Izko

Izko
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko ikuspegia mendebaldetik
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioaurrea
Udalerria	Ibargoiti
Administrazioa
Mota	kontzeju
Izen ofiziala	Izco
Burua (2019-2023)	Miguel Angel Olleta Esparza (kontzejuburua)
Posta kodea	31743
Herritarra	izkoar
Geografia
Koordenatuak	42°39′29″N 1°25′40″W / 42.658055555556°N 1.4277777777778°W / 42.658055555556; -1.4277777777778
Azalera	6,52 km²
Garaiera	710 metro
Distantzia	29,5 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	45 (2020)

Izko^[1][a] Ibargoiti ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

2020 urtean 45 biztanle zituen.

Bertako biztanleak izkoarrak dira.

	Somportetik			Donejakue bidea Aragoiko bidea		Donejakuera
	Rocaforte (15,5 km)		Izko			Abintzao (1,9 km)

Izko toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Eizco (1025)
• Eyssco (1056)
• Yzco (1268)
• Izco (1280)
• Itsco (1346)
• Izco (1366)
• Eyzco (1532)
• Yzco (1587)
• Izco (1767)
• Izco (1829)
• Izko (1990)

Izkoko armarria Ibargoitiko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:^[3]

Izko Ibargoiti ibarran dago.

Ibargoiti udalerria Zangozako merindadearen ekialdean kokatzen da. NA-2420 errepideak eta A-21 autobiak ibar osoa zeharkatzen ditu. Iruñerriko gune metropolitarraren ekialdera dago. Udaletxea Idotzinen dago. Erliebe ertaingo ibarra da. Itzaga eta Izko mendien magalean dago, ibarbide emankor eta laua eratuz, eta, ondoren, mendilerro menditsu bat.

Ibargoitiko klimaren ezaugarriak, azpimediterraneo motakoak dira, uda garaiko lehortea, prezipitazio eskasak baina Nafarroa hegoaldean baino ugariagoak eta aldaketa termiko handia. Urteko batez besteko tenperatura 8 eta 12 gradu artekoa eta prezipitazioak 1000 eta 1400mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 100-140 izaten dira.

Jatorrizko landareditik, erlikia batzuk baino ez dira geratzen Izko eta Itzaga mendilerroetan, eta gunerik euritsuenetan klima atlantikoari dagozkion zuhaitzak aurki daitezke (haritz eta pagoak), ameztiak gune lehorretan, eta birlandaturiko pinuak udalerri gehienean. Birlandaturiko pinuen azalera, Austriatik ekarritako pinu lariziarrekin egin zen eta XX. mendearen amaieran 450 hektarea ingurutan zeuden.

Ibargoitin dagoen Elo udalerrian (ibarraren parte da geografikoki, baina ez administratiboki), itsasoaren mailatik 528 metrora, Nafarroako Gobernuak 1929n jarritako estazio meteorologikoa dago..^[4]

Datu klimatikoak (Elo, 1984-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	19.0	22.5	25.0	27.5	35.0	40.0	40.0	41.0	37.5	30.5	23.0	19.5	41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.7	10.5	13.8	15.9	20.1	24.8	28.1	28.5	24.2	18.9	12.5	9.4	17.9
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.4	6.5	9.0	11.0	14.5	18.5	21.2	21.5	18.2	14.2	9.1	6.1	12.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2.1	2.5	4.3	6.0	9.0	12.2	14.4	14.6	12.1	9.4	5.7	2.8	7.9
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-12.0	-8.5	-10.0	-1.5	0.0	3.0	7.0	5.0	3.0	-1.0	-5.5	-9.5	-12.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	80.4	69.2	74.0	84.5	69.1	53.1	40.1	33.9	52.9	80.9	101.4	77.9	817.4
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	57.6	46.0	69.3	56.8	56.2	69.1	59.3	98.3	93.0	74.5	64.5	65.5	98.3
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	12.7	10.9	10.5	12.4	10.8	6.9	5.3	5.1	7.2	10.0	12.8	11.5	115.8
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.7	2.6	1.6	0.6	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	0.5	1.2	8.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5]

1835 eta 1845 urteen arteko udal eraberriketa burutu aurretik, Izko Oibarko diputatuak gobernatzen zuen, herritarrek aukeratutako erregidorearekin batera. Hasiera batean Izko Ezporogin sartu zen, baina mendearen bigarren erdian Ibargoitira pasatu zen. 1847an 800 erreal zituen eskola zeukan

XX. mendearen amaieratik herrian hainbat etxebizitza berri eraiki dira, eta Iruñeatik etorritako hainbat pertsonen bizitoki bihurtu da Izko.

2020 urteko erroldaren arabera 45 biztanle zituen Izkok.^[6]

Izkoko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Miguel Angel Olleta Esparza da.

Izkoko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Miguel Angel Olleta Esparza da.

2011tik, Izkok 2 kontzejuburu izan ditu:

La Tafallesa izeneko autobus konpainiak Uztarroze eta Iruñea batzen dituen linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu dauzka norabide bakoitzean, eta honako ibilbidea:

• Uztarroze - Izaba - Urzainki - Erronkari - Garde - Burgi - Esa - Xabier - Zangoza - Ledea - Irunberri - Nardoze Alduate - Ibargoiti - Elo - Noain - Cordobilla eta Iruñea

Bestalde, La Veloz Sangüesina edo "Zangozar Azkarra" izeneko autobus konpainiak Ibargoiti Zangoza, Iruñea eta inguruko herriekin batzen ditu. Linea nagusiak honakoak dira:

• Kaseda - Zangoza - Iruñea
• Iruñea - Zangoza - Kaseda

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Ibargoiti sailkatu zen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinioaurreko Itzagaondoa eta Ibargoiti ibarrekin hitz egiten zena.^[7]

Koldo Zuazok, 2010ean, Ibargoiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.^[8]

Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da Pirinioaurrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Untzitibarreko mintzaira zaharrak ia ez du hiztunik.

• San Martin eliza, Erdi Aroko kristiau eliza.

1. ↑ /ís̻ko/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza lehengo silaban

• Ibargoiti
• Pirinioaurrea
• Zangozako merindadea
• Nafarroa Garaia