Azaroaren 19 a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita hirugarren eguna da, 324.a bisurteetan . 42 egun falta dira urtea amaitzeko.
Gertaerak
Autoerretratua bizarrik gabe.
Egutegia
Aurreko eta hurrengo urteetan
Izendegia
Santutegia:
Daturik ez (gehitu )
Seaska egutegia:
Ieltx, Ieltxu, Iria eta Iriberri.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
Euskal Herria
Mundua
1564 – Migel Lopez Legazpikoa Mexikotik Filipinetarat abiatu zen. Espedizio honetan zihoan Andres Urdaneta ordiziarra , gerora arrakasta handia izango zuen Itzulbidaia aurkitzeko xedean.
1724 – Ekialdeko Indietako Herbeheretar Konpainiaren Slot ter Hooge fragata Porto Santo uhartean hondoratu zen. Eskifaiako 254 pertsonetatik 221 hil ziren.
1863 – Abraham Lincoln presidenteak Gettysburgeko hitzaldi ospetsua eman zuen.
1879 – Madrilen , Alfontso XII.a bigarren aldiz ezkondu zen, oraingoan Maria Kristina Habsburgo-Lorenakoarekin .
1933 – Espainia : lehendabizikoz sufragio unibertsala ezarri zen Espainian, hauteskunde orokorretan izan zen . Eskuindarrek irabazi zituzten hauteskundeak.
1936 – Buenaventura Durruti anarkista hil zen Madrilgo frontean.
1937 – Sevillan esklabo lanak egitera bidalitako 57 euskal preso errepublikar hil ziren tren istripuan . Alanís herrian izan zen, eta guztira 72 lagun hil ziren.
1942 – Bigarren Mundu Gerra , Stalingradeko bataila : Sobietarren erasoa Volgan .
1946 – Afganistan , Islandia eta Suedia Nazio Batuen Erakundearen kide egin ziren.
1969 – Etxebizitza eskubidearen aldeko greba orokorra egin zuten Italian .
2002 – Espainian : Prestige petrolio-ontziaren hondoraketa, azaroaren 13an hasi zena.
2009 – Herman Van Rompuy hautatu zuten Europar Batasuneko presidente , eta Catherine Ashton kanpo harremanetarako ordezkari nagusi.
2014 – SNPko Nicola Sturgeon politikaria Alex Salmond alderdikidearen ordez Eskoziako lehen ministro izendatu zuten.
2015 – Atentatua Libanon , 43 hildako eta 230 zauritu.
2023 – Argentinan , hauteskunde presidentzialen bigarren itzulia egin zen, eta Javier Milei hautagai libertario antisistemak irabazi zuen, botoen % 56 eskuratuta. Sergio Massa atzean gelditu zen, botoen % 44 eskuratuta.
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
1611 – Rafael Mikoleta , euskal idazlea.
1739 – José de Urrutia y de las Casas , bizkaitar militar eta ingeniaria (h. 1803 ).
1756 – Pierre Haudaudine , lapurtar enpresaburu eta militarra (h. 1846 ).
1827 – Jean-Jacques Weiss , baionar irakasle, idazle eta kazetaria (h. 1891 ).
1843 – Félix Léglise , lapurtar politikaria (h. 1915 ).
1857 – Edward Spencer Dodgson , ingeles euskalaria , Essexen (h. 1922 ).
1889 – Krispin Sorarrain , Alkizako alkatea eta kronista (h. 1974 ).
1909 – Mariano Estornes Lasa , euskal idazlea (h. 1997 ).
1913 – Rodolfo Bozas , euskal herritar kazetari eta itzultzailea (h. 1978 ).
1933 – Antonio Bertrán , gipuzkoar txirrindularia (h. 2008 ).
1940 – Jose Ramon Agiriano , arabar sukaldaria.
1941 – Mikel Dalbret , lapurtar margolaria, Tunisian .
1943 – Ildefonso Urizar Azpitarte , bizkaitar futbol arbitro ohia.
1949 – Juan Maria Ollora , politikari jeltzalea eta ekonomialaria, Arabako Ahaldun Nagusi ohia.
1952 – Jose Luis Longaron , gipuzkoar artista plastikoa (h. 2019 ).
1953 – Francisco Mujika Garmendia , Artapalo , gipuzkoar ETAkide historikoa.
1960 – Anaje Narbaiza , gipuzkoar euskaltzalea, sindikalista, herrigintzan eta baserri munduan errotua.
1963 – Pello Mariñelarena , nafar ETAkidea (h. 1993 ).
