สาส์นสมเด็จ

สาส์นสมเด็จ เป็นชุดหนังสือที่รวมจดหมายซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เขียนถึงกันตั้งแต่ พ.ศ. 2475–2486 อันเป็นช่วงที่กรมพระยาดำรงราชานุภาพหนีไปอยู่ปีนังหลังกบฏบวรเดช โดยฉบับแรกลงวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2453 และฉบับสุดท้ายลงวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2486 มีเนื้อหาเกี่ยวกับพระวิจารณ์และถ้อยอรรถาธิบายในเรื่องศาสตร์และศิลป์หลายแขนงของไทย ต่อมาทายาทของสองพระองค์ได้ส่งมอบจดหมายดังกล่าวให้กับกรมศิลปากร^[1]

ในช่วงแรกมีการตีพิมพ์ สาส์นสมเด็จ ในรูปแบบของหนังสืองานศพของบุคคลต่าง ๆ ซึ่งมีการกระจัดกระจายเนื้อหาออกไปมากมาย มากกว่า 50 ภาค จน พ.ศ. 2505 ในโอกาสครบรอบ 100 ปี วันประสูติของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ องค์การค้าของคุรุสภาได้ทำการรวบรวมจดหมายตอบโต้ของทั้งสองพระองค์นำมาตีพิมพ์เป็นหนังสือชุดจำนวน 27 เล่ม ใช้ชื่อว่า สาส์นสมเด็จ มีทั้งชุดแบบปกอ่อนและปกแข็ง นอกจากนี้ยังมีอีกฉบับในชื่อว่า สาส์นสมเด็จ ฉบับที่ยังไม่เคยตีพิมพ์ พ.ศ. 2475 จัดพิมพ์โดยมูลนิธิสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ และหม่อมเจ้าจงจิตรถนอม ดิศกุล พระธิดา เมื่อ พ.ศ. 2533 เนื้อหาในหนังสือชุดนี้จดหมายฉบับแรกลงวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2475 และฉบับสุดท้ายลงวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2475 ซึ่งมีการค้นพบในภายหลังและยังไม่เคยตีพิมพ์เผยแพร่ที่ใดมาก่อน^[2]

สาส์นสมเด็จ ติดอยู่ในหนึ่งรายชื่อหนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน ประเภทสารคดี^[3]

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ สาส์นสมเด็จ