การฆ่าคน

บทความนี้ได้รับแจ้งให้ปรับปรุงหลายข้อ กรุณาช่วยปรับปรุงบทความ หรืออภิปรายปัญหาที่หน้าอภิปราย บทความนี้มีเนื้อหาหรือรูปแบบคล้ายตำรา งานวิจัย ข้อเสนอโครงการ หรือลักษณะอื่นที่ไม่เป็นสารานุกรม บทความนี้ต้องการตรวจสอบความถูกต้องจากผู้เชี่ยวชาญ บทความนี้ต้องการพิสูจน์อักษร อาจเป็นด้านการใช้ภาษา การสะกด ไวยากรณ์ รูปแบบการเขียน หรือการแปลจากภาษาอื่น

อาชญากรรม
องค์ประกอบของความผิดอาญา
การกระทำ  · เหตุกับผล  · กระทงความผิด
เจตนาร้าย  · ความจำนง  · ความประมาท
ความประมาททางอาญา  · ข้อแก้ตัว
ความรับผิดทางอาญา  · พยานและหลักฐานทางอาญา
ความผิดสาธารณะ
ความผิดต่อประมุขแห่งรัฐ  · ความผิดต่อความมั่นคงของรัฐ
ความผิดต่อมิตรประเทศ  · การก่อการร้าย
การก่อความไม่สงบ  · ความผิดเกี่ยวกับศาสนา
ความผิดต่อบุคคล
การทำร้ายร่างกาย  · การทำแท้ง  · การชิงทรัพย์
ความผิดทางเพศ  · การค้าโสเภณี  · การข่มขืน
การลักพาตัว  · การฆ่าคนโดยไม่เจตนา  · การฆ่าคน
ความผิดต่อเสรีภาพ  · การเผยความลับ  · การหมิ่นประมาท
ความผิดต่อทรัพย์สิน
การทำให้เสียทรัพย์  · การลอบวางเพลิง
การลักทรัพย์  · การลักทรัพย์ยามวิกาล  · การหลอกลวง
การฉ้อโกงทรัพย์  · การยักยอกทรัพย์  · การรับของโจร
การปลอมทรัพย์  · การลอบวางเพลิง  · การบุกรุก
ความผิดเกี่ยวกับการปกครอง
การขัดขวางราชการ · การให้สินบน
การเบิกความเท็จ · ความผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการ
ความผิดยังไม่บริบูรณ์
การพยายามกระทำความผิดอาญา
การคบคิดกัน  · การสนับสนุน
ข้อต่อสู้ทางอาญา
ภาวะอัตโนมัติ  · ความมึนเมา  · ความสำคัญผิด
ภาวะวิกลจริต  · ความไม่สมประกอบ
การถูกข่มขู่  · ความจำเป็น
การถูกยั่วยุ · การป้องกันตน
อื่น ๆ
โทษทางอาญา  · วิธีการเพื่อความปลอดภัย
การเพิ่มและลดโทษ  · การรอลงอาญา
ความผิดอาญาลหุโทษ  · ความผิดอาญาอุกฉกรรจ์
การใช้กฎหมายอาญา  · การทำความผิดอาญาซ้ำ

การฆ่าคน (อังกฤษ: Murder) เป็นการกระทำให้มนุษย์ถึงแก่ความตาย จัดเป็นอาชญากรรมประเภทหนึ่ง ทางนิติศาสตร์แบ่งเป็นสองประเภท คือ การทำให้คนตายโดยเจตนา (homicide) และการทำให้คนตายโดยไม่เจตนา (manslaughter) การฆ่าคนทั้งสองประเภท ผู้กระทำต้องระวางโทษหนักหรือเบาตามกฎหมายแล้วแต่กรณี

คำว่า "การฆ่าคน" เป็นศัพท์บัญญัติของราชบัณฑิตยสถาน ให้ใช้แทนคำภาษาอังกฤษว่า "murder"^[1]

ส่วน "ฆาตกรรม" มีความหมายตามพจนานุกรมมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ว่า "การฆ่าคน" แต่มิใช่ศัพท์บัญญัติที่ทางราชการมุ่งหมายให้ใช้อย่างเป็นทางการ^[2] ทั้งนี้ "ฆาตกรรม" เป็นคำสมาสระหว่างคำ "ฆาต" (บาลี. ตี, ฟาด, ฟัน, ฆ่า, ทำลาย) + "กรรม" มีความหมายตามอักษรว่า การตี, การฟาด, การฟัน, การฆ่า, การทำลาย ผู้กระทำฆาตกรรมเรียกว่า "ฆาตกร"