1964 – Pilar Rodríguez Pérez , gipuzkoar unibertsitate-irakaslea, literatura, zinema, komunikazio eta genero ikasketetan aditua.
1965 – Iñaki Tejada , bizkaitar futbolari ohi eta entrenatzailea.
1971 – Ane Lardi Enbil , gipuzkoar kazetari, euskaltzale, feminista eta herri-eragilea.
1972 – Arturo Arbizu , nafar pilotari ohia.
1980 – Vanesa Fernández , ikus-entzunezkoen komunikazioko doktorea eta EHUko irakasle bizkaitarra.
1988 –
Alazne Belar , bizkaitar erizaina eta zainketa aringarrietan ikertzailea.
Itxaso Paia , bizkaitar bertsolari, bertso-irakasle, gidoilari eta aktorea.
1992 – Koldo Olabarri , bizkaitar aktorea.
1996 – Eider Unanue , gipuzkoar txirrindularia.
1998 – Itziar Ariztimuño , bizkaitar saskibaloi jokalaria.
2002 – Xabier Sola , nafar futbolaria.
2008 – Naia Laso , bizkaitar skateboardlaria.
Mundua
1600 – Karlos I.a Ingalaterrakoa eta Eskoziakoa , Ingalaterra , Eskozia eta Irlandako erregea (h. 1649 ).
1607 – Erasmus Quellinus II.a , flandriar margolaria eta marrazkilaria (h. 1678 ).
1617 – Eustache Le Sueur , frantziar margolaria (h. 1655 ).
1700 – Jean Antoine Nollet , frantziar fisikari eta elizgizona (h. 1770 ).
1704 – Richard Pococke , ingeles prelatu eta bidaiaria, antropologo eta egiptologoen aitzindaria (h. 1765 ).
1707 – Maria Felice Tibaldi , italiar margolaria (h. 1770 ).
1711 – Mikhail Lomonosov , errusiar idazle eta zientzialaria (h. 1765 ).
1726 – Frantzisko Josef I.a Liechtensteingoa , Liechtensteingo printzea (h. 1781 ).
1754 – Pedro Romero , espainiar zezen-hiltzailea (h. 1839 ).
1778 – Charles de Salaberry , euskal jatorriako quebectar militarra (h. 1829 ).
1805 – Ferdinand Marie Lesseps , frantziar diplomatikoa (h. 1894 ).
1828 – Lakshmibai , Indiako iparraldeko Jhansi estatuko erregina eta gudaria, Zipaioen matxinadako pertsona esanguratsuenetakoa (h. 1858 ).
1831 – James Abram Garfield , Ameriketako Estatu Batuetako 20. Presidentea (h. 1881 ).
1833 – Wilhelm Dilthey , alemaniar filosofoa eta historialaria (h. 1911 ).
1840 – Aleksandr Kovalevski , errusiar biologoa eta enbriologoa (h. 1901 ).
1853 – Gabriel Hanotaux , frantziar diplomazialari, politikari eta historialaria (h. 1944 ).
1860 – John-Antoine Nau , frantsesez idazten zuen frantziar-estatubatuar idazlea (h. 1918 ).
1875 –
1876 – Tatiana Afanasieva , ukrainar-herbeheretar matematikari eta fisikaria (h. 1964 ).
1887 – James B. Sumner , estatubatuar biokimikaria, 1946ko Kimikako Nobel Saria (h. 1955 ).
1888 – José Raúl Capablanca , kubatar xake-jokalaria (h. 1942 ).
1889 – Clifton Webb , estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria (h. 1966 ).
1891 – Juan Yagüe , espainiar militarra, "afrikanisten" taldearen parte izateagatik ezaguna (h. 1952 ).
1894 – Américo Tomás , Portugalgo presidentea (h. 1987 ).
1896 – Elias Wen , txinatar apaiz ortodoxoa, Errusiatik kanpoko eliza ortodoxoaren apaiz zaharrena (h. 2007 ).
1900 –
1904 – Lippo Hertzka , hungariar futbolari eta entrenatzailea (h. 1951 ).
1909 –
1912 –
1913 – Ataúlfo Argenta , espainiar pianojole eta orkestra-zuzendaria (h. 1958 ).
1915 – Earl Wilbur Sutherland , estatubatuar farmakologo eta biokimikaria, 1971ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1974 ).
1917 – Indira Gandhi , Indiako lehen ministroa (h. 1984 ).
1918 - Margarita Landi , espainiar kazetaria (h. 2004 ).
1919 – Gillo Pontecorvo , italiar zinema zuzendaria (h. 2006 ).
1920 – Gene Tierney , estatubatuar aktorea (h. 1991 ).
