Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej

Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej – ośrodek szkolenia artylerii przeciwlotniczej i broni chemicznej Wojska Polskiego II RP.

Obrona przeciwlotnicza jako zlepek kilku rodzaju wojsk i jako nowo rodzący się rodzaj wojsk nie miała w latach 20. swojego korpusu dowódczego. Większość kadry oficerskiej i podoficerskiej rekrutowała się z artylerii. Napływali też lotnicy, łącznościowcy, piechurzy i inni. W związku z tym w lutym 1930, w Warszawie, utworzone zostało Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej, podległe początkowo dowódcy 11 Grupy Artylerii, a następnie dowódcy 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej^[1].

Zadaniem Centrum było prowadzenie kursów z zakresu artylerii przeciwlotniczej dla oficerów, podoficerów i szeregowych z cenzusem. Młodzi oficerowie kończyli szkołę oficerską artylerii i przydzielani do oddziałów artylerii przeciwlotniczej musieli się specjalizować. Inne działy obrony przeciwlotniczej nie miały żadnych kursów specjalistycznych. Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej w tym kształcie przetrwało do 1937.

W 1934 została uchwalona ustawa z dnia 15 marca 1934 o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej^[2]. Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych z 15 kwietnia 1934 w Biurze Ogólno-Organizacyjnym został utworzony Wydział Obrony Przeciwlotniczej.

Utworzony w 1936 Inspektorat Obrony Powietrznej Państwa, jako organ pracy GISZ, dekretem Prezydenta RP z 4 lipca 1936, miał sprawować kierownictwo i zwierzchni nadzór nad obroną przeciwlotnicza i przeciwchemiczną Państwa. Miał współpracować z Ministrem Spraw Wojskowych i resortami odpowiedzialnymi za obronę przeciwlotniczą. 15 stycznia 1937 w Ministerstwie Spraw Wojskowych zostało utworzone Dowództwo Obrony Przeciwlotniczej.

W 1937 utworzono Szkołę Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej. Szkoła nie rozwiązywała jednak problemów i potrzeb szkolenia kadr artylerii przeciwlotniczej. Postęp dokonał się dopiero w następnym.

Na podstawie rozkazu Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych z 21 czerwca 1938, w Brześciu nad Bugiem, utworzono Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej.

W skład Centrum weszły:

• komenda,
• kwatermistrzostwo z kompanią gospodarczą,
• Szkoła Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej,
• Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii Przeciwlotniczej (utworzona w 1938),
• Szkoła Obrony Przeciwgazowej,
• kursy doskonalące artylerii przeciwlotniczej,
• Komisja Doświadczalna,
• obóz ćwiczebny,
• 9 dywizjon artylerii przeciwlotniczej - oddział manewrowy dla zabezpieczenia procesu szkolenia^[3].

W miarę wzrostu stanu wojsk potrzeby kadrowe się zwiększały. Centrum dostarczało koniecznej ilości specjalistów. Stan liczebny oddziałów obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej w 1939 sięgał 8 tys. żołnierzy w tym: 250 oficerów i 700 podoficerów. W planach mobilizacyjnych przewidziano jego potrojenie.

Komendanci

• mjr art. Ireneusz Kobielski (1932)^[4]
• płk dr Roman Odzierzyński (1939)

Oficerowie

• kpt. art. Kazimierz Angerman (1932)^[4]

Pokojowa obsada personalna centrum w marcu 1939^[5][a]:

Komenda Centrum

• komendant – płk dr Roman Odzierzyński
• I oficer sztabu – vacat
• II oficer sztabu – kpt. adm. (piech.) Jan Gromkowski
• lekarz – kpt. dr Zygmunt Bronisław Gelbert
• z-ca komendanta ds. gospodarczych – ppłk piech.Ludwik Karol Piątkowski
• oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Tadeusz Longin Tarnawski
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (piech.) Eugeniusz Karol Hollik
• oficer gospodarczy – por. int. Kazimierz Wójcikowski
• oficer żywnościowy – kpt. adm. (piech.) Bronisław Szczechura
• dowódca kompanii gospodarczej – kpt. adm. (piech.) Władysław Kwoka

Szkoła Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej

• komendant – ppłk inż. Tadeusz Marian Kruszyński
• dyrektor nauk – mjr Jan Mieczysław Srzednicki

Pełna obsada oficerska w artykule „Szkoła Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej”

Kursy Doskonalenia Artylerii Przeciwlotniczej

• komendant – płk Franciszek Ksawery Mołodyński
• dyrektor nauk – mjr Olgierd Eminowicz
• wykładowca – kpt. Józef Mrozowski
• wykładowca – kpt. Franciszek Jan Kruszyn
• wykładowca – kpt. Michał Dżugaj
• wykładowca – kpt. Tadeusz Dobrzański III
• wykładowca – kpt. Tadeusz Moszyński
• kier. Komisji Doświadczalnej – kpt. Mieczysław Zygmunt Koźmiński
• referent – kpt. Jan Szczepan Suszyński

Szkoła Obrony Przeciwgazowej

• komendant – ppłk dypl. piech. Włodzimierz Leon Scholze-Srokowski
• dyrektor nauk – ppłk uzbr. Henryk Bazylko

Pełna obsada oficerska w artykule „Szkoła Obrony Przeciwgazowej”

• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Zbigniew Moszumański: Centra wyszkolenia obrony przeciwlotniczej (1921–1939). Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2003. ISBN 83-88773-73-9. Brak numerów stron w książce
• Stanisław Rutkowski: Zarys dziejów polskiego szkolnictwa wojskowego. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1970. Brak numerów stron w książce
• Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Szkoła Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej w Trauguttowie