|
Cmentarz wojenny nr 377 – Krościenko
Cmentarz wojenny nr 377 – Krościenko – zabytkowy cmentarz z I wojny światowej znajdujący się w Krościenku nad Dunajcem jako kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym w sektorze II, rzędzie L i miejscu 4[1]. PochowaniKwestia liczby i identyfikacji osób pochowanych w tym grobie pozostaje nierozstrzygnięta[2][3]. Pod koniec I wojny światowej wierzono, że w grobie tym pochowano trzech kozaków zabitych przy drodze tylmanowskiej w 1914 roku. Przez cały XX wiek uznawano, że pochowani są tu trzej lub czterej[4] austro-węgierscy żołnierze. Krzysztof Koper ustalił, że prawdopodobnie byli to:
Sugerowano także, że pochowani są w tym grobie również żołnierze polscy i rosyjscy, a całkowita liczba pochowanych była oceniana na 1–6[3][5]. Nie wiadomo również, co się stało ze zwłokami wspomnianego niżej przez Bronisława Krzana[7] tutejszego (pochodzącego z Krościenka) żołnierza Franciszka Gabrysia. Ostatecznie, w 2021 roku uznano, że jedynym pewnym pochowanym w tym grobie jest Gaspar Német[3]. Historia zmian nagrobkaW 1915 roku istniał tu pojedynczy grób z jednym krzyżem na betonowym nagrobku, w którym był pochowany jeden żołnierz austro-węgierski[8]. Prawdopodobnie kształt, który zachował się do końca XX wieku, grobowiec ten przybrał na wiosnę 1918 roku[9], kiedy na podstawie uchwały Rady Gminy Krościenko nad Dunajcem z 19 marca 1918 roku przeniesiono pogrzebane osobno zwłoki żołnierzy do jednego grobu, który oddano pod opiekę Komendzie Grobów Wojennych[8]. Fakt, czy rzeczywiście przeniesiono zwłoki żołnierzy w to miejsce, jest kwestionowany[3].  Bronisław Krzan[7] opisywał nagrobek tak:
W 1966 roku wymieniono betonową płytę grobu żołnierzy austro-węgierskich na lastrikową, podzieloną na wyraźne 3 części. W latach 80. XX wieku poprawiono treść tablicy na: „Cześć pamięci poległym w obronie Ojczyzny w I wojnie światowej.” Nie było wówczas już dużego krzyża nawiązującego do orderu Virtuti Militari. W płycie tkwiły trzy wysokie na około 130 cm krzyże projektu Jana Szczepkowskiego z obręczową glorietą zawieszoną na przecięciu ramion (symbol korony cierniowej) i kwadratowym motywem u podstawy, a przed nimi wsparte na pulpitach trzy małe krzyże projektu Gustawa Ludwiga, nawiązujące stylem do austriackiego odznaczenia wojennego Krzyża Zasługi Wojskowej, w których centrum była data „1914”[3][10].  Wtedy już, po lewej stronie dużego, potrójnego lastrikowego nagrobka znajdował się grób Józefy Gładysz, zmarłej w 1981 roku (sektor II, rząd L, miejsce 3). Po śmierci ks. Bronisława Krzana w 1991 roku, pochowano go w grobie po prawej stronie grobu wojennego (w miejscu II L 5). W 2012 roku na grobie nie było już żadnego napisu. W wyniku konserwacji wykonanej w 2021 roku z funduszy Gminy Krościenko nad Dunajcem i województwa małopolskiego grób ten zmienił całkowicie wygląd, odzwierciedlając fakt, że zidentyfikowano tu tylko jednego pochowanego żołnierza, Gaspara Németa[3]. Obecna forma nagrobka to mogiła ziemna o wymiarach 2,3 x 2,3 m (przy pracach konserwatorskich odkryto dłuższy fundament grobu), otoczona czterema betonowymi słupami w kolorze cegły połączonymi trójkami metalowych półtoracalowych rur w kolorze grafitowym. U wezgłowia mogiły znajduje się betonowy krzyż z nałożonym na lico żeliwnym ażurowym krzyżem łacińskim z motywem miecza. Na przecięciu ramion krzyża umieszczono krzyż nawiązujący do austriackiego Krzyża Zasługi Wojskowej, w którego centrum znajduje się data „1915”[11]. Na postumencie krzyża umieszczona jest owalna emaliowana tabliczka z danymi zmarłego żołnierza armii austro-węgierskiej Gaspara Németa: stopień wojskowy – kanonier rezerwy (Res. Kan.), przynależność do 15 pułku haubic polowych (F.H.R. 15) cesarskiej i królewskiej armii (K.U.K.), oraz data śmierci († 19./12. 1914)[11]. Na prawym przednim słupie znajduje się tabliczka informująca, że konserwacja obiektu [została] wykonana ze środków Gminy Krościenko nad Dunajcem i województwa małopolskiego w 2021 r. Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||
