Aydın Esma Ocak,^[1] (d. 5 Haziran 1928 Diyarbakır - ö. 25 Mayıs 2011 Diyarbakır) Atıf Yılmaz'ın ödüllü filmi Berdel'in kitabıyla tanınan yazardır. Yazarlığı dışında uzun yıllar çiftçilik de yapmıştır.

Şevkiye Ocak ile Tarım İl Müdürü Osman Şahap Yıldırım'ın kızı olarak Diyarbakır'da dünyaya geldi. Şair ve milletvekili Osman Ocak Nakiboğlu’nun yeğenidir.^[2] İlkokulu burada mahalle mektebinde okudu. Babasının tayini sebebiyle Mardin'de eğitimine devam etti ve ortaokulu burada tamamladı. Lise eğitimine Diyarbakır'da Ziya Gökalp Lisesi'nde başladı. Lise ikinci sınıfta dayısının oğlu ile görücü usulüyle evlendi ve erken yaştaki bu evliliği sebebiyle öğrenimini tamamlayamadı.^[3] Evliliği nedeniyle Diyarbakır'dan Bismil’in Kazancı köyüne taşınarak burada Kürtçe öğrendi. 33 yaşında iken eşi vefat etti. Bunun üzerine kocasının işlerinin başına geçerek çiftçilik yapmaya, aynı zamanda yazı çalışmalarını sürdürdü. Gündüzleri tarlada çalışmaya devam ederken, akşamları çevresindeki kadınların hikâyelerini dinledi. Bu hikâyelerden yola çıkarak ilk öykü kitabı Berdel’i yazdı.

Yazmaya başladığı ilk yıllarda öykülerini Şair Ahmet Arif'e gönderiyordu. Esma Ocak, Ahmet Arif'ten kendisini yazmaya teşvik eden övgü dolu bir mektup alde ve kitap şairin de teşvikiyle yayımladı. Ahmet Arif ayrıca kitap için yazdığı önsözünde şunu yazdı:^[2]

Berdel, halkımızın bir kesiminin ve özellikle anaların, kızların yaşadığı iç gerçeği suratımıza vuruyor. Bu açıdan yazar, kolay olanı değil, zor olanı seçmiş. Halkına sahip çıkmak, ağlarken de gülerken de onunla birlikte olmak kararında. Yüreği yoksul ve namuslu olmaktan hiçbir suçu bulunmayan kardeşlerimizin çektiği acılarla dolu bir yazarın, bu tavır alışına elbette saygı duyarız. Bir de şunu belirtmem gerek. Özellikle senaryo yazarları ve film yönetmenleri için bu kitap zengin bir kaynak olabilir.

"Berdel", onun tanınmasını sağladı ve 1990 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya uyarlandı. Film pek çok ulusal ve uluslararası ödül aldı. Berdel, Almancaya çevrildi ve "Berdel" ve "Yeni Çardak" öyküleri tiyatroya uyarlandı. Yazarın yayımlanmış 13 eseri vardır. 2006 yılında Ziya Gökalp’in yaşamını kaleme aldığı Bir Filozofun Özel Yaşamı: Ziya Gökalp adlı biyografi kitabını yayımladı.^[2]

Sağlığında, Dört Ayaklı Minare civarındaki tarihî bir Diyarbakır Ermeni evi satın alınarak "Esma Ocak Müzesi­" adıyla müzeye dönüştürüldü. Ancak burası vefatından sonra ilgisizlikten harabeye dönmüştür.

Diyarbakır'ı Tanıtma Kültür ve Dayanışma Vakfı'nın başkanlığını yaptı. TYS ve Edebiyatçılar Derneği üyesidir.

• Berdel (1981)
• Kırlar Dağının Düzü (1982)
• Kervan Servan (1983)
• Sara Sara (1987)
• Kuyudaki Ses (1990)
• Muş Gürcüsü Destanı (1991)
• Surlu Kentin Sır Suyu (1994)
• Kadınlar Mektebi (1995)
• Duvar İçindeki Diyar (Diyar-be-kir) (1998)
• Münire (2005)
• Bir Filozofun Özel Yaşamı Ziya Gökalp (2006)
• İçerdeki Avcı (2008)