Ukraińska Armia Narodowa (UAN, UNA, niem. Ukrainische Nationalarmee, ukr. Українська Національна Армія) – ukraińska formacja wojskowa utworzona 17 marca 1945 z inicjatywy III Rzeszy i ukraińskich stronnictw emigracyjnych, podporządkowana utworzonemu na żądanie Pawło Szandruka 17 marca 1945 Ukraińskiemu Komitetowi Narodowemu[3], dowodzona przez generała porucznika Pawło Szandruka.
Po opuszczeniu frontu wschodniego w Czechach i Austrii zwarte oddziały UAN poddały się 7 maja 1945 wojskom brytyjskim i amerykańskim.
Po kapitulacji generał Pawło Szandruk zażądał spotkania w cztery oczy z gen. Władysławem Andersem, które mu umożliwiono. Po osobistej interwencji Andersa u władz brytyjskich, żołnierzy Ukraińskiej Armii Narodowej nie wydano (pomimo nacisków sowieckich) przymusowo ZSRR (przymusową deportację wszystkich obywateli ZSRR przewidywały porozumienia jałtańskie), uznając ich za obywateli polskich[5][6]. Umożliwiono im również legalną imigrację do Wielkiej Brytanii i krajów Imperium Brytyjskiego (Kanady, Australii i Afryki Południowej). Decyzję Winstona Churchilla w tej sprawie potwierdził również jego następca Clement Attlee, z ramienia Labour Party. Żołnierze UAN po pobycie w obozach internowania w północnych Włoszech (na terenie operacyjnym 2 Korpusu Polskiego), wyjechali w roku 1947 do Wielkiej Brytanii. Jak twierdził sam Szandruk UAN powstała w celu uratowania jak największej liczby żołnierzy ukraińskich przed niewolą radziecką i łagrami[7]. Wśród żołnierzy UAN znaleźli jednak schronienie również indywidualni przestępcy wojenni.
W roku 1992 w niepodległej Ukrainie we Lwowie została utworzona organizacja pn. Galicyjskie Bractwo Byłych Żołnierzy UD „Hałyczyna” (UNA). W Anglii funkcjonuje osobne koło weteranów skupione wokół Organizacji Byłych Żołnierzy Ukraińskich w Wielkiej Brytanii (skr. OBWU).
↑Ostateczna liczba żołnierzy ukraińskich w służbie III Rzeszy w oddziałach podległych Oberkommando des Heeres, które miały stanowić bazę dla tworzenia UAN wynosiła 220 000 Ukraińców. Pomimo energicznych wysiłków sztabu UNA fakt, że formacja powołana została na niecałe dwa miesiące przed zakończeniem wojny spowodował, że wcielono w jej skład jedynie część pomocniczych oddziałów ukraińskich (zwłaszcza tzw. Ukraińskiej Armii Wyzwoleńczej) rozproszonych w jednostkach nie większych od batalionu zarówno na froncie wschodnim, jak i zachodnim.
↑Gen. Władysław Anders nigdy w żadnych dostępnych publikacjach nie wspominał ani o Szandruku ani dowodzonych przez tego człowieka jednostkach wojskowych, również ostatnio wznowiona książka autorstwa Władysława Andersa. „Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939–1946”. ISBN 978-83-11-10685-7. 2007 nie zawiera żadnych informacji o Szandruku.
↑W roku 2006 organizacja ta wspierała finansowo żyjących weteranów dywizji na Ukrainie, Kazachstanie i Rosji. Organizowała obozy turystyczne dla dzieci z Zaporoża oraz wspomagała stypendiami studentów. Większość środków finansowych przeznaczana jest jednak na pomoc muzeom oraz realizacji zamierzeń filmowych o dywizji. Organizacja wsparła finansowo w 2006 również budowę pomników w Baturynie i Mogile na Ukrainie, [w:] ЗВІТ СВІТОВОЇ РАДИ СУСПІЛЬНОЇ СЛУЖБИ СКУ за 2006 рік.
Bibliografia
Pawło Szandruk, Historyczna prawda o Ukraińskiej Armii Narodowej, Kultura, Paryż, nr 6, 1965
Pavlo Shandruk, Arms of Valor (SHANDRUK, Lt. General PAVLO Arms of Valor, Robert Speller & Sons Publishers, Inc.), New York 1959, wersja elektroniczna [1]
