Sonata na wiolonczelę solo Kodálya

Sonata na wiolonczelę solo op. 8 – utwór wiolonczelowy węgierskiego kompozytora Zoltána Kodálya. Premierowe wykonanie miało miejsce w 1918 roku, a drukiem wydano sonatę w 1921 roku. Sonata Kodálya jest powszechnie uważana za największe z dzieł skomponowanych na wiolonczelę solo od czasów suit na wiolonczelę Johanna Sebastiana Bacha^[1]^[2]. W utworze można znaleźć echa twórczości Debussy'ego i Bartóka oraz nawiązania do węgierskiej muzyki ludowej^[1].

Prawykonanie

Sonata została skomponowana w 1915 roku, ale wydarzenia I wojny światowej opóźniły premierę^[1]. Prawykonanie miało miejsce w Budapeszcie 7 maja 1918 roku, a solistą był Jenő Kerpely (1885-1954; znany także jako Eugène de Kerpely), któremu utwór był dedykowany^[1]^[3]. Kerpely był wiolonczelistą kwartetu Waldbauer-Kerpely, który po raz pierwszy prezentował także m.in. cztery kwartety Beli Bartóka. Nuty opublikowało w 1921 roku w Wiedniu wydawnictwo Universal Edition^[3].

Popularność

Utwór długo pracował na popularność. W 1956 roku sonata została obowiązkowym utworem w konkursie wiolonczelistów Pablo Casalsa w Meksyku^[4]. Calum MacDonald komentując znaczenie utworu napisał^[2]:

Gdyby nawet Kodály nie napisał niczego poza tą wspaniałą sonatą, nadal zasługiwałby na miano jednego z największych muzycznych geniuszy Węgier.

Części

Sonata składa się z trzech części oznaczonych^[1]

I. Allegro maestoso ma appassionato
II. Adagio (con gran espressione)
III. Allegro molto vivace

W licznych wykonaniach część trzecia jest skracana^[5].

Tonacja

Utwór został skomponowany w tonacji h-moll, często przechodzącej w H-dur. Sonata wymaga przestrojenia dwóch najgrubszych strun wiolonczeli w dół o półton, czym kompozytor chciał umożliwić użycie tonacji H, poszerzyć skalę instrumentu i zwiększyć możliwości ekspresji^[6].

Nagrania

Sonatę nagrywali liczni wiolonczeliści, m.in. Erling Blöndal Bengtsson, Natalie Clein, Antony Cooke, Pierre Fournier, Alban Gerhardt, Matt Haimovitz, Frans Helmerson, Yo-Yo Ma, George Neikrug, David Pereira, János Starker, Yuli Turovsky, Alisa Weilerstein i Pieter Wispelwey.

János Starker wykonał utwór po raz pierwszy dla kompozytora w wieku 15 lat w 1939 roku, a następnie w 1967 roku, krótko przed śmiercią Kodálya. Nagranie płytowe z 1948 roku zostało uhonorowane prestiżową Grand Prix du Disque, a po nim nastąpiły jeszcze nagrania z 1950, 1956 i 1970 roku^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Sonata for Solo Cello, Op.8. Classical Archives. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Kodály - Cello Sonata. Presto Classical. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Sonata for Solo Cello, Op.8 (Kodály, Zoltán). IMSLP. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Camden Shaw plays Bach, Kodály and Ligeti. 6moons.com. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
↑ Kevin N O'Connell: Kodaly's Sonata for solo cello. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
↑ Mogens Wenzel Andreasen: Erling Blöndal Bengtsson. Danacord.dk. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).

[ca-1] Sonata for Solo Cello, Op.8. Classical Archives. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).

[prestoclassical-2] Kodály - Cello Sonata. Presto Classical. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).

[imslp-3] Sonata for Solo Cello, Op.8 (Kodály, Zoltán). IMSLP. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).

[6moons-4] Camden Shaw plays Bach, Kodály and Ligeti. 6moons.com. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).

[kevinnoconnell-5] Kevin N O'Connell: Kodaly's Sonata for solo cello. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).

[danacord-6] Mogens Wenzel Andreasen: Erling Blöndal Bengtsson. Danacord.dk. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]