Finansal tablo analizi (veya sadece finansal analiz), bir şirketin gelecekte gelir elde etmek amacıyla daha iyi ekonomik kararlar almak için mali tablolarının incelenmesi ve analiz edilmesi sürecidir. Bu tablolar; gelir tablosu, bilanço, nakit akış tablosu, dipnotlar ve (varsa) öz sermaye değişim tablosunu içerir. Finansal tablo analizi, bir kuruluşun risklerini, performansını, değerlemesini, finansal sağlığını ve gelecekteki beklentilerini değerlendirmek için belirli teknikleri içeren bir yöntem veya süreçtir.^[1]

Kredi ve öz sermaye yatırımcıları, hükümet, kamuoyu ve kuruluş içindeki karar vericiler gibi çeşitli paydaşlar tarafından kullanılır. Bu paydaşların farklı çıkarları vardır ve ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli teknikler uygularlar. Örneğin, öz sermaye yatırımcıları kuruluşun uzun vadeli kazanç gücü ve belki de temettü ödemelerinin sürdürülebilirliği ve büyümesiyle ilgilenirler. Alacaklılar, kuruluşun borç senetleri (örneğin, tahviller) vadesi geldiğinde faiz ve anaparanın ödenmesini sağlamak isterler.

Finansal tablo analizinin yaygın yöntemleri arasında yatay ve dikey analiz ile finansal oranların kullanımı yer alır. Gelecekteki performansı projeksiyonlamak için, finansal bilgilerde bir dizi varsayım ve ayarlama ile birlikte geçmiş bilgiler kullanılabilir. Finans analisti unvanı, profesyonel finansal analistler için mevcuttur.

Benjamin Graham ve David Dodd, etkili kitapları "Menkul Kıymet Analizi"ni ilk olarak 1934'te yayımladılar.^{[2] [3]} Bu kitabın temel bir önermesi, hisse senedi ve tahvil gibi finansal menkul kıymetler için piyasanın fiyatlandırma mekanizmasının, birçok piyasa katılımcısı tarafından gerçekleştirilen hatalı ve irrasyonel analitik süreçlere dayandığıdır. Bu durum, bir menkul kıymetin piyasa fiyatının, fiyatın etrafında dalgalanma eğiliminde olduğu gerçek değeriyle yalnızca ara sıra örtüşmesine neden olur.^[4] Yatırımcı Warren Buffett, Graham ve Dodd'un felsefesinin tanınmış bir destekçisidir.

Graham ve Dodd yaklaşımı, Temel analiz olarak adlandırılır ve şunları içerir: 1) Ekonomik analiz; 2) Sektör analizi; ve 3) Şirket analizi. İkincisi, esas olarak mali tablo analizinin alanıdır. Bu üç analiz temelinde, menkul kıymetin gerçek değeri belirlenir.^[4]

Yatay analiz, finansal bilgileri zaman içinde, genellikle geçmiş çeyrekler veya yıllar üzerinden karşılaştırır. Yatay analiz, gelir tablosu gibi geçmiş bir tablodaki finansal verileri karşılaştırarak yapılır. Bu geçmiş bilgileri karşılaştırırken, daha yüksek veya daha düşük kazançlar gibi farklılıkları aramak önemlidir.^[5]

Dikey analiz, finansal tabloların yüzdesel analizidir. Finansal tabloda listelenen her bir kalem, başka bir kalemin yüzdesi olarak gösterilir. Örneğin, bir gelir tablosunda her bir kalem, brüt satışların yüzdesi olarak listelenecektir. Bu teknik, normalleştirme ^[6] veya ortak boyutlandırma ^[5] olarak da adlandırılır.

