Камароўка (Мінск)

Камаро́ўка, Камаро́ўскае прадмесце — гістарычны раён Мінска, размешчаны ў паўночна-заходняй частцы горада, за Траецкай Гарой і Залатой Горкай. Раней жыхары адрознівалі Старую Камароўку (раён цяперашніх плошчы Якуба Коласа, бульвара Уладзіміра Мулявіна і вуліцы Краснай) ад Новай Камароўкі (дзялянка паміж праспектам Машэрава і вуліцай Харужай)^[1].

На паўднёвым захадзе ад Камароўкі месціцца Старажоўка, на захадзе — Пярэспа, на поўдні — Залатая Горка, на ўсходзе — Ваньковічаў Лес, на паўночным ўсходзе ад прадмесця знаходзіўся Гарадскі выган (Камароўскае балота)^[2][3].

Існуе некалькі версій паходжання назвы мясцовасці. Першая з іх звязаная з народнай легендай пра блазнаватага Федзьку Камара, які паквапіўся на скарб памерлага і патануў у багне^[4]. Другая версія атаясамлівае назву мясціны з камарамі, якія насялялі тутэйшае балота.

Трэцюю, навуковую, версію прапанаваў беларускі гісторык і археолаг Пётр Русаў. У сваім даследаванні ён давёў, што ў старажытных дакументах мясціну называлі «Камораўкай». У летапісных крыніцах слова «камара», «камора», «комора» пазначалі скляпы, скляпенні або памяшканні. Гэтак жа звалі кантору пры лясніцтве, а ў XV — XVIII стагоддзях — мытню^[5].

Першае пісьмовае згадванне мясцовасці датуецца 1552 годам^[5] (паводле іншых звестак Камароўскае балота пачынае згадвацца ў актах пачатку XVII ст.^[6]). Некалі на месцы прадмесця існавала вёска Камароўка, якая да 1812 года належала князям Радзівілам (пасля таго, як Радзівілы выступілі на баку Напалеона ў вайне 1812 года вёска і прылеглыя тэрыторыі былі адабраныя ў іх расійскімі ўладамі і перапрададзеныя мінскаму абшарніку Станіславу Ваньковічу).

Паводле беларускага падарожніка і краязнаўца Паўла Шпілеўскага ў сярэдзіне XIX ст. Камароўка была адметная «сваімі гарамі, густым хваёвым лесам, і швейцарскім дамком, і маслабойнымі»^[7]. У 1879 годзе вёска Камароўка (2 вярсты ад тагачаснага цэнтра горада — сучаснай плошчы Свабоды) — «каля 40 жыхароў». Да канца XIX ст. вёска ўвайшла ў межы Мінска, а яе назва распаўсюдзілася на ўсю паўночна-ўсходнюю частку горада.

У пачатку XX ст. Камароўка ўваходзіла ў трэцюю паліцэйскую частку горада. Пачыналася на паўночны-захад ад Камароўскай вуліцы (цяпер праспект Машэрава) і амаль цалкам належала абшарніку П. С. Ваньковічу, чые продкі і сваякі былі вядомымі культурнымі дзеячамі. Праз прадмесце праходзілі Старавіленская, Вялікая Барысаўская (пазней Аляксандраўская, цяпер Максіма Багдановіча), Георгіеўская (Чычэрына), Плябанская (пазней Шырокая, цяпер Куйбышава), Бондараўская (Гікалы) — тамака сяліліся рамеснікі-бондары, Казакоўская (Пугачоўская) — назва пайшла ад прозвішча ўладальніцы гэтай дзялянкі зямлі абшарніцы Аўгусціны Казаковай), Міжтрактавая (не існуе), Турэцкая (Беламорская), Кітайская (Усходняя) вуліцы, Лагойскі (вуліца Якуба Коласа) і Барысаўскі (праспект Незалежнасці) тракты, дарога на Цну, Казакоўскі завулак^[2][8][9].

У асноўным у прадмесці сяліліся рамеснікі і працоўныя. Многія насельнікі здымалі жытло. Гэтая мінская ўскраіна была адной з самых занядбаных. Санітарныя ўмовы пражывання былі даволі кепскімі. Апроч таго, мясцовасць была нізіннай, і пасля дажджоў вуліцы ператвараліся ў непраходнае балота.

У 1910 годзе на Камароўскай плошчы на сродкі 120-га пяхотнага Серпухаўскага палка была пабудаваная Свята-Аляксееўская царква, у 1918 годзе храм згарэў^[10]. У 1911 годзе дзеля вывучэння праблем асушвання балотных тэрыторый у прадмесці адкрылася Мінская балотная доследная станцыя. У 1925 годзе былі праведзеныя працы па асушванні Камароўскага балота. У 1929 годзе трамвайная лінія злучыла Камароўку з Таварнай станцыяй. У 1939 годзе на рагу гістарычных Лагойскага і Барысаўскага трактаў збудавалі будынак Інстытута фізкультуры (архітэктары. А. Ваяроў, А. Брэгман). У гады Другой сусветнай вайны ў раёне дзейнічала савецкая падпольная група.

