Inspektorat Graniczny „Stryj”

Inspektorat Graniczny nr 20 (21) – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-rumuńskiej w latach 1928–1939.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[1]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu granicznego nr 20 „Stryj”^[2]. Rozkazem nr 7 z 23 października 1931 roku w sprawach organizacyjnych i etatowych, zlikwidowano Inspektorat Okręgowy nr VI^[3]. Należący wcześniej do Inspektoratu nr VI komisariat wewnętrzny SG „Lwów” przydzielono pod względem służbowym bezpośrednio do Małopolskiego Okręgu Straży Granicznej, a etatowo, ewidencyjnie i gospodarczo do Inspektoratu Granicznego „Stryj”^[4]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Inspektoratu Granicznego „Stryj” na Obwód Straży Granicznej „Stryj”^[5].

Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 roku w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, w związku z przekazaniem Korpusowi Ochrony Pogranicza ochrony części granicy południowej Państwa na odcinku między przełęczą Użocką, a stykiem granicy polsko-rumuńsko-czechosłowackiej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zarządził likwidację Komendy Obwodu Straży Granicznej „Stryj”^[6]. Nakazał, by wraz z placówką II linii „Stryj” z dniem 1 lutego 1939 utworzył Komendę Obwodu „Suwałki” i placówkę II linii „Suwałki”^[7].

Dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski swoim rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego określił granice inspektoratu granicznego: od zachodu: placówka Straży Granicznej „Ustrzyki Górne” wyłącznie, od wschodu: placówka Straży Granicznej „Zielona” włącznie^[2]. Rozkaz dowódcy Straży Granicznej nr 6 z 8 września 1928 podpisany przez mjr. Wacława Spilczyńskiego zmienił granicę inspektoratu: od zachodu − placówka Straży Granicznej „Wołosowate” do wzgórza 1335 Halicz wyłącznie, od wschodu − placówka Straży Granicznej „Rafajłowa” do wzgórza 1368 Dołha^[8].

Sąsiednie inspektoraty:

• Inspektorat Graniczny „Nowy Zagórz” ⇔ Inspektorat Graniczny „Kołomyja” − 1928
• Inspektorat Graniczny „Sambor” ⇔ Inspektorat Graniczny „Kołomyja” − 1935^[9]
• Obwód Straży Granicznej „Sambor” ⇔ Obwód Straży Granicznej „Kołomyja” − 1938^[10]
• Obwód Straży Granicznej „Sanok” ⇔ Obwód Straży Granicznej „Kołomyja”

Organizacja inspektoratu w maju 1928^[12]:

• komenda − Stryj
• komisariat Straży Granicznej „Wysocko Niżne”
• komisariat Straży Granicznej „Sławsko”
• komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka”
• komisariat Straży Granicznej „Nadwórna”

We wrześniu 1928 zorganizowany został^[13]:

• samodzielny podkomisarat Straży Granicznej „Osmołoda” o zasięgu do wzg.1418 Siwula z posterunkami:
  • posterunek Straży Granicznej „Muskieta”
  • posterunek Straży Granicznej „Spłaj”
• samodzielny podkomisarat Straży Granicznej „Rafajłowa” o zasięgu do wzg.1368 Douha z posterunkami:
  • posterunek Straży Granicznej „Rafajłowa”
• komisariat Straży Granicznej „Tatarów”

Organizacja inspektoratu w 1931:

• komenda − Stryj
• Komisariat SG Sławsko (46 km)
• Komisariat SG Ludwikówka (35,5 km)
• Komisariat SG Porochy (57 km)
• Komisariat SG Worochta (42 km)

Organizacja inspektoratu w 1935^[9]:

• komenda − Stryj
• komisariat Straży Granicznej „Ławoczne”
• komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka”
• komisariat Straży Granicznej „Sołotwina”
• komisariat Straży Granicznej „Worochta”

Organizacja obwodu w 1938^[10]:

• komenda − Stryj
• komisariat Straży Granicznej „Ławoczne”
• komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka”
• komisariat Straży Granicznej „Perehińsko”
• komisariat Straży Granicznej „Zielona”
• komisariat Straży Granicznej „Worochta”

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.