สะระหม่า

สะระหม่า คือเพลงประเภทหนึ่งของดนตรีไทยที่ใช้บรรเลงเฉพาะปี่ชวากับกลองแขกเท่านั้น คำว่า "สะ" หมายถึง "หนึ่ง" และ "ระหม่า" หมายถึง "จังหวะ" รวมกันจึงหมายถึง "หนึ่งจังหวะ"

สะระหม่าจัดเป็นเพลงเรื่อง คือประกอบด้วย 3 ทำนอง ได้แก่ สะระหม่า โยน และแปลง สมัยโบราณนิยมเล่นสะระหม่าในพิธีทางชลมารค^[1]

สะระหม่าแบ่งเป็นสองประเภทคือ สะระหม่าไทย (หรือสะระหม่าใหญ่) และสะระหม่าแขก สะระหม่าไทยใช้ในงานมงคลเท่านั้น สะระหม่าแขกเป็นเพลงสำเนียงแขกชั้นเดียว ใช้ได้ทั้งงานมงคลและงานอวมงคล สันนิษฐานว่าสะระหม่าแขกคงมีมาก่อน และไทยคงรับมาจากทางประเทศมาเลเซียและประเทศอินโดนีเซีย ภายหลังไทยดัดแปลงมาเป็น "สะระหม่าไทย"

สะระหม่าไทยมีโครงสร้างที่ซับซ้อน ทั้งโครงสร้างของปี่ชวาและโครงสร้างของกลองแขก รวมถึงโครงสร้างของตัวเพลง เพลงหลักอยู่ 2 เพลง ได้แก่สะระหม่า และแปลง โดยมี "โยน" เป็นทำนองที่ใช้เชื่อมเพลง สำหรับการบรรเลงประกอบมวยไทย ใช้เพลงโยนในสะระหม่าไทยบรรเลงขณะไหว้ครูรำมวย และใช้เพลงแขกเจ้าเซ็นบรรเลง ในยกที่ 1 เท่านั้น ในยกต่อไป คือ ยกที่ 2 ถึงยกที่ 4 จึงใช้เพลงสำเนียงแขกอื่น ๆ ที่เหมาะสมมาบรรเลง ส่วนยกที่ 5 แต่เดิมใช้โยนแปลง ภายหลังเปลี่ยนมาใช้เพลงเชิดชั้นเดียว ในนาทีที่ 3 ของยกที่ 5 ซึ่งเป็นยกสุดท้าย ผู้เป่าปี่สามารถเลือกเพลงที่มีความเหมาะสมมาบรรเลงได้ กลองแขกจะตีหน้าทับเจ้าเซ็นเท่านั้น ยกเว้นเพลงโยนและเพลงเชิดชั้นเดียวที่กลองแขกใช้หน้าทับเฉพาะ^[2]