Eski Türk YazıtlarıEski Türk Yazıtları, Turan Yazıtları - Tarih boyunca Türklerin yaşadığı yerlerde bulunmuş olan yazıtlardır. Yoğunluk olarak Moğolistan, Sibirya ve Orta Asya bölge ve ülkelerde bugüne kadar bulunmuş olan çok sayıda Türkçe yazıt kurgan (mezar) ve kaya taşlarından oluşmaktadır. Yazıtlar Turan Alfabesi, Orhun Alfabesi veya Runik alfabe diye bildiğimiz Türk diline has damgalar ile yazılmıştır. HakkındaEski Türk yazılı anıtlara "runik" denmesinin sebebi Kuzeydoğu Avrupa'daki İskandinav runik metinlerinin Eski Türk Alfabesine benzemesidir. "Orhun-Yenisey" yazıtları denmesinin sebebi ise büyük anıtların bulunduğu yerdeki akarsu adlarıdır. Eski Türk yazılı eserler, eski Türk boylarının eski dil ve edebi üsluplarını, tarihini, etnogenezini, coğrafyasını, kültürünü, geleneklerini, dünya görüşünü incelenmek için önemli tarihi belgelerdir. Antik Türk yazılı anıtlar arasında Yenisey ve Lena (Sibirya), Orhun, Ongin ve Selenge (Moğolistan) havzasında bulunan anıtlar bulunur; Orta Asya topraklarında Talas (Talas anıtları) ve Sirderya, İrtiş ve İli vadilerinde bulunur. Toplamda, yazıtlı yaklaşık iki yüzden çok anıt keşfedilmiştir. Yazıtlar değişik Türk boylarına ait oldukları kabul edilmektedir. Bu yazıtların ilk oluşumu Göktürk Kitabeleri'nden önce oluşturulduğu kabul edilir. Genellikle mezar taşı olarak dikilen bu yazıtların bazıları bazıları çok kısa bazıları da çok uzundur. Bu yazıtlar yalın abartısız bir sade Türk dili ile yazılmıştır. Çoğunlukla yazı sahibinin bu dünyaya doymadan ayrıldığını samimi bir dille anlattığı görülür. Bazı yazıtların dikiliş tarihleri tam olarak belli değildir. Yenisey yazıtları içerik olarak kısadır, esas olarak gömülülerin adlarını, yaşlarını ve yaşam boyu aktivitelerini açıklar ve içerik doğrudan yılı işaret eden bir açıklama olmaması gelenekseldir ve oluşturma yılını anlamak son derece zordur. Ancak, kelime özellikleri veya klan işareti Tamga aracılığıyla tahmin etmek mümkün olabilir. Göktürkler devrinden kalan Orhun Yazıtları ise uzundur. Yenisey boylarındaki yazıtlarYazıtlar ilk bulunduğu akarsu, köy veya yöre adı ile adlandırılmış ve akademik türde E-1, E-50, e-150 şeklinde sayılarla belirtilmiştir. Örnek: Uyuk-Tarlak (Е-1), Barık I (Е-5), Barık II (Е-6), Elegest (Е-10), Begre (Е-11), Uybat I (Е-30) vb. Yenisey bölgesinde 184 yazıt bulunmuştur.
Moğolistandaki yazıtlarGünümüz Moğolistan'ı eskiden tamamen bir Türk ülkesi olduğu için Moğolistan'da çok sayıda Türk yazıtı bulunmuştur.
Çin'deki Türk yazıtlarıGünümüz Çin Halk Cumhuriyeti'nin batı ve kuzey yarısı eskiden Türk yurdu olduğu için çok sayıda Türk yazıtı bulunmuştur. Kırgızistan'daki yazıtlar
Kazakistan'daki yazıtlar
KaynakçaInformation related to Eski Türk Yazıtları |