Standbeeld voor gesneuvelden 1914-1918Dorpsstraat - Brouwerij Veraart en Café De Leeuw
Kapellen is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De gemeente ligt in de Kempen, in het noorden van de provincie.
Kapellen telt 27.782 inwoners (1 januari 2024) en bestaat uit verschillende wijken, onder andere Kapellen centrum, Putte-Kapellen of het oostelijk deel van het grensdorp Putte, Kapellenbos, Hoogboom en Zilverenhoek. De gemeente heeft een groen en residentieel karakter en wordt onder meer gekenmerkt door villaparken, exclusieve landhuizen en verschillende kastelen. Het is een van de rijkste gemeenten in Antwerpen.[1]
De leefgemeenschappen die thans deel zijn van de gemeente Kapellen dateren van de 13de eeuw. Hoogboom vinden we terug als Hobonia op documenten uit 1267. Hoghescote, het huidige centrum volgt tien jaar later samen met Ertbrand, ofwel het huidige Putte. De wijk Zilverenhoek, pas sinds 1983 bij Kapellen, verschijnt pas in 1844 voor het eerst op een kadasterplan.
Vanaf de oorsprong maakte Kapellen deel uit van de heerlijkheidEkeren. Sinds de 13de eeuw wisselden delen van het grondgebied geregeld van eigenaar. Uiteindelijk kwam in 1714 de volledige heerlijkheid Ekeren onder het bewind van 1 familie, die van de heren van Salm-Salm. Tijdens de Franse bezetting werd Kapellen in 1795 in de municipaliteit van Stabroek ondergebracht om uiteindelijk in 1800 een zelfstandige gemeente te worden. Kapellen ontving een deel van het grondgebied van Hoevenen toen die gemeente werd opgeheven in 1828 en een deel van de gemeente Ekeren bij een grenscorrectie in 1846.[2] De huidige gemeentegrenzen liggen sinds 1983 vast wanneer de Ekerse wijken Hoogboom en Zilverenhoek naar Kapellen worden overgeheveld.[3]
In tegenstelling tot de wereldlijke macht heeft de geestelijke macht een minder complex traject afgelegd. De parochie van Hoghescote werd in 1277 overgedragen aan de Sint-Bernardusabdij van Hemiksem. Tot dan was de parochie afhangend van de Sint-Lambertuskerk te Ekeren.
De kerk van Kapellen is het oudste gebouw van de gemeente. Tot de 14de eeuw volstond een kapel om de inwoners voort te helpen. De kerk is door de tijden heen steeds verder opgebouwd en verbouwd. Het koor dateert bijvoorbeeld uit de 14de eeuw terwijl de kruisbeuk in de 16de eeuw gebouwd is. In de 19de eeuw werden de toren en het inwendige van de kerk neogotisch herbouwd.
De verdere geschiedenis van Kapellen is gekenmerkt door periodes van bloei en van armoede. Ten tijde van het Beleg van Antwerpen door de Spanjaarden heeft Kapellen zwaar te lijden gehad. Alle belangrijke gebouwen en 90% van de huizen waren vernietigd. Tijdens het Twaalfjarig Bestand was er een korte heropleving van de gemeente tot in 1623 de pest zwaar huis hield. De echte heropbouw moest op zich laten wachten tot 1674 wanneer de kerk werd heropgebouwd.
Aan dit alles kwam een abrupt einde bij het begin van de Eerste Wereldoorlog. De opeisingen door het Duitse leger en de Spaanse griep zorgden voor sterfte onder de bevolking. Na de oorlog was er een korte herstelperiode tot 1930 wanneer de crisis neerdaalde over de gemeente. Pas na de Tweede Wereldoorlog kon de gemeente terug beginnen aan het herstel. De gemeente Kapellen werd op 4 oktober 1944 door het Canadese bataljon Fusiliers Mont-Royal bevrijd.[4]
Kapellen ligt in de Noorderkempen. De plaats kenmerkt zich door uitgestrekte villabossen. De plaats ligt aan de rand van de Antwerpse agglomeratie. Natuurgebieden zijn De Uitlegger, het Wolvenbos en het Domein Oude Gracht.
Demografie
Demografische ontwikkeling voor de gemeentelijke herinrichting
Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1982 = inwoneraantal op 31 december
Na de gemeentelijke herinrichting
Naar aanleiding van de gemeentelijke herindeling die van kracht werd op 1 januari 1983 werd de toenmalige gemeente Ekeren gesplitst waarbij het noordelijk deel van deze gemeente toegevoegd werd aan de gemeente Kapellen, het zuidelijke gedeelte werd onderdeel van de fusiegemeente Antwerpen.
Jaar
1983
1985
1990
Inwonertal
22.471
22.549
23.977
Groei
+53.41%
+0.35%
+6.33%
Opmerking: inwonersaantal op 01/01 - Bron: NIS
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
Mobiliteit
Verleden
Station Kapellen in de sneeuwNatuur/wandelgebied MastenhofMastbeekhof (het huidige gemeentehuis)DorpszichtPastorij (1905)
In 1759 werd er een kasseiweg aangelegd tussen Merksem en Kapellen. Tegenwoordig kennen we deze baan als de Kapelsesteenweg (op het grondgebied van Ekeren en Brasschaat) of Antwerpsesteenweg (op het grondgebied van Kapellen). In 1853 werd de spoorlijn Antwerpen-Rotterdam aangelegd. Daarmee kon de eerste stoomtrein in 1854 door Station Kapellen rijden. Door de goede spoorverbinding gingen veel rijke Antwerpenaren villa's in de gemeente bouwen. Verder werden spoorweghaltes zoals station Heikestraat en station Kapellenbos gebouwd. De buurtspoorwegen bereikten Kapellen Station op 31 juli 1927 en de tram wordt op 1 december 1928 doorgetrokken naar de grens bij Putte.[11] De gelijkvloerse oversteek van de tram op de spoorweg is maar van korte duur. Op 1 maart 1934 wordt de lijn Hoevenen Kapellen geopend en vanaf 1 februari 1938 rijden de trams Antwerpen Putte via Hoevenen. (lijn 72, tussen 1/9/1936 en 1/2/1938 reden geen trams tussen Kapellen en Putte). Vanaf 31 augustus 1936 is de tram vanaf Merksem beperkt tot vlak voor de overweg (lijn 65). Op 26 mei 1967 reed de laatste tram in Kapellen, als lijn 65.
Bekende Kapellenaars
Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in Kapellen of een andere significante band met de gemeente hebben:
↑Het was de bedoeling dat hij in 1936 gecoöpteerd senator zou worden voor Rex maar hij raakte niet verkozen. Bron "Berichten uit Brussel : Coöptatie", Gazet van Mechelen 26 juni 1936 p. 5
Zie Kapellen (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Kapellen.
Zie Lijst van onroerend erfgoed in Kapellen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
.svg){kind=small}
· 
· 
