|
Sengkayan
 Sengkayan[1] (adakalanya disebut sebagai belalai air[2]) ialah suatu pusaran turus yang intensif (yang seringkali kelihatan seperti awan corong), berlaku di atas permukaan air (misalnya di laut). Sengkayan seringkali bersambungan dengan awan bentuk kumulus. Lazimnya sengkayan ini merupakan pusaran air yang bukan tornadik.[3] Sengkayan juga tidak mampu menandingi kekuatan puting beliung yang berlaku di darat, tetapi sengkayan bersifat tornadik yang lebih kencang juga boleh berlaku sekiranya dilahirkan daripada mesosiklon.[4][5] Sebenarnya sengkayan tidak menyedut air. Air yang kelihatan pada awan corong utama itu disebabkan oleh titik-titik air yang terhasil oleh proses kondensasi.[6] Kebanyakan sengkayan terbentuk di kawasan tropika, namun begitu sengkayan juga terbentuk di kawasan iklim sederhana dengan latitud yang lebih atas[2] contohnya di Eropah dan Tasik-Tasik Besar Amerika. Umumnya, sengkayan mempunyai lima peringkat dalam kitar hayatnya; iaitu pembentukan titik hitam di atas permukaan air, pusaran di atas permukaan air, pembentukan gelungan sembur, pembentukan awan corong, dan peringkat susutan. PembentukanSengkayan wujud pada skala mikro, di mana persekitaran mereka adalah kurang daripada dua kilometer lebar. Awan yang mereka membangunkan boleh menjadi berbahaya sebagai kumulus sederhana, atau sebagai besar sebagai supercell a. Walaupun beberapa waterspouts kuat dan tornadik dalam alam semula jadi, kebanyakan adalah lebih lemah dan disebabkan oleh dinamik atmosfera yang berbeza. Mereka biasanya berkembang di dalam persekitaran kelembapan sarat sebagai awan induk mereka dalam proses pembangunan, dan ia adalah teori mereka berputar kerana mereka bergerak ke atas sempadan permukaan dari ricih mendatar berhampiran permukaan, dan kemudian menghulurkan ke atas ke awan apabila pusaran tahap ricih rendah menjajarkan dengan awan kumulus membangun atau ribut petir. tornado yang lemah, yang dikenali sebagai puting beliung, telah ditunjukkan untuk membangunkan dengan cara yang sama. Lebih daripada satu beliung boleh berlaku di kawasan yang sama pada masa yang sama. Sebanyak sembilan sengkayan serentak telah dilaporkan di Tasik Michigan.[7] Jenis-jenisSengkayan bukan tornadik  Sengkayan yang tidak dilahirkan daripada ribut petir supersel dikenali sebagai "sengkayan bukan tornadik" atau juga "sengkayan cuaca baik" yang merupakan jenis yang kerap terhasil. Sengkayan cuaca baik ini seringkali terjadi di kawasan pantai dan terhubung dengan awan kumulus gelap yang bertapak rata serta mempunyai menara perolakan. Sengkayan jenis ini berkembang dan reda dengan pantas dengan kitar hayat kurang daripada 20 minit.[8] Kekuatan sengkayan ini tidak akan melebihi skala EF0 dalam Skala Fujita Dipertingkat dengan kekuatan angin kira-kira 30 m/s (67 bsj) dan ke bawah.[9] Seringkali sengkayan ini terbentuk di kawasan iklim tropika dan subtropika.[2] Di Florida Keys, sebanyak 400 kejadian dapat disaksikan sepanjang tahun.[10] Pergerakan sengkayan juga perlahan kerana awan pergantungannya juga kaku akibat perolakan secara menegak dan bukannya disebabkan oleh tindakbalas aduksi/subduksi dengan pemuka cuaca.[10] Proses mekanika dan rupa sengkayan menyerupai puting beliung tiub debu, dan sekiranya sengkayan bergerak naik ke atas darat, sengkayan tadi bertindak seolah-olah puting beliung tiub debu.