• Finansal oranlar, mali tabloları hızlı bir şekilde analiz etmek için kullanılan çok güçlü araçlardır. Dört ana oran kategorisi vardır: likidite oranları, karlılık oranları, faaliyet oranları ve kaldıraç oranları. Bunlar tipik olarak zaman içinde ve bir sektördeki rakipler arasında analiz edilir.
• Likidite oranları, bir şirketin mali zorluklar veya iflas yaşaması durumunda varlıklarını ne kadar çabuk nakde çevirebileceğini belirlemek için kullanılır. Esasen bir şirketin işine devam etme kabiliyetinin bir ölçüsüdür. Birkaç yaygın likidite oranı, cari oran ve likidite endeksidir. Cari oran, dönen varlıklar/dönen yükümlülükler olarak hesaplanır ve yükümlülükleri ödemek için ne kadar likiditenin mevcut olduğunu ölçer. Likidite endeksi, bir şirketin varlıkları ne kadar çabuk nakde çevirebileceğini gösterir ve şu şekilde hesaplanır: (Ticari alacaklar x Likidasyon Süresi) + (Stok x Likidasyon Süresi) / Ticari Alacaklar + Stok.
• Karlılık oranları, bir şirketin ne kadar kârlı olduğunu gösteren oranlardır. Birkaç popüler karlılık oranı, başabaş noktası ve brüt kâr oranıdır. Başabaş noktası, bir şirketin başlangıç maliyetleriyle başabaş gelmek için ne kadar nakit üretmesi gerektiğini hesaplar. Brüt kâr oranı, brüt kâr/gelir'e eşittir. Bu oran, beklenen gelirin hızlı bir görüntüsünü gösterir.
• Faaliyet oranları, yönetimin şirket kaynaklarını ne kadar iyi yönettiğini göstermeyi amaçlar. İki yaygın faaliyet oranı, borçlar devir hızı ve alacaklar devir hızıdır. Bu oranlar, bir şirketin borçlarını ne kadar sürede ödediğini ve bir şirketin ödeme almasının ne kadar sürdüğünü sırasıyla gösterir.
• Kaldıraç oranları, bir şirketin faaliyetlerini finanse etmek için ne kadar borca dayandığını gösterir. Mali tablo analizi için kullanılan çok yaygın bir kaldıraç oranı, borç/öz sermaye oranıdır. Bu oran, yönetimin faaliyetleri finanse etmek için ne ölçüde borç kullanmaya istekli olduğunu gösterir. Bu oran şu şekilde hesaplanır: (Uzun Vadeli Borç + Kısa Vadeli Borç + Kiralama) / Öz Sermaye.^[7]

DuPont analizi, bir araya çarpıldığında öz sermaye getirisine eşit olan birkaç finansal oran kullanır; bu, firmanın ne kadar gelir elde ettiğinin, yatırılan fon (öz sermaye) miktarına bölünmesiyle elde edilen bir ölçüdür.

Bir Temettü İskonto Modeli (TİM), bir şirketin hisse senedi fiyatını, hisse senedinin gelecekteki tüm temettü ödemelerinin bugünkü değerine indirgenmiş toplamı değerinde olduğu teorisine dayanarak değerlemek için de kullanılabilir. Başka bir deyişle, hisse senetlerini gelecekteki temettülerin net bugünkü değerine göre değerlemek için kullanılır.

Mali tablo analizleri tipik olarak elektronik tablo yazılımlarında veya özel muhasebe yazılımlarında gerçekleştirilir ve çeşitli biçimlerde özetlenir.

Kâr yeniden düzenlemesi, daha önce yayınlanmış bir kâr bildiriminin belirli bir niyetle değiştirilip yeniden yayınlanması eylemidir.^[8]

Yatırımcılar, şirketin kâr üretme kabiliyetini anlamak zorundadır. Bu, kullanılan sermaye miktarına ve diğer çeşitli finansal oranlara göre kâr büyüme hızıyla birlikte, şirketin değerinin analizinin önemli bir bölümünü oluşturur. Analistler, bu hesaplamaya yardımcı olmak için temel varsayımları ayarlayarak mali tabloları değiştirebilir ("yeniden düzenleyebilir"). Örneğin, faaliyet kiralamaları (kira işlemi gibi işlem görür) bilanço'ya varlık ve yükümlülük ekleyerek, sermaye kiralamaları (mülkiyeti gösteren) olarak yeniden düzenlenebilir. Bu, mali tablo oranlarını etkiler.^[9]

Yeniden düzenleme, hesapları normalleştirme olarak da bilinir.^[10]

Finans analistleri genellikle lisans veya lisansüstü düzeyde finans ve muhasebe eğitimi alırlar. Kişiler, bir dizi zorlu sınavı geçerek Finans Analisti unvanını kazanabilirler. Üç aşamalı sınavı tamamladıktan sonra, yatırım esasları, varlık değerlemesi, portföy yönetimi ve varlık planlaması gibi alanlarda uzman olarak kabul edilirler.