Dywizja Wielkopolska

Dywizja Wielkopolska – dywizja^[1] Armii Koronnej.

Dywizja została zorganizowana w 1776 roku uchwałą sejmu delegacyjnego. Sejm określił jej dyslokację na garnizony: Poznań, Kalisz i Piotrków. Sztab rozmieszczony był w Stawiszynie^[2]. Częścią sił nakazał osłaniać granice^[3].

Dowódcą dywizji był generał lejtnant, któremu mieli podlegać dwaj generałowie majorowie. Jeden dowodził kawalerią, drugi piechotą. Zasadę tę wprowadzono w życie dopiero w 1789 roku. Do tej pory w etatach sztabu generalnego wymieniano po jednym generale majorze na dywizję^[4].

Dowódcy dywizji:

• gen. lejtn. Stanisław August Goltz vel Golcz (od 1776)^[5]
• gen. lejtn. Karol Malczewski (od 19 II 1785)
• gen. lejtn. Arnold Anastazy Byszewski (od 9 IV 1791)

Pomocnicy:

• gen. mjr Pirch (od 1776)
• gen. mjr Mycielski (od 1789)
• gen. mjr Tadeusz Kościuszko (od 1789)

Dywizja składała się kawalerii, piechoty i artylerii. Nie posiadała własnego sztabu, który mógłby kierować działaniami. Była bardziej związkiem terytorialnym, niż taktyczno-operacyjnym^[4].

piechota w 1785^[2]

• 1 regiment Ożarowskiego – Kalisz
• 6 regiment Sułkowskiego – Wschowa
• 7 regiment Potockiego – Poznań
• 9 regiment Raczyńskiego – Łowicz
• 10 regiment Ordynacji Rydzyńskiej - Rydzyna

W 1790 roku w skład dywizji weszła 2 Brygada Artylerii^[6].

m.p. jazdy w marcu 1792

• 1 Brygada Kawalerii Narodowej (1 Wielkopolska) – Gniezno
• 2 Brygada Kawalerii Narodowej (2 Wielkopolska) – Warta
• 2 Brygada Artylerii – Poznań (od 1790 roku)

Struktura dywizji A. Byszewskiego^[7]:

• 3 bataliony piechoty (po jednym z regimentów 1, 6 i 7 — razem 1830 żołnierzy), z których odesłano 1360 żołnierzy, do Gniewoszowa, Kazimierza i Puław pozostawiając w garnizonach stałych 470 ludzi; prócz tego 175 żołnierzy w garnizonie częstochowskim.

• Konstanty Górski: Historya piechoty polskiej. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1893.
• Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1894.
• Konstanty Górski: Historya artyleryi polskiej. Warszawa: 1902.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Antoni Juszczyński, Marian Krwawicz: Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej. Polska sztuka wojenna w latach 1764-1793. Zeszyt dziewiąty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1957.

• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.