Sien-a (Siena an italian) a l'é na sità dla Toscan-a ëd 54.123 abitant [1], capleugh ëd l'omònima provincia.
Stòria
Dal 313 a Sien-a a-i é staje un vëscovà.
La sità a së slarga e a dventa lìbera comun-a a parte dal sécol ch'a fà XII, con l'elession ëd cónsoj.
A la mòrt ëd l'imperator Federich II, Firense e Sien-a as frontegio an na bataja vnùa arnomà ël 4 Stèmber 1260, ai pe dla colin-a Montaperti, a est ëd Sien-a.
Bele che l'armèja dij guelf fiorentin a fussa bin pi numerosa, ij ghiblin senèis a l'han trionfà giutà da le sità alià, Pisa e Corton-a, partisan-e dl'imperator, e dij sivalié alman mandà dal re Manfred, fieul ëd Federich II.
A la mità dël sécol ch'a fà XIV la classa dij mërcant a riva al podèj.
Cost-sì a cangia peui 'd man vàire vire fin-a a che, dël 1555, apress n'assedi afros, j'8000 dzorvivù a consigno Sien-a a Còsim I dij Médici e a sò alià Flip II.
Giumaj la sità a aparten al granducà 'd Toscan-a, sota l'autorità ëd Firense.
Le sinch pi grande fontan-e 'd Sien-a a smijo a 'd fortësse, përchè a ventava protege l'eva ant la sità ch'a n'avìa pòca.
Un-a dle fontan-e comunaj pi antiche e pi bele a l'é l'adoss Branda, an contrà 'd Fontebranda, batìa ai pe d'un ròch ert.
As andasìa ambelessì a pijé l'eva già anviron ant l'ann 1000, ma a l'é mach da la mità dël sécol ch'a fà XIII ch'a l'ha sò aspet atual, ch'a arpija le forme gòtiche dla ca dla comun-a.
La fassada an mon ancoronà 'd merlo as duverta con tre gran arcade an ogiva.
Ël quarté dantorn a la fontan-a na vira a l'era abità da tenzior, afaitor e cardèire.
An piassa dël Camp as alva la monumental adoss Gaia, inaugurà dël 1414.
Feste e manifestassion
Palio dle contrà: corsa ìpica stòrica an piassa, ai 2 luj e 16 ost
.svg)
