Berlin-Centrum) .jpg) Tablica pamiątkowa w rodzinnym mieście, Świdwinie Upamiętnieniu sylwetki i dokonań R. Virchowa służy również książka pt. Rudolf Virchow: Four Lives in One (autor: Leslie Dunn)[24]. Życie prywatne  Żoną Rudolfa Virchowa była Rosalina Ferdynanda Amalia z domu Mayer urodzona 29 lutego 1832. Małżeństwo miało trzech synów i trzy córki[3]:
Drugi syn, Hans Virchow studiował medycynę w Berlinie, Bonn, Strasburgu i Würzburgu. Pracował w Instytucie Anatomicznym Uniwersytetu w Würzburgu (w 1889 został profesorem anatomii). W latach 1886–1920 wykładał anatomię Berliner Hochschule für bildende Künste). Od 1887 roku został członkiem Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina[3]. Uwagi
Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (osoba):
Identyfikatory zewnętrzne:
|
||||||||||||||||||||
,_1902_Wellcome_M0007837.jpg)