[10] Sengkayan tornadikLebih mudah dikatakan sebagai puting beliung di atas air, sengkayan tornadik ini terbentuk daripada mesosiklon. Segala-galanya serupa dengan puting beliung darat yang mempunyai kaitan dengan ribut petir kencang, cuma pembentukannya terjadi di atas permukaan air.[11] Puting beliung darat juga boleh bertukar menjadi sengkayan tornadik apabila ia bergerak memasuki kawasan air.[12] Lazimnya, ribut petir supersel kerapkali berlaku di kawasan dikelilingi daratan seperti Amerika Syarikat, maka sengkayan tornadik ini tidak berlaku sekerap sengkayan cuaca baik. Namun begitu, pemerhatian sengkayan tornadik mampu mencecah separuh daripada bilangan pencerapan semua jenis sengkayan di kawasan Laut Aegean, Laut Ionian dan Laut Adriatik.[13] Belalai saljiPuting beliung beliung musim sejuk, juga dikenali sebagai syaitan salji, belalai ais, satu syaitan ais, snownado, atau snowspout, adalah satu contoh yang amat jarang berlaku daripada beliung terbentuk di pangkal badai salji.[14][15] Istilah "beliung musim sejuk" digunakan untuk membezakan antara beliung musim panas yang biasa dan jarang berlaku peristiwa musim musim sejuk ini. Sangat sedikit yang diketahui tentang fenomena ini dan hanya enam gambar diketahui peristiwa ini wujud sehingga kini, empat daripadanya telah diambil dalam Ontario, Kanada. Terdapat beberapa kriteria penting bagi pembentukan beliung musim sejuk. suhu yang sangat sejuk perlu hadir atas badan panas air yang cukup untuk menghasilkan kabus menyerupai wap di atas permukaan air. Seperti peristiwa tasik-kesan salji yang lebih cekap, angin memberi tumpuan ke bawah paksi tasik lama meningkatkan penumpuan angin dan mungkin meningkatkan perkembangan mereka.[16] KlimatologiKebanyakan sengkayan terbentuk di kawasan iklim tropika, namun begitu sengkayan juga kadangkala berlaku di kawasan iklim subtropika yang mempunyai perairan yang suam.[6] Sengkayan boleh berlaku di kawasan air masin dan juga kawasan air tawar, kerana sengkayan juga boleh berlaku di Tasik-Tasik Besar dan Sungai St. Lawrence, Kanada.[17] Sengkayan di Tasik-Tasik Besar seringkali terbentuk pada hujung musim panas dan awal musim luruh, dan dalam tempoh tujuh hari pada tahun 2003, sebanyak 66 kejadian sengkayan dilaporkan di situ.[18] Sengkayan dapat disaksikan di kawasan pantai barat Amerika Syarikat terutamanya di selatan Florida dan Florida Keys. Kira-kira 160 kejadian sengkayan dilaporkan di Eropah setiap tahun di Eropah, dengan 60 daripadanya terbentuk di Belanda. 25 lagi dilaporkan daripada Itali dan Sepanyol, manakala United Kingdom mencatatkan sebanyak 15 kejadian. Sengkayan seringkali berlaku pada hujung musim panas dan di hemisfera utara, bulan September telah dilihat sebagai waktu kemunculan sengkayan yang utama.[19] Di Australia, sengkayan juga kerap muncul di bahagian pantai timur.[20][21] Rekod sejarah pada tahun 1770 juga menyebut tentang kejadian sengkayan di pantai timur Australia, iaitu ketika pelayaran pertama James Cook dengan kapal Endeavour.[22] Di perairan Malaysia dan Singapura, sengkayan boleh terbentuk sepanjang tahun dengan lebih berkemungkinan antara bulan Mac dan Oktober seiringan musim perubahan monsun.[23][24] Sengkayan telah dilaporkan berlaku di sepanjang perairan Malaysia. Kekerapan purata kejadian sengkayan di perairan Singapura ialah 1-3 sepanjang tahun.