1922 – Juri Knorozov , sobietar hizkuntzalaria, epigrafista, etnologoa eta maiazalea (h. 1999 ).
1923 –
1924 – Mutesa II.a Bugandakoa , Bugandako erresumako erregea eta Ugandako lehenbiziko presidentea (h. 1969 ).
1925 – Zygmunt Bauman , judu jatorriko poloniar soziologo, filosofo eta saio-idazlea (h. 2017 ).
1926 – Elsa Wiezell , paraguaitar poeta, margolaria eta irakaslea (h. 2014 ).
1928 – Rupert de Larrinaga , euskal jatorriko britainiar eskialari eta militar ohia.
1932 – Eleanor F. Helin , estatubatuar astronomoa (h. 2009 ).
1933 – Larry King , estatubatuar telebista-aurkezle, irrati-aurkezle eta bozeramalea (h. 2021 ).
1934 – Kurt Hamrin , suediar futbolaria (h. 2024 ).
1936 – Yuan T. Lee , txinatar-estatubatuar kimikaria, 1986ko Kimikako Nobel Saria .
1937 – Tamara Bunke , Tania , argentinar iraultzaile komunista eta espioia (h. 1967 ).
1938 – Ted Turner , estatubatuar negozio-gizona eta telebistako magnatea.
1940 – Kšumancäń Pirguž , erzien eskubideen aldeko ekintzailea (h. 2024 ).
1941 – Ivanka Khristova , bulgariar pisu jaurtitzailea (h. 2022 ).
1942 –
1944 –
1945 – Christie Hennessy , irlandar abeslari eta egile abeslaria (h. 2007 ).
1949 –
1950 – Keizo Imai , japoniar futbolari ohia.
1954 –
1959 – Allison Janney , estatubatuar aktorea.
1961 –
Meg Ryan , estatubatuar aktore eta ekoizlea.
Bogdan Wenta , poloniar eskubaloi jokalari ohia, Poloniar eskubaloiaren historiako jokalaririk hoberenetakoa.
1962 –
1964 – Petr Nečas , Txekiako lehen ministroa.
1965 – Laurent Blanc , frantziar futbolari ohi eta entrenatzailea.
1966 –
1969 –
1970 – Rachael Dunlop , Dr. Rachie , australiar biokimikari, mediku ikerlari, blogari eta zientzialari eszeptikoa.
1971 – Toshihiro Yamaguchi , japoniar futbolari ohia.
1975 – Ezequiel Mosquera , espainiar txirrindularia.
1976 – Ilze Jaunalksne , letoniar kazetaria eta idazlea.
1977 – Mette Frederiksen , Danimarkako lehen ministroa.
1979 – Barry Jenkins , estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
1983 –
1988 - Gemma Humet , kataluniar abeslaria eta piano-jotzailea.
1989 - Mónica Portillo , kataluniar aktorea eta dantzaria.
1990 – Tatsuya Sakai , japoniar futbolaria.
1996 –
Heriotzak
Euskal Herria
1316 – Joanes I.a Nafarroakoa , Nafarroa eta Frantziako erregea (j. 1316 ).
1756 – Martin Elizakoetxea , nafar elizgizona (j. 1679 ).
1825 – Jose Joakin Iturbide , Agustín I.a Mexikoko enperadorearen aita, Murtzian (j. 1739 ).
1919 – Florencio Constantino , bizkaitar tenorra , Mexikon (j. 1869 ).
1933 – Hermenegildo Alvariño , galiziar jatorriko eusko langile eta Eusko Abertzale Ekintzako militantea, eraila.
1935 – Silverio Izagirre , euskal herritar futbolaria (j. 1897 ).
1946 – Nicanor Mutiloa e Irurita , nafar elizgizona (j. 1874 ).
1949 – Maria Mestayer , euskal gastronomo eta sukaldaria, Madrilen (j. 1877 ).
1963 – Katalina Eleizegi , euskal idazlea (j. 1889 ).
1979 – Francisco Larrañaga , Txikito Iraetakoa , esku huskako gipuzkoar pilotaria (j. 1913 ).
1981 – Lorenzo Albizua , bizkaitar futbolaria (j. 1920 ).
1984 – Martin Markuleta , Amarako ogizaltzailea , euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1907 ).
1991 – José Luis Duque , bizkaitar futbolaria (j. 1918 ).
1996 – Gabriel Alonso , gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (j. 1923 ).
2000 – Ángel García Ariño, Garcia Ariño II.a , esku huskako bizkaitar pilotaria (j. 1934 ).