У сярэдзіне 1950–х гадоў пачаўся знос старых драўляных хат. Адбыўся пуск тралейбуса. У 1964 годзе быў пабудаваны Дом мэблі. У 1972 годзе на плошчы Якуба Коласа (да 1956 года Камароўскай) усталявалі помнік народнаму паэту. У 1979 годзе адкрыўся цэнтральны калгасны рынак — Камароўскі^[11]. У 2001 годзе на плошчы перад Камароўскім рынкам адкрыўся шматступенны фантан, вакол якога былі ўсталяваныя бронзавыя скульптуры Уладзіміра Жбанава «Конь і верабей», «Пані з сабачкай» і «Фатограф». 6 мая 2009 года Камісія па найменні і перайменаванні праспектаў, вуліц і іншых частак Мінска на сваім пасяджэнні прыняла рашэнне па наданні безыменнаму скверу ў межах вул. В. Харужай — ГЦ «Люстэрка» — крама «Дом мэблі» назвы «Камароўскі»^[12].

Драўляная забудова прадмесця не захавалася, зберагліся толькі асобныя фрагменты прысядзібных садоў.^[13]

Тапонім застаўся замацаваны за раёнам горада, што размешчаны вакол Камароўскага рынку і Камароўскага сквера.

• 1-ы Казакоўскі завулак, 8. Мылаварны завод Б. Блімовіча, адкрыты ў 1880 годзе. Вырабляў мыла сярэдніх гатункаў. У 1908 годзе суўладальнікам Блімовіча стаў М. Калецкі. Гаспадары абсталявалі прадпрыемства дымавай машынай і газавым рухавіком. Дакладнае месцазнаходжанне мылаварні застаецца нявызначаным.
• Барысаўскі тракт. Ганчарна-кафляны завод А. Буднікава, заснаваны ў 1865 годзе. У 1897 годзе ў шліфавальным аддзеле пачалі дзейнічаць паравы кацёл і паравая машына. Дакладнае месцазнаходжанне застаецца нявызначаным.
• Рог Захар’еўскай і Краснай. Конскі рынак. Тут прадавалі коней і хатнюю жывёліну. Раз на год у дзясятую за Вялікаднем пятніцу тут праводзіліся кірмашы, гэтак званыя «дзесятухі». У продажы былі толькі коні тутэйшай пароды. Тут жа месціўся і Дрывяны рынак. Неабходную колькасць дроў можна было купіць на складах ці з вазоў. Рынкі месціліся на заходнім баку цяперашняй плошчы Якуба Коласа.
• Казакоўскі завулак, 6. Крухмальна-патачны завод братоў Трэпель, заснаваны ў 1884 годзе. Вытворчасць патакі і піўнога кулеру ішла паралельна з вырабам гарнага алею. Драўляны заводскі будынак знаходзіўся ў тупіковай частцы цяперашняй вуліцы Чычэрына.
• Красная. Амерыканскі клуб, збудаваны ў 1914 годзе на сродкі эмігрантаў-беларсаў з ЗША і Канады. У клубе звычайна збіралася шмат народу. Тут дэманстраваліся кінафільмы, існавала тэатральна-эстрадная сцэна, працавалі бібліятэка і буфет, дзе можна было танна паснедаць. Па Лютаўскай рэвалюцыі клуб стаў месцам сустрэч беларускай творчай інтэлігенцыі і атрымаў назву «Беларуская хатка». Знаходзіўся каля цяперашняга трамвайнага парка.
• Плябанская (Шырокая), 49. Кашары гарадской управы. Тут квартавала 5-ая батарэя 30-ай артылерыйскай брыгады. Батарэяй камандаваў С. Чарапанаў. Будынкі месціліся ў раёне цяперашняга Камароўскага рынка.

На Камароўскім полі (палігоне), якое знаходзілася прыблізна на месцы сучаснага рынка, 24 і 25 траўня 1911 года здзяйсняў палёты на аэраплане знакаміты расійскі авіятар Сяргей Утачкін (1876—1916)

• Камароўка на старых фотаздымках
• 
  Ваньковічаў Лес, месца пахавання людзей, забітых бальшавікамі, 1919 г.
• 
  1943
• 
  Камароўская плошча, 1941—1944 гг.

• Камароўская балотная станцыя, 1911 год
• 
  Будоўля балотнай доследнай станцыі
• 
  Будоўля балотнай доследнай станцыі
• 
  Дрэнажныя працы на Камароўскім балоце
• 
  Музей пры балотнай станцыі

• Шыбека З.В., Шыбека С.Ф. Мінск: Старонкі жыцця дарэв. горада/ Пер. з рускай мовы М.Віжа; Прадмова С.М. Станюты. — Мн.: Полымя, 1994. — 341 с. [1] асобн. арк. карт.: іл. ISBN 5-345-00613-X.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, П15 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
• Іван Сацукевіч. Тапанімія вуліцы і плошчаў Менска ў ХІХ — пачатку ХХ стст. Архівавана 29 ліпеня 2019. // «Беларускі Калегіюм», 4 чэрвеня 2008.
• Гісторыя Мінска. 1-е выданне. Мінск. БелЭн. 2006. — 696 с. ISBN 985-11-0344-6.
• Кулагін А.М. Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А.М. Кулагін; маст. І.І. Бокі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2001. — 328 с.: іл. ISBN 985-11-0190-7
• Лакотка А.І. Сілуэты старога Мінска. Нарысы драўлянай архітэктуры. Мінск, Полымя, 1991.
• Ростислав Боровой. Минские пригороды XVI — начала XX века(недаступная спасылка) // Архитектура и строительство. — 2008. — № 11. — С. 46—50.