[23] Kitar hayatKitar hayat sengkayan merangkumi lima peringkat. Pada awalnya terdapat bentuk cakera yang berwarna terang, dilitupi kawasan tak berbentuk yang berwarna lebih gelap kelihatan di permukaan air. Selepas itu, lingkaran jalur yang terang dan juga yang gelap mula terbentuk dari tompok gelap di permukaan air. Diikuti dengan pembentukan lata iaitu gelungan sembur yang mengelilingi tompok gelap yang kelihatan seperti mata (kawasan tekanan terendah). Lama-kelamaan sengkayan akan membentuk awan corong dari permukaan laut ke awan yang berada di atas. Gelung sembur tadi mampu mencapai ketinggian beberapa ratus kaki dan juga mampu membentuk gelora serta deretan gelombang seiring pergerakannya. Pada penghujung hayatnya, apabila pengaliran masuk udara lembap mula lemah, awan corong dan pusaran mula menghilang.[25] Ancaman nautikaSengkayan telah lama diiktiraf sebagai bahaya laut yang serius. Semburan air kuat mengancam Kenderaan air, kapal terbang dan rakyat.[26] Ia adalah disyorkan untuk menjaga jarak yang agak jauh dari fenomena ini, dan sentiasa berjaga-jaga melalui laporan cuaca. perkhidmatan Cuaca kebangsaan Amerika Syarikat sering akan mengeluarkan amaran laut khas apabila sengkayan mungkin atau telah dilihat di perairan pantai, atau puting beliung amaran apabila semburan air dijangka bergerak dalam negeri.[27] Kejadian sengkayan menyebabkan kerosakan teruk dan mangsa jarang berlaku. Walau bagaimanapun, terdapat beberapa contoh yang ketara. Puting beliung Malta pada tahun 1555 adalah rekod terawal yang beliung maut. Ia melanda Grand Harbour Valletta, tenggelam empat hamba abdi, banyak bot, dan mendakwa beratus-ratus nyawa.[28] Puting beliung Sicily 1851 adalah sengkayan berkembar yang melanda di barat Sicily, merosakkan pantai dan desa sebelum akhirnya melesapkan kembali lagi ke laut. Ancaman haiwanBergantung kepada berapa cepat angin dari beliung yang sedang sebat, apa-apa yang terletak kira-kira satu kawasan permukaan air, termasuk ikan saiz yang berbeza, katak, dan juga penyu, boleh diangkat ke udara.[29] Sengkayan kadang-kadang boleh menghisap haiwan kecil seperti ikan keluar dari air dan sepanjang jalan sehingga ke dalam awan. Walaupun hujan lebat berhenti berputar, ikan dalam awan boleh dijalankan ke atas tanah, diterjang atas dan ke bawah dan sekitar dengan angin awan sehingga arus yang tidak lagi menyimpan ikan terbang dalam atmosfera. Bergantung kepada sejauh mana mereka mengembara dan berapa tinggi mereka akan dibawa ke atmosfera, ikan kadang-kadang mati dengan masa yang mereka hujan turun. Orang sejauh 100 batu di pedalaman telah mengalami hujan ikan.[29] Ikan juga boleh disedut dari sungai, tetapi ikan hujan bukanlah satu fenomena cuaca yang sama.[29] Penyelidikan dan ramalanIndeks Sengkayan Szilagyi (SWI)Indeks Sengkayan Sizlagyi (SWI), yang dibangunkan oleh ahli meteorologi Kanada Wade Szilagyi, digunakan untuk meramalkan keadaan yang baik untuk pembangunan sengkayan. SWI antara -10 hingga 10, di mana nilai-nilai yang lebih besar daripada atau sama dengan sifar mewakili keadaan yang baik untuk pembangunan sengkayan.[30][31] Pusat Antarabangsa bagi Penyelidikan Sengkayan (ICWR)ICWR adalah sebuah pertubuhan bukan kerajaan individu dari seluruh dunia yang berminat dalam bidang semburan air dari perspektif penyelidikan, operasi dan keselamatan.[32] Asalnya sebuah forum untuk para penyelidik dan ahli kaji cuaca, ICWR telah berkembang faedah dan sumbangan daripada pemburu ribut, media, marin dan penerbangan masyarakat dan perseorangan. Lihat jugaRujukan
Pautan luar
|
