Stillfriedowie

Stillfriedowie – nazwa arystokratycznej rodziny Stillfried pochodzi z IX wieku, kiedy to z Czech do Bawarii przybył czeski książę Stoymir (niem. Stillfried). Wspomina o tym śląski historyk Sinapius. W średniowieczu rodzina Stillfriedów posiadała wieś Ratenice w okolicy Podiebradów, dlatego pisała się Stillfried und Rattonitz. Najstarszy dokument wymieniający nazwisko Stillfried wystawił 15 lipca 1045 król Henryk III Salicki.

W XIV wieku rodzina obecna była na Śląsku. Conradusa Stillefrita wymieniono w 1329 we Wrocławiu, a Hermann von Rednitz w 1347 otrzymał lenno rycerskie w Tłumaczowie koło Nowej Rudy. Książę ziębicki i hrabia kłodzki Henryk I Starszy z Podiebradów w 1472 ofiarował Nową Rudę z okolicznymi wsiami Georgowi von Stillfriedowi, który ożenił się z Anną von Donyn. Była ona córką von Donyna, ostatniego właściciela dóbr noworudzkich.

W XVII w. część rodziny pozostała przy wyznaniu katolickim, z wyjątkiem Bernharda I von Stillfrieda, który w 1615 odziedziczył majątek noworudzki. Bernhard I z większością stanów śląskich opowiedział się po stronie protestantów i elektora palatyńskiego Fryderyka V. W 1622 hrabia Bernhard von Thurn z armią cesarską wkroczył do hrabstwa kłodzkiego i zajął Nową Rudę. Bernharda I von Stillfrieda i jego syna uwięziono w Kłodzku. Zwolnienie nastąpiło dopiero po złożeniu okupu w wysokości 12 000 talarów. Po skonfiskowaniu, na mocy cesarskiego wyroku, w 1625 wszystkich posiadanych lenn i połowy dóbr, Bernhard I wrócił do kościoła rzym-kat. i podjął starania o zwrot majątku^[1]. W 1680 r. rodzina została podniesiona do godności barona. W okresie wojen śląskich, przedstawiciele rodziny reprezentowali różne opcje polityczne^[1].

Michael Raymund von Stillfried 1 czerwca 1773 otrzymał od króla potwierdzenie lennego prawa do majątku i stał się jedynym właścicielem dóbr noworudzkich, które w latach 1783–1785 systematycznie powiększył o: Bieganów, Borek, Drogosław, część Ludwikowic Kłodzkich, Mikołów, Sowinę, Świerki, Zagórzyn, Szczytną, Szczerbę, Czermną. Dzięki tym działaniom w jego rękach znalazła się trzecia część powierzchni hrabstwa kłodzkiego. Michael Raymund von Stillfried zmarł w Szczytnej 21 lutego 1796, a jego dobra zostały podzielone: Johann Joseph II von Stillfried otrzymał Ludwikowice Kłodzkie i Czermną, a w rękach Friedricha Augusta znalazła się Nowa Ruda. Friedrich August 9 lipca 1810 sprzedał swoje ziemie szwagrowi brata, hrabiemu Antonowi von Magnisowi z Bożkowa. Tak zakończył się 338-letni okres władania rodziny von Stillfriedów nad Nową Rudą.

W Europie ród von Stillfried dzielił się na kilka linii: magnacką z Austrii, która pisała się w dalszym ciągu Stillfried von Ratenicz lub Stillfried von Rathenitz, natomiast pruska linia Stillfried-Rattonitz podzieliła się na kilka gałęzi magnackich i hrabiowskich. Przedstawiciele rodu:

• Rudolf von Stillfried-Rattonitz(inne języki) (1804–1882), historyk i urzędnik pruski,
• Raimund von Stillfried(inne języki) z Rathenitz (1839–1911), austriacki oficer, malarz i fotograf.

• 1472–1482 – Georg (Jerzy) I von Stillfried und Rattonitz (1420–1482)^[2]
• 1482–1483 – Paweł von Stillfried und Ratienitz^[2]
• 1482–1492 – Georg (Jerzy) II von Stillfried und Ratienitz (1459–1492)^[2][3]
• 1492–1518 – Georg (Jerzy) III von Stillfried (zm. 1518)
• 1518–1524 Jakob von Stillfried und Rattonitz (1483–1524/9)^[2]
• 1524–1554 – Georg (Jerzy) IV von Stillfried (1506–1554)^[4]
• 1554–1566 – Róża (Schaff)Gotsch, żona Jerzego IV
• 1566–1572 Georg (Jerzy) V von Stillfried (1548–1586)^[4], wł. Jugowa, Zacisza, Drogosławia od 1572, bezdzietny
• 1572–1580 Henryk von Stillfried średni (zm. 1580), wł. Nowej Rudy, bezdzietny
• 1586 – Georg (Jerzy) VI von Stillfried
• 1586–1615 – Henryk von Stillfried starszy (1519–1615)^[5], syn Jakuba
• Jan (Hans) von Stillfried Rattonitz (1549–1609), wł. Drogosławia, Jugowa od 1600
• 1615–1637 – Bernhard I von Stillfried (1567–1537)
• 1637–1669 – Bernhard II von Stillfried (1611–1669)^[5]
• 1669–1702 – Bernhard III von Stillfried und Rattonitz (1641–1702)^[6]
• 1702–1720 – Raymund Erdmann Anton baron Stillfried von Rattonitz (1672–1720)
• 1720–1739 – Johann Joseph I baron Stillfried von Rattonitz (1695–1739)
• 1739–1761 – Anna von Stillfried hrabina von Salburg (1703–1761)^[7], żona Johanna Josepha I
• 1761–1767 – Michael Raymund baron Stillfried und Rattonitz (1730–1796)
• 1767–1773 – Augustyn von Stillfried
• 1773–1796 – Michał Rajmund von Stillfried
• 1796–1805 – Johann Joseph (Jan Józef) II, hrabia Stillfried und Rattonitz (1762–1805)^[8]
• 1805–1810 Fryderyk August von Stillfried^[7]

• Zamek Stillfriedów w Nowej Rudzie
• Dwór Górny w Nowej Rudzie
• Dwór Dolny we Włodowicach
• Dwór Stillfriedów w Drogosławiu

• Andrzej Behan, Nowa Ruda: przewodnik historyczno-turystyczny, Wydawnictwo Maria, Nowa Ruda 2006, s. 108–110, ISBN 83-60478-08-2.
• Romuald M. Łuczyński Nowa Ruda i rodzina von Stillfried, miesięcznik „Sudety”, nr 1/34, 2004
• Stillfried-Rattonitz. w: Universal-Lexikon der Gegenwart und Vergangenheit, red. Heinrich August Pierer, Julius Löbe, wyd. IV, vol. 16, Altenburg 1863, s. 833–834
• Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Kolebka i rozwój przestrzenny miasta Nowa Ruda, Cz. 1, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2004, ISBN 83-88842-66-8.
• Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto pracujące, Cz. 3, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2005, ISBN 83-88842-66-8 (całość)
• Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto walczące, Cz. 4, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2005, ISBN 83-88842-66-8 (całość), 83-88842-90-0 (cz. 4)
• Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Rozśpiewane miasto, Cz. 5, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2006, ISBN 83-88842-66-8 (całość), 83-88842-99-4 (cz. 5)

• Von Stillfried