Inspektorat Graniczny Straży Celnej „Działdowo”

Inspektorat Straży Celnej „Działdowo” – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1921–1928.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[3]. Inspektorat Straży Celnej „Grajewo”, wraz ze swoimi komisariatami i placówkami granicznymi, znalazł się w podporządkowaniu Dyrekcji Ceł „Poznań”^[4]. W 1926 roku w skład inspektoratu wchodziło 5 komisariatów i 34 placówki Straży Celnej^[5].

Rozporządzeniem ministra skarbu z 30 czerwca 1927 roku rozpoczęto reorganizację Straży Celnej^[6]. Odtąd Naczelny Inspektorat Straży Celnej podlegał bezpośrednio ministrowi skarbu, a Naczelnemu Inspektoratowi podlegały inspektoraty okręgowe^[7]. Te ostatnie przejęły kompetencje dyrekcji ceł^[8]. Inspektorat Straży Celnej „Grajewo” przemianowany został na Inspektorat Graniczny Straży Celnej „Grajewo” i wszedł w podporządkowanie Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Celnej^[9] . Na podstawie rozkazu Inspektora Okręgowego z 2 kwietnia 1928, kierownik inspektoratu „Działdowo” przekazał komisariat „Działdowo” Inspektoratowi Granicznemu „Chorzele”^[10]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 4 z 27 kwietnia 1928, kierownik inspektoratu „Działdowo” przekazał komisariaty „Rybin”, „Lubawa” i „Jamielnik” Inspektoratowi Granicznemu „Grudziądz”^[11].

Sąsiednie inspektoraty

• Inspektorat Straży Celnej „Chorzele” ⇔ komisariat Straży Celnej „Janowiec Kościelny” z Inspektoratu Straży Celnej „Praszka” ⇔ Inspektorat Straży Celnej „Grudziądz” − 1926

Obsada personalna w 1927^[5]:

• kierownik inspektoratu – starszy komisarz Seidler Wiślański
• pomocnik kierownik inspektoratu – komisarz Stanisław Gruchała

Organizacja inspektoratu w 1926 roku^[12]:

• komenda – Działdowo
• komisariat Straży Celnej „Działdowo”
• komisariat Straży Celnej „Uzdowo”
• komisariat Straży Celnej „Rybno”
• komisariat Straży Celnej „Lubawa”
• komisariat Straży Celnej „Jamielnik”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie. ISSN 1505-1757. 
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Straż Celna 1921–1928. [dostęp 2017-03-17].
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.