ปัจจุบันมีการใช้คำ "ฆาตกรรม" คละไปกับคำ "การฆ่าคน" ทั้งนี้ คำทั้งสองมีความหมายเดียวกันดังข้างต้น

การถือว่าการฆ่าคนเป็นความผิดอาญา ปรากฏเป็นครั้งแรกสุดในประมวลกฎหมายอูร์-นัมมู (Ur-Nammu) กษัตริย์ชาวสุเมเรียน โดยประมวลกฎหมายดังกล่าวตราขึ้นในระหว่างประมาณ 2100 ปีถึง 2050 ปีก่อน ค.ศ. มาตราหนึ่งบัญญัติไว้ว่า "ผู้ใดกระทำให้ผู้อื่นถึงแก่ความตายแล้วไซร้ ผู้นั้นต้องระวางโทษประหารชีวิต"

ในศาสนาอับราฮัม การฆ่าคนถือเป็นสิ่งต้องห้าม โดยปรากฏอยู่ในบัญญัติ 10 ประการที่พระเจ้ามอบแก่โมเสสบนยอดเขาเซนาย^[3][4]

ตามกฎหมายจารีตประเพณีของอังกฤษ การฆ่าคนถือเป็นความผิดสาธารณะ (public wrong)^[5]

นิยามของ "การฆ่าคน" นั้น ประเทศที่ใช้กฎหมายจารีตประเพณีเช่นประเทศอังกฤษเห็นว่า ไม่จำเป็นต้องเขียนเอาไว้ตายตัว เพียงรับรู้กันว่าเป็นความผิดอุกฉกรรจ์ก็เพียงพอแล้ว และในกรณีเช่นนี้ คำตัดสินก่อน ๆ ของศาลมักใช้เป็นที่พิจารณาว่าการฆ่าคนตามกฎหมายจารีตประเพณีนั้นถือเอาการกระทำเช่นไรบ้าง ส่วนประเทศที่ใช้ประมวลกฎหมายเช่นประเทศไทยมักมีการบัญญัตินิยามของ "การฆ่าคน" เอาไว้อย่างตายตัว และนิยามอาจแก้ไขได้ขึ้นอยู่กับสภาวะแวดล้อมที่เป็นไป

การฆ่าคนพิจารณาจากองค์ประกอบขั้นพื้นฐานสองประการดังต่อไปนี้

1. การฆ่าคนนั้นเป็นการกระทำอันจะเป็นความผิดอาญา (actus reus)
2. การฆ่าคนนั้นเป็นไปเพราะมีเจตนาร้าย (mens rea) พิจารณาจากวัตถุประสงค์ ความจงใจ ความหวังผลร้าย การไตร่ตรองไว้ล่วงหน้า และ/หรือการปราศจากความระมัดระวังหรือยับยั้งชั่งใจ (wanton)

ทั้งนี้ โดยทั่วไป ความหวังผลร้ายมักไม่ใช้พิจารณาเป็นองค์ประกอบข้างต้นสักเท่าใด เนื่องด้วยถือว่าความจงใจที่จะฆ่าคนนั้นย่อมเกิดจากความหวังผลร้ายอยู่แล้ว และบางครั้งในการฆ่าคนที่เกิดจากการขาดความยับยั้งชั่งใจหรือในหรือคดีอุกฉกรรจ์บางประเภท ก็ถือไปโดยปริยายว่าย่อมเกิดจากความหวังผลร้ายอยู่แล้ว

1. การฆ่าคนโดยไม่เจตนาหรือไม่ได้หวังผลร้าย มักถือว่าเป็นการทำให้คนตายโดยไม่เจตนา
2. การฆ่าคนโดยชอบด้วยกฎหมาย (เช่น การประหารชีวิต หรือการทำให้คนตายโดยคำสั่งของผู้บังคับบัญชา) และการทำคนตายโดยอุบัติเหตุ ถือเป็นการทำให้คนตายโดยเจตนา ทั้งนี้ การกระทำดังกล่าวจะเป็นความผิดหรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับสภาวะแวดล้อมแล้วแต่กรณี เป็นต้นว่า
   • คำพิพากษาของศาลให้ลงโทษประหารชีวิตเป็นการสั่งให้ฆ่าคน แต่ไม่มีความผิดเนื่องจากเป็นวิถีทางที่ถูกต้องแห่งกฎหมาย (due process of law)
   • การฆ่าปรปักษ์ (combatant) โดยคำสั่งอันชอบด้วยกฎหมายที่มีขึ้นในระหว่างภาวะสงคราม รวมตลอดถึงการฆ่าที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายในภาวะสงคราม อาจถือเป็นการฆ่าคน และอาจถือเป็นอาชญากรรมสงคราม (แต่จะมีโทษหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับสภาวะแวดล้อมแล้วแต่กรณี)
3. ในสังคมหลายภาคส่วนของโลก การฆ่าตัวตายไม่ถือว่าเป็นการฆ่าคน เนื่องจากจำเลยและผู้เสียหายเป็นบุคคลเดียวกัน ทั้งนี้ การสนับสนุนการฆ่าตัวตายอาจถือว่าเป็นความผิดขึ้นอยู่กับสภาวะแวดล้อมแล้วแต่กรณี

