|
Zasłonak rudy
  Zasłonak rudy (Cortinarius orellanus Fr.) – gatunek grzybów z rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1]. Systematyka i nazewnictwoPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1]. Po raz pierwszy opisał go Elias Fries w 1838 r. i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Synonimy nazwy naukowej[2]:
Polską nazwę podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r[3]. MorfologiaŚrednica 4–7 cm. Za młodu półkulisty lub dzwonkowaty, później wypukły z podwiniętymi brzegami, z tępym garbkiem pośrodku. Powierzchnia matowa i pilśniowa z delikatnymi łuskami. Kolor cynamonowobrązowy, brązowoczerwony lub brązowy[4]. Początkowo szafranowożółte, potem pomarańczowe do pomarańczowordzawych. Są wypukłe, rzadkie i dość grube, szeroko przyrośnięte do trzonu lub nieco zbiegające[4]. O wysokości 5–10 cm, cylindryczny, u dołu zwężony, pełny, żółtawy lub żółtawobrązowy z podłużnymi ciemniejszymi włóknami[4]. Żółtawy. Smak łagodny lub lekko kwaskowaty, zapach słaby, podobny do zapachu rzodkwi[5]. Rdzawobrązowy. Zarodniki elipsoidalne lub migdałkowate, lekko brodawkowate o wielkości 8–11 × 5,5–7 μm[5].
Występowanie i siedliskoNotowany jest w wielu krajach Europy oraz Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Niemczech, Danii, Holandii, Norwegii, Szwecji[3]. Grzyb mykoryzowy[3]. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, od sierpnia do października. Jest pospolity zarówno na nizinach, jak i na pogórzu i w górach. Szczególnie często występuje pod dębami, rzadziej pod bukami i brzozami[4]. ZnaczenieGrzyb śmiertelnie trujący[8]. Zawiera alkaloid orellaninę, która nie rozpuszcza się w wodzie, dlatego gotowanie nie zmniejsza toksyczności grzyba. Orellanina selektywnie uszkadza komórki kanalików nerkowych, powodując rozległe zmiany zwyrodnieniowe i martwicze. Toksyna ma charakter kumulatywny – powtarzane spożywanie nawet niewielkich dawek powoduje narastające objawy chorobowe. Dochodzi do uszkodzenia nerek i w następstwie ich niewydolności. Pierwsze objawy pojawiają się po kilku dniach, ale rozwinięte objawy zatrucia występują dopiero po ok. 2 tygodniach (z tego względu niekiedy można nie wiązać ich ze spożyciem tego grzyba). Ocenia się, że dawką śmiertelną jest ok. 100–200 g zasłonaka rudego[9], ale działanie toksyczne zależy też od osobniczej wrażliwości oraz stanu nerek przed zatruciem. Śmierć może nastąpić w wyniku nieleczonej niewydolności nerek. Nie ma specyficznej odtrutki na orellaninę i leczenie sprowadza się do dializoterapii lub transplantacji nerki. O tym, że jest to grzyb trujący, przekonano się w Polsce dopiero pod koniec lat 50. XX wieku. Miały miejsce wówczas dwie fale zatruć tym grzybem, w wyniku których zmarło około 10 osób. Wcześniej uważano zasłonaki za grzyby nietrujące[10]. Przypisy
|
||||||||||||||||||||||||
