|
Ulica Wielka w Warszawie
Ulica Wielka – nieistniejąca obecnie ulica w Warszawie, przed 1945 rokiem jedna z głównych ulic Śródmieścia. HistoriaOdcinek między ul. Świętokrzyską a ówczesną Aleją JerozolimskąUlica Wielka została wytyczona około 1767 roku[1], choć jeszcze nie została zaznaczona na mapie Warszawy Rizziego Zannoniego z 1772 roku. Biegła równolegle do ul. Marszałkowskiej i Zielnej, po ich zachodniej stronie, między ul. Świętokrzyską a Aleją Jerozolimską[a]. Po 1844 roku dochodziła jedynie do ulicy Widok (na odcinku znajdującym się dziś na terenie placu Defilad). W związku z rozbudową Dworca Wiedeńskiego od 1900 roku ul. Widok już nie łączyła się z Wielką. W 1854 roku zarejestrowano na tym odcinku 16 posesji (1435–1449b), w tym 7 kamienic, 7 domów i 2 place[2]. W 1874 roku w wyniku wielkiego pożaru, który wybuchł w rejonie ulic Chmielnej, Złotej i Siennej[3], spłonął kwartał drewnianej zabudowy znajdującej się między ulicami Wielką i Zielną[4]. Przed II wojną światową przy ulicy znajdowało się 26 posesji[1]. W czasie okupacji, w listopadzie 1940, fragment ul. Wielkiej na odcinku między ul. Świętokrzyską a Złotą znalazł się na terenie warszawskiego getta[5]. W czasie wojny 8 kamienic uległo zniszczeniu. Wszystkie pozostałe budynki – w tym siedem nienaruszonych – po wojnie rozebrano w związku z budową Pałacu Kultury i Nauki i związaną z tym całkowitą niwelacją całego centrum Warszawy między ul. Świętokrzyską i Alejami Jerozolimskimi oraz Marszałkowską i Emilii Plater (dotychczasową ul. Sosnową, której przedwojenny przebieg pokrył się z późniejszą Emilii Plater na tym odcinku). W północnej części tego odcinka ulicy Wielkiej urządzono park (obecny park Świętokrzyski)[6]. Poeta ujął historię ulicy w limeryk[7]:
Odcinek między Aleją Jerozolimską a ul. KoszykowąW pierwszej połowie XIX wieku ulica została przedłużona do Koszyków. Po wybudowaniu Dworca Wiedeńskiego straciła w 1844 roku ciągłość między ul. Widok a Wspólną. Na odcinku między Wspólną a Piękną po jej nieparzystej (zachodniej) stronie znajdował się początkowo podmiejski Cmentarz Świętokrzyski. Cmentarz został całkowicie zamknięty dla pochówków w 1836 roku, a całkowicie zlikwidowany w latach 1865–1902. Po likwidacji cmentarza południowa część ulicy Wielkiej była zabudowywana również w kierunku północnym (od Wspólnej, przez skrzyżowanie z Nowogrodzką w kierunku Alei Jerozolimskiej). W 1879 roku wybudowano pierwszą murowaną kamienicę w tej części ulicy, kamienica ta istnieje do dziś i jest jednym z niewielu zachowanych śródmiejskich obiektów z tego okresu. Ulica na tym odcinku na przełomie XIX i XX wieku zwana była przez warszawiaków ulicą Nowo-Wielką. W 1922 roku, w ramach realizacji polityki zmierzającej do scalania ziem byłych zaborów, została oficjalnie nazwana ulicą Poznańską. Odcinek między ul. Koszykową a ul. Nowowiejską Po likwidacji i rozparcelowaniu ogrodów folwarku i pałacyku „Koszyki” (co nastąpiło w 1899 roku) znajdującego się wcześniej na przedłużeniu ulicy Wielkiej została ona wytyczona aż do ul. Nowowiejskiej (w miejscu dzisiejszego placu Politechniki)[8]. Zabudowa tego ostatniego odcinka zaczęła się w 1905 roku, od wybudowania V Carskiego Gimnazjum Męskiego, przejętego w 1915 roku przez Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej na rogu Wielkiej i Koszykowej. Podczas gdy wcześniejszy odcinek ul. Wielkiej zwany był Nowo-Wielką, ten odcinek był nazywany przez warszawiaków ulicą Nowo-Nowo-Wielką. W 1922 roku został oficjalnie nazwany ulicą Lwowską. Ważniejsze obiekty (na całym przebiegu)
Ulica w kulturze masowej
Upamiętnienie
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