ตามกฎหมายถือว่า ผู้เสียหายต้องเป็นมนุษย์เท่านั้น และต้องเป็นผู้ที่มีชีวิตอยู่ในระหว่างที่มีความผิดเกิดขึ้น

ศาลบางแห่งของบางประเทศถือว่าการสังหารตัวอ่อนในครรภ์หรือทารกในครรภ์มีความผิดคนละสถานกับความผิดในการฆ่าคนตาย เช่น ความผิดฐานทำให้ครรภ์แท้งอย่างผิดกฎหมาย หรือความผิดฐานฆ่าทารกในครรภ์

ในบางประเทศกำหนดให้บุคคลไม่สมประกอบซึ่งกระทำให้ผู้อื่นถึงแก่ความตายได้รับการบรรเทาโทษ หรือให้ถือว่าเป็นการทำให้คนตายโดยไม่เจตนา

ความไม่สมประกอบข้างต้น เป็นต้นว่า ภาวะซึมเศร้า (depression) ภาวะเครียด (stress) และผลข้างเคียงของการใช้ยาบางประเภท

จำเลยในคดีฆ่าคนอาจไม่ต้องถูกสอบสวนหรืออาจไม่ต้องรับโทษ หากพบว่าจำเลยวิกลจริต เป็นต้นว่า ป่วยเป็นโรคจิตพิการ (mental disorder) โรคจิตเภท (schizophrenia) หรือโรคสมองเสื่อม (dementia)

ในบางประเทศ หากมีการตรวจสอบตามกระบวนการแล้วพบว่าจำเลยวิกลจริตจริง จำเลยอาจอ้างเหตุดังกล่าวเป็นข้อต่อสู้คดีให้ตนพ้นมลทินได้^[6] โดยข้อต่อสู้คดีดังกล่าวต้องมีองค์ประกอบดังต่อไปนี้

1. อาการวิกลจริตของจำเลยนั้นรุนแรงถึงขนาด หรือ
2. ในขณะกระทำความผิด อาการวิกลจริตนั้นกระทำให้สภาวะทางจิตใจของจำเลยไม่อาจรู้ดีรู้ชั่ว

ตัวอย่างเกี่ยวกับกรณีดังต่อไปนี้ เป็นต้นว่าที่บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายอาญาแห่งสาธารณรัฐฝรั่งเศส ดังต่อไปนี้

มาตรา 122/1 บุคคล (ผู้กระทำความผิดอาญา) ไม่ต้องรับโทษทางอาญา หากในเมื่อขณะกระทำความผิดนั้นบุคคลดังกล่าวได้ประสบภาวะผิดปรกติทางจิตใจหรือทางระบบประสาท ซึ่งภาวะดังกล่าวกระทำให้บุคคลไม่อาจรู้ดีรู้ชั่วหรือไม่อาจรับรู้ถึงการที่ตนกำลังกระทำอยู่ หรือกระทำให้บุคคลไม่อาจควบคุมการกระทำของตนได้

"ในระหว่างกระทำความผิดอันมีบุคคลผู้ประสบภาวะผิดปรกติทางจิตใจหรือทางระบบประสาทเป็นผู้กระทำ หากบุคคลนั้นสามารถรั้งความรู้ดีรู้ชั่วเอาไว้ได้ หรือสามารถยับยั้งตนเองไม่ให้กระทำความผิดได้แล้วไซร้ ต้องระวางโทษตามกฎหมาย ทั้งนี้ ในการตัดสินลงโทษ ให้ศาลคำนึงถึงอาการวิกลจริตของผู้นั้นด้วย

(ARTICLE 122-1. A person is not criminally liable who, when the act was committed, was suffering from a psychological or neuropsychological disorder which destroyed his discernment or his ability to control his actions.

