|
Samianigo
Samianigo (Sabiñánigo en castellano) ye un municipio aragonés d'a provincia de Uesca, situato a 780 metros d'altaria en Sarrablo, en a comarca de l'Alto Galligo, a 52 km de distancia de Uesca y tien una población de 9592 habitants. A suya economía se basa en as industrias quimicas y en o turismo. En o suyo termin municipal se troban buena parti d'as ilesias de Sarrablo, o Museu Ángel Orensanz y Artes de Sarrablo y o Museu de Debuixo d'o Castiello de Larrés. Cheografía Muga a lo norte con os municipios de Biescas y Yebra de Basa; a l'este con Fiscal y Boltanya; a lo sud con o municipio d'As Penyas de Riglos; a lo sud-este con a comarca d'o Semontano de Balbastro y a l'ueste con os municipios de Candarenas, Chaca y Villanuga. Samianigo ye situato entre a val d'o río Aurín y a cuenca d'o curso meyo d'o río Galligo en a suya zona norte y entre Vallibasa y a Guarguera en a zona sud, es decir, abarca dende las sierras interiors d'o Pireneu dica las exteriors, pasando por a depresión meya, lo que fa que'n tienga una gran variedat d'ecosistemas y paisaches que se combinan con a rica arquitectura popular y relichiosa d'iste termin municipal. Ye o mayor termin municipal de Uesca con os suyos 586,8 km² y o tercero d'Aragón dezaga d'os de Zaragoza y Exeya. ClimaA suya temperatura anyal ye 10.86 °C, con una temperatura meya en chinero de 2.76 °C y en chulio de 20.34 °C.[1] HistoriaA localidat de Samianigo fue fundata por os romanos, amán de l'actual ubicación, entre os ríos Galligo (d'as Galias) y Aurín (d'Aurum, por l'oro que se i trobaba) fa ya mas de 2000 anyos, en epoca d'Augusto. Pareixe que o mas probable ye que o suyo nombre vienga d'o cheneral romano Calvisio Sabino,[2] a qui acomandoron a a pacificación d'a zona dimpués d'a conquiesta romana. En un documento d'o sieglo II apareixe como Sabiniacum. Mas tardi en 1035 Samianigo s'encorpora a lo reino d'Aragón y ye allora cuan apareixe documentato como Savignaneco. Mientres a Edat Meya estió patrimonio d'a Corona y no pas d'un sinyor feudal como atros lugars d'a redolada. A la fin d'o sieglo XIX, Samianigo encara yera un chicot lugar con bellas 24 casas, cuals habitants viviban d'as suyas tierras y o suyo ganato. Cuan a carretera que puyaba ta o balneario de Pandicosa y ta Biescas s'amilloró en 1881 y prencipioron a construir casas arredol d'ista a lo suyo paso por o lugar de Samianigo. Asinas con a plegata d'a carretera y o ferrocarril en 1893, prencipió a creixer o lugar y se convertió en una ciudat adedicata a los servicios. En 1918 prencipioron a instalar-sen en o lugar industrias quimicas y de l'aluminio aduyatas por a presencia d'o ferrocarril, as centrals electricas y a situación cheografica. Gracias a istas empresas a población d'o lugar puyó dende 100 habitants dica cuasi 10.000 en menos de 100 anyadas. DemografíaA lo prencipio d'o sieglo XX Samianigo yera un chicot lugar que nomás teneba 280 habitants. Con a plegata d'o ferrocarril y d'as industrias instalatas en o lugar a población puyó muito debito a la plegata d'inmigrants venitos d'a resta d'a val y sobretot de difuera d'Aragón. 
(1) En iste censo se denominaba Saviñánigo y El Puente.
(2) Entre o censo de 1960 y o anterior, crexe o termin d'o municipio porque incorpora a Sardas y recibe una parti de Cartirana.
(3) Entre o censo de 1970 y o anterior, crexe o termin d'o municipio porque incorpora a Acumuer, Cartirana, Chesera, una parti de Ena, una parti de Guasa, una parte de Oliván, Orna de Galligo, Senegüé y Sorripas y Xabarrella.
(4) Entre o censo de 1981 y o anterior, crexe o termin d'o municipio porque incorpora a una parti de A Guarta.
EconomíaA economía de Samianigo se basa en os servicios, o turismo, as industrias metalurchica, quimica y farmaceutica y a enerchía. A industria electroquimica "Aragonesas", establita en 1918 y a fabrica d'aluminio "Alcoa", establita en 1927 son encara hue dos d'os pilars d'a economia d'a capital sarrablesa. Ya en os años 90 s'establió tamién a empresa farmaceutica "Bieffe Medital" en o municipio chunto a lo lugar de Sorripas, creyando tamién atra fuent de treballo ta la val. Por atra parti tamién ye important o sector d'a enerchía por meyo d'a producción d'electricidat y gas natural. Mientres os anyos 1975 y 1989 a empresa Inquinosa produció lindano contaminando la zona y deixando una balsa de residuos que contaminó o Río Galligo mientres a suya producción, a fabrica yera a nomás 50 metros d'o curso d'o río cuan la lechistación requeriba que estase a una distancia no menor d'1 km. En a fabrica tamién treballoron muitos vecins de Samianigo y a redolada que estioron exposaus a este producto cancericheno y mutachenico.[3] Cultura y Turismo A casa d'o sieglo XIX (1810-1830), conoixita como Casa Batanero, ye a seu d'o Museu d'Artes de Sarrablo. Iste museu fue inagurato en 1979. A planta baixa reproduce as diferents cambras d'una casa pirenenca con toz os suyos trastes. En o segundo piso bi ha salas adedicatas a las fainas artesanals que se feban d'antes mas. En l'antigo granero s'ha instalato un espacio ludico adedicato a Pedrón, o famoso diaplet de Sarrablo. En Samianigo se troba tamién "Pirenarium, o parque d'os Pireneus". Ye un parque tematico con maquetas d'o Pireneo y d'a resta d'Aragón en miniatura, y ye situato en os viellos cuartels de l'exercito. AdministraciónReparto de concellers
Alcaldes
EsporteA ciudat ye mui ligata a lo esporte en cheneral y especialment a lo ciclismo, ye famosa por estar o escenario d'una d'as pruebas ciclistas amateurs mas importants d'o mundo, dita Quebrantahuesos, a cual sería una etapa Tour de Categoría Especial, por os puertos de montanya que se i pasan. A sobén etapas d'a Vuelta a Espanya, rematan, prencipian u pasan por a localidat, s'han feito incluso campionatos d'Espanya de "profesionals", pasando los millors ciclistas d'o mundo como Miguel Induráin entre atros. O fútbol ye representato por o Agrupación Deportiva Sabiñánigo Personalidaz naixitas de SamianigoCategoría principal: Naixitos de Samianigo. Ciudaz achirmanatasComunicacionsSe veiga tamiénNotasReferencias
Vinclos externos
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
