|
A Buerda
A Buerda (Labuerda en castellano, oficialment Labuerda-A Buerda[1] en castellano y aragonés) ye un municipio y un lugar d'a provincia de Uesca, en a comarca de Sobrarbe y partiu chudicial de Boltanya. A suya población ye de 173 habitants [2] en una superficie de 18,05 km² y una densidat de población de 9,58 hab/km². A mayoría d'a población se concentra en o lugar d'a Buerda, cabecera d'o municipio. O termino municipal se troba tot entre a ribera d'o río Cinca y arredol d'a cuenca d'o barranco de Sant Visorio, que baixa dende a sierra d'ixe nombre y fa la boca en o río a poco trozo de lugar. A Buerda ye en a plana aluvial entre a carretera A-138 y o río, y Sant Vicient y Fontanal (os atros dos nuclios d'o municipio) son mas t'alto en a cuenca d'o dito barranco. O malnombre d'os de a Buerda en a redolada ye «gurrions de canalera», embotada que s'ha asegurau que dimana d'o caráuter ubierto y alegre d'os suyos naturals.[3] En Sobrarbe, «gurrión de canalera» ye una exprisión que viene d'o comportamiento nupcial d'os gurrions (Passer domesticus), que gosan fer niedo en as canaleras d'os tellaus a principios de primavera y entre que se fan as parellas, os masclos no paran de cantar y d'encorrer a la fembra contino. Cada primavera, o gurrión en a canalera.
Popular S'ha de fer notar o posible doble sentiu en a exprisión, pos o gurrión a la vez que puede personificar l'alegría y o treballo, tamién puede estar tabolero y fer-se pesau. En A Buerda, dende 1980 se publica a revista trimestral El Gurrión, que en o mes de febrero de 2021 esvolarció o numero 162: cuasi 5700 pachinas d'hemeroteca. CheografíaO termino municipal de a Buerda ye o segundo mas chicote de tot Sobrarbe, por extensión, solo por dezaga de Palo en a Fueva. Limita a l'este con o río Cinca, por o norte con Puertolas, por o sud con l'Aínsa-Sobrarbe y por l'ueste con o troz de Boltanya que dentra ta valle' Vio (Murillo de Sant Pietro). As buegas d'o municipio son en o tozal de Guardia en norte con o termino d'Escalona (Puertolas), o tozal d'o Pozo y o tozal d'as Cruces en l'alto d'a sierra de Sant Visorio con o de Boltanya, y o tozal de Regaderas y o barranco de río-Forcaz con l'Aínsa. O termino concabe en esencia a cuenca hidrografica d'o barranco de Sant Visorio, que tamién en dicen de San Vicente u de a Sierra, dende o cabecero en a sierra de Sant Visorio dica la boca en a Cinca. As casas mas baixas d'o lugar de a Buerda, y en especial o barrio Mingué, sufren de cabo a cuan as creixidas d'o barranco dada la forma d'embudo d'o termino municipal y porque o cauce s'encaixona entre a Plana y as laderas de Cosinyor uns metros antes d'arribar ta lugar. O municipio ha feito a-saber-las inversions en acondicionar o cauce d'este barranco a lo largo d'os anyos. O municipio ye formau de tres nuclios: a Buerda ye a capital municipal, seu de l'achuntamiento, a ilesia parroquial y bella infraestructura como a pista polideportiva, a piscina municipal y o parque. San Vicente-Sant Vicient d'a Buerda- ye a 3 km por pista asfaltada y tiene una quincena d'habitants, y Fontanal que ye un mas en o monte d'o municipio. O lugar d'a Buerda ye dividiu en tres barrios: o barrio d'a Ilesia (bella vez tamién en dicen a Plaza), o barrio San Juan y o barrio Mingué. O primero y os dos zagueros son separaus por o barranco. O segundo y o tercero entre si lo i son por a carretera. Un poquet de toponimia En o termino municipal d'a Buerda esiste una toponimia aragonesa abundante. Por alto d'o barrio d'a ilesia s'alza un monte que ye plano por alto y ye aon se troba buena cosa d'os campos de secano d'o lugar. Recibe o nombre de a Plana, dividida en Plana Abajo, Plana Enmedio y Plana Ermita. Cruz-Calvario, Tozals: Os Castillons, o sarrato Cocullón, o tozal de Regaderas, o tozal Corona y mas t'allá, pasando de río Forcaz, o sarrato a Coda Sartén que pertenece a l'Aínsa, y os campos de Troteras que parten entre l'Aínsa y Boltanya. En a cuentra d'o barranco, por alto d'o barrio San Juan, ye o tozal de Guardia u A Guardia. An rematan as zagueras casas de barrio San Juan pasa o barranco a Vinyeta, y dimpués os campos d'ixe nombre tamién. Luego vendrá Vinyacequia y dimpués Cosinyor y os suyos campos y terreros. Barranco Sant Visorio, barranco Fontanal, barranco a Vinyeta, barranco Royo, barranco río Forcaz, barranco a Rabosa, barranco Melonera, barranco os Castillons, barranco Fondo, tamién o barranco Os Guaz, toponimo curioso que ye una forma arcaica de o plural de uerto (o guarto > os guarz > Os guaz). Bel uerto y campos de regano: A Ribera, A Espuenda, Estanyuelos, os Cuairons, uerta o Río, uerta o Molino, o Reguero, o Filador, o Flaire, etc. As fuents: a Fuente-Penya, a Fuent Melonera, a Fuent d'a Tosca, a Fuent Vieja, a Rabosa, etc. y a fuent d'a Plaza son eixemplos. HistoriaSon pocas as referencias que i hai sobre a Buerda antes d'o sieglo XVI, y en cheneral fan referencia a o lugar de Sant Vicient d'a Buerda u a suya ilesia. A mas antiga d'estas ye de 1055.[4] O 25 d'octubre de 1559, Don Pedro Vitales visitó a ilesia de Sant Vicient en nombre d'o bispe de Uesca. Manda fer o zarramiento d'o cimenterio y que se construiga l'abadía.[5] O 21 d'aviento de 1610 visitó l'Aínsa o cartografo portugués João Baptista Labanha. Dende ixa villa replega información sobre os lugars que i son cerca. Asinas ye como amanece a Buerda: La villa tiene 4 aldeas de su jurisdicción: San Vicente y Blabuerda, que tendrán sesenta vecinos y pretenden segregarse de este señorío, y también tiene Guasso con 30 vecinos y La Torrezilla con 10 vecinos, que dista 1 legua de Aynsa.[6]
CasasAs casas d'a Buerda en a segunda metat d'o sieglo XX yeran:
DemografíaDemografía d'o termino municipal d'a BuerdaSe incluyen as entidaz menors, que son Sant Vicient d'a Buerda y Fontanal.
* Población de dreito, no pas de feito
Demografía d'o lugar d'a BuerdaNo tracta si que d'o nuclio d'a Buerda (se saca Sant Vicient y Fontanal)
AdministraciónReparto de concellers
Alcaldes
Galería
Fiestas
Municipios achirmanausSe veiga tamiénReferencias
Vinclos externos
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