A person who, at the time he acted, was suffering from a psychological or neuropsychological disorder which reduced his discernment or impeded his ability to control his actions, remains punishable; however, the court shall take this into account when it decides the penalty and determines its regime.)^[7]

ทั้งนี้ จำเลยที่สามารถใช้เหตุดังกล่าวเป็นข้อต่อสู้คดีได้โดยสิ้นเชิง มักไม่ต้องรับโทษจำคุกหรือโทษหนักกว่านั้น หากแต่มักถูกจำกัดอยู่ในสถานบำบัดอาการตามคำสั่งของศาล จนกว่าจะเป็นปรกติแล้วจะได้รับการปล่อยตัวให้กลับคืนสู่สังคมตามเดิมต่อไป

ตามกฎหมายจารีตประเพณี การฆ่าคนมักเป็นการกระทำโดยเจตนาร้ายอันไตร่ตรองมาก่อน (malice aforethought)

อย่างไรก็ดี ในทางกฎหมายทั่วไป การฆ่าคนถือว่าเป็นความผิดหากมีองค์ประกอบดังต่อไปนี้

1. มีจำเลย
2. พิจารณาสภาพจิตของจำเลย อย่างหนึ่งอย่างใดดังต่อไปนี้
   1. มีความประสงค์จะฆ่าคน ในกรณีนี้ หากพบว่าจำเลยเจตนาใช้อาวุธอันตรายถึงตาย (deadly weapon) กระทำให้ผู้อื่นได้รับความเสียหายหรือถึงแก่ความตาย ก็ให้อนุมานเข้าข่ายว่ามีความประสงค์ตามข้อนี้เช่นกัน อาวุธดังกล่าว เป็นต้นว่า ปืน มีดผาหน้าไม้ หรือรถในกรณีที่เจตนาใช้พุ่งชนผู้อื่น
   2. มีความประสงค์จะก่อให้เกิดความบาดเจ็บสาหัสแก่ร่างกายของบุคคล (grievous bodily harm)
   3. การนั้นได้กระทำไปโดยปราศจากความระมัดระวังหรือยับยั้งชั่งใจ หรือไม่อาจควบคุมตนเองได้ (abandoned and malignant heart) เป็นต้นว่า จำเลยรู้ดีว่าการกระทำนั้นเป็นความผิดตามกฎหมาย และรู้ตัวว่ากำลังทำอะไรอยู่ แต่ก็กระทำความผิดนั้นลงไปโดยเพิกเฉยความรับรู้นั้นเสีย หรือได้กระทำไปเพราะระบบการทำงานของร่างกายปฏิเสธความรับรู้นั้นเสีย เช่น ในรัฐแคลิฟอร์เนีย ผู้ร้ายฆ่าคนต้องระวางโทษอันดับที่สอง หากความผิดนั้นได้กระทำไปเพราะได้ดื่มแอลกอฮอล์ ยา หรือสารบางประเภท จนทำให้ไม่อาจควบคุมตนเองได้หรือทำให้สติไม่สมปฤดี
   4. มีความประสงค์จะกระทำความผิดโดยรู้ว่าเป็นความผิดอาญาอุกฉกรรจ์ (felony)

กฎหมายไทยได้บัญญัติองค์ประกอบความผิดฐานฆ่าผู้อื่นไว้ในมาตรา 288 ประมวลกฎหมายอาญาดังนี้ "มาตรา ๒๘๘ ผู้ใดฆ่าผู้อื่น ต้องระวางโทษประหารชีวิต จำคุกตลอดชีวิต หรือจำคุกตั้งแต่สิบห้าปีถึงยี่สิบปี"

ดังนั้น องค์ประกอบของความผิดฐานฆ่าผู้อื่นจึงได้แก่ องค์ประกอบภายนอก ได้แก่ ผู้ใด + ฆ่า + ผู้อื่น องค์ประกอบภายใน ได้แก่ เจตนาฆ่า (หากกระทำโดยประมาท หรือไม่มีเจตนาฆ่าโดยอาจมีเพียงเจตนาทำร้ายหรือไม่มีเจตนาเลย ก็จะไม่มีความผิดฐานฆ่าผู้อื่น แต่อาจเป็นความผิดฐานอื่น กล่าวคือ กระทำโดยประมาทเป็นเหตุให้ผู้อื่นถึงแก่ความตาย หรือทำร้ายจนเป็นเหตุให้ผู้อื่นถึงแก่ความตาย เป็นต้น) คำว่าเจตนานั้น หมายความว่าผู้กระทำรู้และตกลงใจที่จะกระทำ โดยประสงค์ต่อผลหรือเล็งเห็นผล (เพื่อให้ผู้อื่นตาย)

