Вевчанско-радошки дијалект

Приказна за мрзливата невеста

Извадок од говор на жена од Вевчани

За одбележувањето на Лазарици во Радожда

Говор на постара жена од Вевчани

Детето од Горна Земја

Извадок од народна сказна раскажана од жена од Мали Влај

Проблеми со пуштањето? Помош.

Вевчанско-радошки дијалект — дијалект што спаѓа во подгрупата на западни периферни говори на западното наречје на македонскиот јазик. Вевчанско-радошкиот дијалект е близок дијалект со струшкиот и со охридскиот дијалект. Меѓу најзначајните истражувачи на овој дијалект е холанѓанецот Петер Хендрикс во 70-те години на XX век, а неговите резултати ги објавил во книгата „Дијалектите во Радожда и Вевчани“. Вевчанско-радошките говори како духовно-културно добро се прогласени за културно наследство од особено значење.^[1]

Територија

Дијалектот се зборува на територијата на западниот брег на Охридското Езеро, поточно во селата Вевчани,Радожда, Мали Влај и селото Лин, коешто денес се наоѓа во Албанија. Овие села се наоѓаат во регионот наречен Струшки Дримкол.

Особености

Фонолошки одлики

Присуство на широките гласови ê и ô, тие фонетски се ниски и по висина на тон и по издигање на јазикот, тоа им е заедничко, а се разликуваат по палаталноста, широкото о е лабијализиран глас. Фонолошки широкото о и е се корелативен пар. Овој говор има седум фонеми кои се јавуваат во четири степени и три класи. Највисоки се и и у, средни, е и о, пониски широкото о и е, а најниско е а. Широкото е и о се континуанти на носовката он, на секунадрниот ъ и се придружни самогласки на самогласното р и л. Широкото е фонетски се реализира зад нелабијални согласки, а широкото о зад лабијални согласки: грѫди - грêди, пѫтъ – пôт, Крсте – Кêрсте, мъгла – мôгла. Широкото е е рефлекс на самогласното р зад нелабијални согласки: сêрце, додека широкото о е рефлекс на самогласното р зад лабијални согласки: пôрсти. Истото се однесува и на самогласното л,
Вредност ӑ на местото на секундарниот ъ: мӑска,
Се реализираат групите шт и жд : гашти, свешта, межда, вежда,
Губење на меѓусамогласното в: чоек, глаа,
Употреба на групата цу наместо цв: цути,
Рефлекс е^а како замена за носовката ѫ: ре^ака,
Фиксиран акцент на третиот слог од крајот на зборот.

Морфолошки одлики

Употреба на наставката –т кај глаголите во трето лице еднина: одит, седит,
Формата на помошниот глагол сум во второ лице множина сегашно време гласи све: вие све,
Предлогот въ добил рефлекс во,
Употреба на трите членови: чоекот, чоеков, чоекон,
Продуктивност на деминутивната наставка -уле за образување на именки од среден род: детуле,
Употреба на партикулата ќа за образување на идно време: ќа одам,
Глаголскиот прилог се образува со наставката -ешти: носеешти, играешти,
Кај личните заменки за прво и второ лице еднина има партикула са за прво лице и партикула си за второ лице: јаса, тиси: Јаса сум овде домаќин. Но има паралела и со јас и ти,
Како архаизам треба да се спомене заменската форма сој, со членска наставка сојот, сојов, сојон < съ,
Се чува рефлексот -чере од старословенската група чрѣ: черешна,
Наставка -ет за образување трето лице множина на презентот: шетет, пеет, тропает, одет, барает,
Глаголите со наставката -ува се јавуваат во форми од и-група, со наставка -вит за итеративни образувања: кажвит, прашвит...

Наводи

↑ „Одлука за прогласување на духовно-културно добро - „Вевчанско-радошки говори" за културно наследство од особено значење“ (PDF). Службен весник на Република Македонија. 30 јуни 2011.

Надворешни врски

[1] „Одлука за прогласување на духовно-културно добро - „Вевчанско-радошки говори" за културно наследство од особено значење“ (PDF). Службен весник на Република Македонија. 30 јуни 2011.

[1]