การแข่งเรือยาว

ประเพณีแข่งเรือ เป็นประเพณีหน้าน้ำของคนไทยและประเทศใกล้เคียง เป็นการละเล่นในยามน้ำหลากที่สืบทอดมาแต่โบราณ และมักมีการแข่งเรือควบคู่ไปกับการทำบุญ ปิดทอง ไหว้พระและงานกฐิน ช่วยสร้างบรรยากาศให้งานบุญครึกครื้นขึ้น

ประเพณีแข่งเรือ เป็นการละเล่นที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวไทยในชนบทถิ่นที่อยู่อาศัยใกล้น้ำ ในช่วงเดือนสิบเอ็ดและเดือนสิบสอง ชาวบ้านเว้นว่างจากการทำไร่ทำนา เป็นโอกาสที่หนุ่มสาวได้พบปะเกี้ยวพาราสีกัน ได้เห็นฝีไม้ลายมือของชายอกสามศอก ได้เห็นความสามัคคีพร้อมเพรียงของเหล่าหนุ่มฝีพาย การแข่งเรือมักมีการเล่นเพลงเรือ เพลงปรบไก่ เพลงครึ่งท่อน และสักวาโต้ตอบกันระหว่างหนุ่มสาวหลังการแข่งเรือ เป็นการใช้ฝีปากไหวพริบและความเป็นเจ้าบทเจ้ากลอน โต้ตอบเกี้ยวพาราสีกัน ได้แสดงความสามารถทั้งหญิงและชาย ผู้ดูมีทั้งอยู่บนตลิ่ง และที่พายเรือกันไปเป็นหมู่ ต่างสนุกสนานกันทั่วหน้า

เรือแข่งที่แถบชาวบ้านลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาใช้แข่งซึ่งทำจากท่อนซุงทั้งต้น การต่อเรือยาวต้องใช้ความรู้ ความชำนาญมาก จึงจะได้เรือที่สวยและแล่นได้เร็วเวลาพาย

ปัจจุบันประเพณีการแข่งเรือยังมีเหลืออยู่บ้างไม่มากเหมือนสมัยก่อน เพราะวิถีชีวิตมีการเปลี่ยนแปลงไป แต่เราไม่ค่อยจะได้ยินเสียงเพลงเห่เรือของฝีพายและของชาวบ้าน กลับได้ยินเพลงลูกทุ่งแทน เพราะขาดผู้รู้คุณค่าและความสนใจที่จะรักษาไว้ จึงไม่ได้สนับสนุนผู้มีความรู้ความสามารถในการเห่เรือ ให้สืบทอดประเพณีนี้ต่อมา เป็นที่น่ายินดีที่หน่วยงานราชการ และเอกชนบางแห่ง เล็งเห็นคุณค่าของประเพณีแข่งเรือ จึงได้จัดให้มีการแข่งเรือขึ้นในหลายๆท้องถิ่นที่อยู่ริมน้ำ ซึ่งประสบผลสำเร็จ ได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยว ชาวไทยและต่างชาติมากมาย

จุดประสงค์การแข่งขันเรือยาว

ฉลองเทศการออกพรรษาของชาวไทยพุทธเพราะจะจัดขึ้นหลังจากออกพรรษาแล้ว
เป็นการสร้างความสามัคคี ให้เกิดขึ้นในหมู่บ้าน
ในอดีตนั้นจะใช้เรือยาวในการแห่กฐินหรือผ้าป่าไปวัด และเพื่อความสนุกสนานและความเพลิดเพลิน จึงได้จัดแข่งขันเรือยาวขึ้นด้วย
เป็นโอกาสดีของหนุ่มสาว ต่างหมู่บ้านที่จะได้รู้จักพบปะสังสรรค์กัน

ในต่างประเทศ

การแข่งเรือยาว พบในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเอเชียใต้ เช่น ประเทศอินเดีย พม่า กัมพูชา และลาว^[1] ชื่อของการแข่งเรือเรียกในภาษาต่าง ๆ ได้แก่

อินเดีย ในรัฐเกรละ เรียกพิธีก่อนการแข่งเรือว่า "จุนทัน วาลลัม" และการแข่งเรือยาวเรียก "วาลลัม กาลี" (Vallam Kali)^[2]^[3] ในช่วงสิงหาคมถึงกันยายนของทุกปี
บังกลาเทศ การแข่งเรือยาวเรียกว่า "นอคา เบส" (เบงกอล: নৌকা বাইচ หรือ Nouka Baich) ^[4] ในช่วงมิถุนายน ถึงตุลาคมของทุกปี ซึ่งการแข่งนี้ยังแพร่ไปตามชุมชนชาวยะไข่ในพม่าด้วยซึ่งเรียก "Pailong Poye"^[5]^[6]
กัมพูชา จัดการแข่งเรือยาวในช่วงเทศกาลน้ำที่เรียกว่า "พิธีบุญอมตูก" (ពិធីបុណ្យអុំទូក)^[7] ในแม่น้ำโขงช่วงต่อกับตนเลสาบในช่วงเดือนพฤศจิกายน ซึ่งมีทั้งแบบนั่งและยืนพาย^[8]^[9] และมีการแข่งเรือยาวแบบนี้ในชุมชนชาวเขมรในเวียดนามตอนใต้ในบริเวณปากแม่น้ำโขงด้วย^[10] ซึ่งเรียกเทศกาล"ออกอมบก" (Ok-om-bok)^[11]