|
Zatwarnica (gmina)
Zatwarnica – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1934–1951 w woj. lwowskim i rzeszowskim (dzisiejsze woj. podkarpackie). Siedzibą władz gminy była Zatwarnica. Historia1934–1939Gminę zbiorową Zatwarnica utworzono 1 sierpnia 1934 roku w powiecie leskim województwie lwowskim, z dotychczasowych jednostkowych jednostkowych gmin wiejskich: Chmiel, Hulskie, Krywe ad Tworylne, Ruskie, Studenne, Tworylne i Zatwarnica[2]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w 7 gromad (sołectw) gminy Zatwarnica[3]. 1939–1944Po wybuchu II wojny światowej granica niemiecko-sowiecka przedzieliła gminę wzdłuż Sanu. Zasadnicza część gminy Zatwarnica znajdowała się na lewym brzegu Sanu i przeszła przez to pod okupację niemiecką, wchodząc w skład Landkreis Sanok w dystrykcie krakowskim w Generalnym Gubernatorstwie. Obszar ten objął w całości gromadę Ruskie, zasadnicze części gromad Studenne, Tworylne, Krywe, Hulskie i Zatwarnica wraz z ich siedzibami oraz niewielki lewobrzeżny fragment gromady Chmiel[4]. Północne tereny na prawym brzegu Sanu (około jedna czwarta powierzchni gminy) znalazły się pod okupację radziecką. Dotyczyło to prawie całej gromady Chmiel, a także prawobrzeżnych, słabo zamieszkanych fragmentów pięciu innych gromad, bez ich siedzib – Studenne, Tworylne, Krywe, Hulskie i Zatwarnica (Sikawiec), które 17 stycznia 1940 włączona do nowo utworzonego tam rejonu ustrzyckiego w obwodzie drohobyckim[5]. Rejon ustrzycki przestał istnieć wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941. Na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941, północne połacie gminy Zatwarnica, odłączone od niej w 1939 roku, weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa, gdzie zostały połączone 15 listopada 1941 z gminą Zatwarnica w dystrykcie krakowskim w Landkreis Sanok[6]. Po zmianie tej, gmina Zatwarnica została zrekonfigurowana w jej oryginalnych granicach sprzed 1939. W 1943 roku gmina Zatwarnica liczyła 4089 mieszkańców (451 w Chmielu, 344 w Hulskiem, 704 w Krywem, 259 w Ruskiem, 299 w Studennem, 953 w Tworylnem i 1079 w Zatwarnicy)[7]. 1944–1951Latem 1944 przywrócono ponownie granicę na Sanie po zajęciu wschodnich terenów przez Armię Czerwoną, włączając ponownie północne połacie gminy Zatwarnica do reaktywowanego 31 lipca 1944 rejonu ustrzyckiego w ZSRR. Podział obszaru zniesionej gminy Zatwarnica na Sanie zamanifestował się identycznie co w latach 1940–41[8]. W ZSRR Chmiel utworzył radę wiejską (Хмільська сільська рада), obejmującą wieś Chmiel (Хміль), chutor Dwerniczek (Дверничок) i chutor Sikawiec (Сиаквець)[9]. W Polsce, gmina Zatwarnica powróciła do reaktywowanego powiatu leskiego[10], który od 18 sierpnia 1945 należał do nowego województwa rzeszowskiego[11]. Składała się już z czterech gromad, Ruskie, Studenne, Tworylne i Zatwarnica (gromady Hulskie i Krywe ad Tworylne zniesiono)[10]. W wyniku włączenia do Polski z ZSRR w grudniu 1951 prawie całego rejonu ustrzyckiego w ramach umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, obszar ten przekształcono w nowy powiat ustrzycki z siedzibą w Ustrzykach Dolnych[12], który zmodyfikowano, dołączając do niego części polskich powiatów leskiego i przemyskiego[13]. 1 stycznia 1952 gminę Zatwarnica przeniesiono formalnie do powiatu ustrzyckiego, jednak tego samego dnia została ona zniesiona i włączona do (reaktywowanej na obszarze odzyskanym od ZSRR) gminy Polana[13]. Należący przed 1939 do gminy Zatwarnica Chmiel (który w latach 1944-1951 przypadł ZSRR, a w 1951 powrócił do Polski) włączono do reaktywowanej gminy Szewczenko (Lutowiska). Tam też powrócił Dwerniczek, który bynajmniej do gminy Zatwarnica nigdy nie należał, lecz w ZSRR wraz z Chmielem tworzył wspólny sielsowiet[13]. 29 września 1952 obszar gminy Polana podzielono na cztery gromady[14], jednak na obszarze zniesionej gminy Zatwarnica nie utworzono ani jednej gromady (zrobiono to wyłącznie na bazie miejscowości odłączonych od ZSRR). Spowodowane to było kompletnym spaleniem i wyludnieniem miejscowości zatwarnickich pod koniec wojny i po jej zakończeniu, w tym w toku walk z UPA. Zachowano jednak oryginalny podział obszaru na obręby ewidencyjne w granicach (i o nazwach) dawych gmin katastralnych (gromad), które później stopniowo zaludniano, tworząc nowe miejscowości i sołectwa[15]. Gminę Polana zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[16], a jej obszar wszedł w całości w skład nowej gromady Polana[17]. Gminy Zatwarnica nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[18]. Jej oryginalny obszar sprzed 1939 wszedł w skład gmin: Lutowiska (Chmiel, Hulskie, Krywe, Ruskie i Zatwarnica), Czarna (Tworylne) i Wołkowyja (Studenne)[19]. Przypisy
|
||||||||||||||||||||
.jpg)
