Futrzarstwo – gałąź gospodarki, obejmująca pozyskiwanie skór futerkowych ze zwierząt futerkowych, upolowanych lub hodowanych, ocenę tych skór, obrót zakonserwowanymi skórami, wyprawianie futer i ich uszlachetnienie. Terminem tym w potocznym rozumieniu określane bywa także konfekcjonowanie futer na odzież i galanterię skórzaną (kuśnierstwo). Przedmiotem oceny, skupu i obrotu handlowego są skóry surowe konserwowane, tzn. poddane po oczyszczeniu z resztek mięsa i tłuszczu (mizdra), odpowiedniemu wysuszaniu, przetarciu w trocinach (dębowych, bukowych) lub soleniu. Ocena i klasyfikacja skór futerkowych ze względu na:
jakość okrywy włosowej (odbywa się w punktach skupu, przez klasyfikatorów według ustalonych norm).
Skórki wiązane są po przesortowaniu, tzw. loty (np. norek po 100–120 sztuk, lisów po 20–25 sztuk), zakupowane są na pokrywanie potrzeb krajowych i na eksport. Obrót handlowy skupia się międzynarodowych targach, tzw. aukcjach futrzarskich, organizowanych raz lub dwa razy do roku w Nowym Jorku, Londynie, Helsinkach, Petersburgu, Lipsku, Sztokholmie, Oslo i w innych miastach. Dystrybucja odbywa się według ustalonego planu, na rzecz zakładów pracy oraz instytucji handlowych. Zakupione partie skór przekazywane są do dalszej obróbki, tzn. wyprawiania, barwienia oraz obróbki maszynowej (strzyżenie, czesanie, epilowanie i inne). Człowiek zaczął wcześniej używać na okrycia przed zimnem futer, niż tkanin, toteż pozyskiwanie skór futerkowych, ich wyprawianie oraz handel skórami sięga czasów starożytnych[1].
Zwierzęta futerkowe
Zwierzęta, z których najczęściej pozyskuje się futra to:
W 2015 roku eksport z Polski skór futerkowych surowych i garbowanych wyniósł ponad 1,6 mld zł[3], a cała branża wygenerowała ponad 2 mld zł dla budżetu, dając 50 tys. miejsc pracy[4], natomiast według ZUS liczba miejsc pracy wynosi poniżej 1000[5]. Krajowa produkcja skór futerkowych w 2015 wyniosła ok. 10 mln szt. Polska była drugim w Europie, po Danii, producentem naturalnych skór zwierząt futerkowych i trzecim na świecie[6].
Hodowla zwierząt na futro została zakazana prawnie w Austrii, Belgii, Czechach, Chorwacji, Estonii, Holandii, Irlandii, Litwie, Luksemburgu, Łotwie, Malcie, Słowacji, Słowenii, Węgrzech, Wielkiej Brytanii i Włoszech. W Estonii i Słowacji zakaz będzie obowiązywał od 2025, na Litwie od 2027, na Łotwie od 2028, w pozostałych krajach wszedł w życie. W Danii wprowadzony został zakaz hodowli na futro w odniesieniu do lisów, we Francji – do wizonów, na Węgrzech – do lisów, norek, nutrii i tchórzy. Niemcy przyjęły w 2017 restrykcyjne normy dobrostanu zwierząt, które uczyniły ich hodowlę na futro nieopłacalną[13][9].
Po wejściu w życie zakazu hodowli zwierząt na futro w krajach bałtyckich działalność ta będzie prowadzona wyłącznie w ośmiu krajach członkowskich UE (Bułgaria, Dania, Finlandia, Hiszpania, Grecja, Polska, Rumunia, Szwecja)[14]. Pod koniec 2023 delegalizacja futrzarstwa była rozważana przez parlamenty Bułgarii i Rumunii. W Hiszpanii od 2013 powstawanie nowych ferm wizonów amerykańskich jest objęte restrykcjami, a w 2022 przyjęty został plan zamknięcia istniejących ferm do 2030. Rząd Szwecji zaproponował dofinansowanie dla hodowców norek, którzy zaprzestaną działalności w 2024–2025 oraz przegląd ustawodawstwa w celu rozstrzygnięcia, czy potrzebny jest zakaz hodowli zwierząt na futro[11].