2008 – Anabel Otxoa , bizkaitar sexologo eta dibulgatzailea, Mexiko Hirian (j. 1955 ).
2014 – Koldo Losada , bizkaitar aktorea (j. 1960 ).
2017 – Esther Arizmendi , gipuzkoar abokatua eta legelaria, Madrilen (j. 1956 ).
2018 – Elena Arregui Cruz-López , gipuzkoar arkitektoa, Santiago de Compostelan (j. 1929 ).
Mundua
496 – Gelasio I.a , Aita santua .
498 – Anastasio II.a , Aita santua .
1557 – Bona Sforza Milangoa , Poloniako erregina ezkontidea (j. 1494 ).
1630 – Johann Hermann Schein , alemaniar musikagilea (j. 1586 ).
1659 – William Lamport , irlandar itsaslapur, soldadu, espioi eta erreboltaria.
1665 – Nicolas Poussin , frantziar margolaria (j. 1594 ).
1672 – Franciscus Sylvius , alemaniar sendagilea (j. 1614 ).
1798 – Theobald Wolfe Tone , Wolf Tone , irlandar independentista (j. 1763 ).
1806 – Shah Alam II.a , Indiako mogol enperadorea (j. 1728 ).
1828 – Franz Schubert , austriar musikagilea (j. 1797 ).
1850 – Richard Mentor Johnson , Ameriketako Estatu Batuetako 9. presidenteordea (j. 1780 ).
1855 – Mihály Vörösmarty , hungariar idazlea (j. 1800 ).
1886 – José María Posada Pereira , galizierazko eta gaztelerazko idazlea, Faro de Vigo egunkariko sortzailea. (j. 1817 ).
1887 – Emma Lazarus , estatubatuar poeta (j. 1849 ).
1891 – Gergely Csiky , hungariar antzerkigilea eta idazlea (j. 1842 ).
1915 – Joe Hill , estatubatuar sindikalista (j. 1879 ).
1925 – Henri Fayol , frantziar meategi-ingeniaria (j. 1841 ).
1933 – Louise Jopling , ingeles margolaria, bere belaunaldiko emakume artista nabarmenetakoa (j. 1843 ).
1936 – Mercedes Romero Abella , galiziar irakasle errepublikanoa, fusilatua (j. 1907 ).
1938 – Lev Xestov , errusierazko idazlea eta filosofoa (j. 1866 ).
1942 – Bruno Schulz , judu jatorriko poloniar idazle, artista, literatura kritikari eta arte irakaslea (j. 1892 ).
1944 – Ignacio Bolívar Urrutia , espainiar naturalista eta entomologoa, Espainian Natura Zientzien bultzatzaile nagusietako bat (j. 1850 ).
1949 – James Ensor , belgikar margolaria, marrazkigilea eta grabatzailea (j. 1860 ).
1956 – Victor Campbell , britainiar marinel eta esploratzailea (j. 1875 ).
1957 – Josefina Blanco , espainiar aktorea (j. 1878 ).
1963 – Carmen Amaya , kataluniar dantzari, abeslari eta aktorea (j. 1918 ).
1967 –
1975 – Priscilla Fairfield Bok , estatubatuar astronomoa (j. 1896 ).
1976 – Elisa Bachofen , argentinar ingeniaria, Hego Amerikan Ingeniaritza zibilean diplomatutako lehen emakumea (j. 1891 ).
1981 – Alphonse De Waelhens , belgikar filosofo neoeskolastikoa (j. 1911 ).
1982 – Erving Goffman , kanadar-estatubatuar soziologo eta idazlea, mikrosoziologiaren aitzindaritzat hartua (j. 1922 ).
1992 – Dora Ibarburu , euskal uruguaitar erizain eta irakaslea (j. 1918 ).
1998 –
2004 – John Vane , britainiar farmakologoa, 1982ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1927 ).
2005 – Francesco Somaini , italiar eskultorea (j. 1926 ).
2007 –
2010 - Bertha Gxowa , apartheidaren aurkako eta emakumearen eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1934 ).
2011 – Ömer Lütfi Akad , turkiar zinema zuzendaria (j. 1916 ).
2012 –
2013 – Frederick Sanger , ingeles biokimikaria, 1980ko Kimikako Nobel Saria (j. 1918 ).
2014 – Mike Nichols , estatubatuar zinemagilea (j. 1931 ).
2017 –
2018 – Apisai Ielemia , Tuvaluko lehen ministroa (j. 1955 ).
2019 –
2022 –
2023 –
Jaiak eta urteurrenak
Kanpo estekak
Azaroaren 18 | Urteko egutegi | Azaroaren 20