დერბენტი

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ დარუბანდი (მრავალმნიშვნელოვანი).

ძველი ქალაქი დერბენტი, მისი ციტადელი, ციხესიმაგრე და ნაგებობები*
იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი
ქვეყანა	რუსეთი
ტიპი	კულტურული
კრიტერიუმები	iii, iv
სია	[1]
რეგიონი**	ევროპა
კოორდინატები	44°04′00″ ჩ. გ. 48°17′00″ ა. გ. / 44.06667° ჩ. გ. 48.28333° ა. გ. / 44.06667; 48.28333
გაწევრიანების ისტორია
გაწევრიანება	2003  (27-ე სესია)
ნომერი	1070
* იხ. ინგლ. სახელი UNESCO-ს სიაში. ** იუნესკოს მიერ კლასიფიცირებული რეგიონი.

მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 1070 ინგლ. • რუს. • ფრ.

დერბენტი, კასპი^[1], ზღვის-კარი, ალექსანდრია^[2] (სპარს. دربند დარბანდ — „დახშული კარი“; თურქ. demur kapu — „რკინის კარი“; არაბ. Bab-El-Abvab — „კართა კარი“; ძვ. ქართ. დარუბანდი; ლეზ. Кьвевар; აზერ. Дәрбәнд, Dərbənd; თაბას. Дербент, Шагьур, Цалли; დარ. Чулли, Чяли; ხუნძ. Дербенд; ლაკ. Дарбант, Чурул) — ქალაქი დაღესტანში. რუსეთის ფედერაციის უკიდურესი სამხრეთით მდებარე და დაღესტანში მნიშვნელობით მეორე ქალაქი (მოსახლეობა 101.031 ადამიანი 2002 წ.). მოსახლეობის მთავარი შემადგენელი ეთნიკური ჯგუფებია: ლეზგები, აზერბაიჯანელები და თაბასარანელები.

„ამან არდამ კითხვითა ივერიელთა ერისა საზოგადოებისათა აღაშენა ქალაქი უმეტეს პირველისა (ვინაიდგან ხაზართა მიერ შემუსვრილ იყო იგი, რომელსა პირველ ეწოდა კასპი) ესე იგი კასპიისა ზღვისა კარისა ქალაქსა და დასდვა სახელად დარუბანდ, ვინაიდგან გამოსავალსა მას იწროსა დარუბანდისასა, სადა მიეახლების კავკასია ზღვასა გურგანიისასა და შეიწრდების მუნ გამოსავალი გზისა, მუნ ჰქმნა დიდნი კარნი რკინისანი და დახშნა იგი და დაადგინა მცველნი, ამისთვის უწოდა დარუბანდი.“

(თეიმურაზ ბატონიშვილი, „დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგისა, რომელ არს სრულიად საქართველოისა“, გვ. 75)

ხშირად აიგივებენ რა ლეგენდარულ ალექსანდრეს ჭიშკართან, დერბენტი საკუთარ თავს რუსეთის ფედერაციის უძველეს ქალაქს უწოდებს. ანტიკურობის ხანიდან მოყოლებული ამ არემარის როგორც კავკასიის ჭიშკრის მნიშვნელობა გაცნობიერებული იყო და აქ უძველესი დროიდან მრავალი ციხესიმაგრე თუ საომარი გამაგრება აუგიათ. დერბენტის უძველესი არქეოლოგიური სტრუქტურები 5000 წლით თარიღდება. განსაკუთრებული გეოგრაფიული მდებარეობის გამო ქალაქი ორ კედელს შუა განვითარდა, ვრცელდება რა მთის კალთებიდან ზღვის სანაპირომდე. წლების განმავლობაში აქ მობატონე სხვადასხვა ქვეყანა ქალაქს საკუთარ სახელს არქმევდა, თუმცა ყოველი მათგანი უკავშირდება სიტყვას „ჭიშკარი“.

1722 წელს დერბენტს ეწვია პეტრე დიდი. 1747 წელს შეუერთდა ყუბის სახანოს. 1806 წელს გადავიდა რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში. წარმოადგენდა კასპიის ოლქის სამაზრო ქალაქს^[3].

• მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სია ევროპაში
• იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში
• დარუბანდის საამირო

• 
  ქ. დერბენტის გერბი (1843)
• 
  ძველი უბნის ჭიშკარი
• 
  ციხესიმაგრის შესასვლელი
• 
  კასპიის ზღვის ხედი

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

დერბენტი

• Photographs დაარქივებული 2007-09-27 საიტზე Wayback Machine.
• Photographs დაარქივებული 2007-09-27 საიტზე Wayback Machine.
• History and attractions of Derbent

ეს სტატია რუსეთისა და რუსების შესახებ ჯერჯერობით ესკიზია. თქვენ შეგიძლიათ დაგვეხმაროთ მის შევსებაში.

ხ • გ • რ მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში კულტურული წმინდა სერგის სამების ლავრა · კოლომენსკოეს ამაღლების ეკლესია · დერბენტი · სოლოვეცკის კუნძულების კულტურული და ისტორიული ანსამბლი · კურშის ცელა · ფერაპონტოვის მონასტერი · ნოვოდევიჩის მონასტერი · ყაზანის კრემლი · სანქტ-პეტერბურგის ისტორიული ცენტრი და მასთან დაკავშირებული ძეგლთა კომპლექსები: (ცარსკოე-სელო, პეტერგოფი, პავლოვსკი, სტრელნა, გატჩინა, ლომონოსოვი, როპშა, პულკოვო, შლისელბურგი, კრონშტადტი) · იაროსლავლის ისტორიული ცენტრი · ნოვგოროდის ისტორიული მონუმენტები · კიჟი · მოსკოვის კრემლი და წითელი მოედანი · სტრუვეს გეოდეზიური რკალი · ვლადიმირისა და სუზდალის თეთრი მონუმენტები · ბულგარი · სვიაჟსკის მიძინების მონასტერი · ფსკოვის არქიტექტურული სკოლის ეკლესიები · ონეგის ტბისა და თეთრი ზღვის პეტროგლიფები · ყაზანის ფედერალური უნივერსიტეტის ასტრონომიული ობსერვატორია ბუნებრივი კომის უღრანი ტყეები · დასავლეთი კავკასიონი · სიხოტე-ალინი · ალთაის ოქროს მთები · ბაიკალი · ვრანგელის კუნძული · უბსუ-ნური · კამჩატკის ვულკანები · პუტორანის პლატო · ლენის სვეტები · დაურიის ლანდშაფტი