สามารถจำแนกความผิดเกี่ยวกับการฆ๋าคนตามประมวลกฎหมายอาญาของไทย (ปอ.) และกฎหมายอื่นของไทยที่เกี่ยวข้องได้ดังต่อไปนี้

ที่	ความผิด	โทษ	กฎหมายและมาตรา
ประมุขแห่งรัฐ
1	การปลงพระชนม์พระมหากษัตริย์ พระราชินี หรือรัชทายาท หรือฆ่าผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์แห่งประเทศไทย	- ประหารชีวิต	ปอ. มาตรา 107 วรรคหนึ่ง และมาตรา 109 วรรคหนึ่ง
2	การพยายามฆ่าบุคคลตามข้อ 1 หรือข้อ 2	- โทษเช่นเดียวกับการฆ่าบุคคลนั้น	ปอ. มาตรา 107 วรรคสอง มาตรา 109 วรรคสอง และมาตรา 130
3	การเตรียมการปลงพระชนม์พระมหากษัตริย์แห่งประเทศไทย หรือ การล่วงรู้ข้อมูลเกี่ยวกับการเตรียมการดังกล่าวแต่ช่วยปกปิดไว้	- จำคุกตลอดชีวิต	ปอ. มาตรา 107 วรรคสาม
4	การเตรียมการปลงพระชนม์พระราชินีหรือรัชทายาท หรือการเตรียมการฆ่าผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์แห่งประเทศไทย หรือ การล่วงรู้ข้อมูลเกี่ยวกับการเตรียมการดังกล่าวแต่ช่วยปกปิดไว้	- จำคุกตั้งแต่ 12-20 ปี	ปอ. มาตรา 107 วรรคสาม
5	การสนับสนุนการกระทำความผิดตามข้อ 1 ข้อ 3 ข้อ หรือ 4	- โทษเช่นเดียวกับความผิดนั้น	ปอ. มาตรา 111
บุคคล
6	การฆ่าผู้อื่น	- ประหารชีวิต หรือ - จำคุกตลอดชีวิต หรือ - จำคุกตั้งแต่ 15-20 ปี	ปอ. มาตรา 288
7	การฆ่า - 7.1 บุพการี - 7.2 เจ้าพนักงานซึ่งกระทำการตามอำนาจหน้าที่ - 7.3 ผู้ช่วยเหลือเจ้าพนักงานตาม 7.2 - 7.4 ผู้อื่นโดยไตร่ตรองไว้ก่อน - 7.5 ผู้อื่นอย่างทารุณ - 7.6 ผู้อื่นเพื่อให้กระทำความผิดอื่นได้สะดวก - 7.7 ปิดปาก - 7.8 ผู้อื่นเพื่อรักษาผลประโยชน์ของตน โดยที่ผลประโยชน์นั้นมาจากการกระทำความผิดอื่น - 7.9 ผู้อื่นเพื่อหนีความผิด	- ประหารชีวิต	ปอ. มาตรา 289
8	การทำให้คนตายโดยไม่เจตนา	- จำคุกตั้งแต่ 3-15 ปี	ปอ. มาตรา 290 วรรคหนึ่ง
9	การทำให้เกิดความผิดตามข้อ 7 โดยไม่เจตนา	- จำคุกตั้งแต่ 3-20 ปี	ปอ. มาตรา 290 วรรคสอง
11	การยุให้บุคคลดังต่อไปนี้ฆ่าตัวตาย - เด็กอายุไม่เกินสิบหกปี - ผู้ที่ไม่อาจจำแนกได้ว่าการกระทำของตนดีหรือชั่วอย่างไร - ผู้ที่ไม่อาจบังคับการกระทำของตนเองได้ (ถ้าหากบุคคลดังกล่าวได้ฆ่าตัวตายหรือได้พยายามฆ่าตัวตาย จึงจะเป็นความผิดตามข้อนี้)	- จำคุกไม่เกิน 5 ปี หรือ - ปรับไม่เกิน 1,000 บาท หรือ - ทั้งสองโทษ	ปอ. มาตรา 293

• การฆ่าตัวตาย
• การโยนออกนอกหน้าต่าง