Na świecie
Od 2017 Indie nie importują futer norek, lisów i szynszyli[15].
W Polsce
W 2011 roku Koalicja dla Zwierząt, porozumienie kilkudziesięciu organizacji pro-zwierzęcych, złożyła w Sejmie projekt nowej ustawy o ochronie zwierząt, w którym ujęty został również zakaz chowu zwierząt futerkowych na futra (z okresem karencji). Projekt został złożony jako tzw. inicjatywa ludowa po zebraniu 224 736 podpisów[16]. W lutym 2012 roku protestem pod Krajowym Pokazem Skór Futerkowych, rozpoczęła działalność Koalicja na Rzecz Zakazu Hodowli Zwierząt Futerkowych w Polsce[17].
W lutym 2016 r. grupa posłów partii Nowoczesna złożyła poselski projekt ustawy, który miał m.in. zabronić hodowli zwierząt futerkowych[18]. Wywołało to falę krytyki[19]. Miesiąc później wycofano cały projekt ustawy[20].
W 2020 roku uchwalono w Sejmie taki zakaz[21] lecz po wniesieniu poprawek przez Senat pracę nad zakazem hodowli zwierząt na futro porzucono.[22]
W październiku 2021 r. Małgorzata Tracz z partii Zieloni zapowiedziała złożenie w Sejmie do końca listopada projektu zakazu hodowli zwierząt na futra.[23]
Raport Najwyższej Izby Kontroli
Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2011 roku dotyczący działania 23 ferm zwierząt futerkowych w latach 2009–2010 na terenie województwa wielkopolskiego wskazuje na nierzetelność sprawowanego Nadzoru Weterynaryjnego. Według raportu w 87% sprawdzonych ferm nie przestrzegano wymagań dotyczących ochrony środowiska, natomiast w blisko połowie ferm działalność hodowlana była prowadzona w obiektach nielegalnie wybudowanych lub użytkowanych[24]. Kolejny raport NIK z 2014 roku wykazał poprawę nad kontrolami ferm przemysłowych. W okresie 2011–2013 przeprowadzono przez Inspekcje Weterynaryjną kontrolę na prawie wszystkich legalnie działających fermach zwierząt futerkowych w Polsce[25].
Uwagi
↑Dane zostały uzyskane poprzez zastosowanie następujących parametrów wyszukiwania zaawansowanego: Commodity Codes = 4301, 430110, 430120, 430130, 430140, 430150, 430160, 430170, 430180, 430190, 4302, 430211, 430212, 430219, 430220, 430230, 4303, 430310, 430390; Periods = 2014, 2017, 2020, 2023 (odpowiednio); Reporters = All; Partners = World; 2nd Partner = World; Trade Flows = Export; Modes of Transport = TOTAL; Customs Codes = TOTAL; Aggregate By = Commodity Code. W obrębie zbiorczego kodu towarowego 43 pominięte zostały artykuły ze skóry cielęcej i ze sztucznego futra. (NB. Wybór argumentu "All" dla parametru "Partners" daje odmienne, wyższe wartości.)
↑ abRaport nie wskazuje jednoznacznie daty, dla której aktualne są zestawione w nim dane na temat liczby ferm i wyprodukowanych futer zwierzęcych. Mogą one jednak odnosić się już do stanu z 2015, bo do raportu trafiły dane dotyczące sprzedaży w duńskim domu aukcyjnymKopenhagen Fur(inne języki) za okres do listopada 2015. Dane na temat wartości eksportu dotyczą obrotu w 2014[26].
.jpg)
