|
Kamienica przy Rynku 25 we Wrocławiu
Kamienica przy Rynku 25 – kamienica na wrocławskim Rynku, na południowej pierzei Rynku, tzw. stronie Złotego Pucharu. Historia kamienicy i jej architekturaPierwszy budynek na działce nr 25 wzniesiono w późnym średniowieczu. Był to murowany jednoizbowy dom mieszkalny. Około 1770 roku budynek został przebudowany; w jego miejsce powstała trzykondygnacyjna kamienica[2]. W 1906 roku kamienica została częściowo wyburzona, a w jej miejsce wzniesiono pięciokondygnacyjny dom handlowy Stein & Koslowsky. Jego projektantem był Alvin Wedemann. W nowym budynku zachowano średniowieczne piwnice oraz murowane ściany szczytowe, pomiędzy którymi położono stalowe, ponad 10- metrowe rygle, a na nich żelbetonowe stropy. Budynkowi nadano secesyjno-barokowy wygląd: fasada miała formę pięciokondygnacyjnej kamiennej ramy utworzonej przez skrajnie umieszczone masywne pilastry w wielkim porządku wspierający kamienny szczyt[3]. U dołu pilastry zakończone były płaskorzeźbionymi profilami orła i pelikana. Na wysokości pomiędzy drugą a czwartą kondygnacją, w osi środkowej fasady, umieszczono płaski wykusz zakończony secesyjno-barokową balustradą. Na piątej kondygnacji umieszczono okna łukowe. Fasada zakończona była wysuniętym gzymsem a nad nim dwukondygnacyjnym szczytem, na którego środku umieszczono owalne okno flankowane rzeźbami chłopców trzymających girlandy liści laurowych[4]. Wysoki szczyt zakrywał dwuspadowy dach o układzie kalenicowym[3]. W kamienicy na czterech pierwszych kondygnacjach urządzono duże sale sprzedaży. Część parteru zajmowały w całości witryny wystawowe i para oszklonych drzwi, z których jedno umieszczone centralnie prowadziły do sklepu, a drugie znajdujące się na skraju fasady do ewakuacyjnej klatki schodowej. Powyżej trzeciego piętra znajdowały się pomieszczenia produkcyjne[3]. Pierwszym właścicielem domu handlowego była firma bieliźniarska Stein & Koslowsky, która swoją dotychczasową siedzibę miała w kamienicy nr 16[5]. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku budynek przejęła spółka Herz & Ehrlich założona w 1846 roku. Drugi jej salon znajdował się w przyrynkowej kamienicy nr 9 (nieistniejącej)[6]. Według Krystyny Kirschke dom handlowy Herz und Ehrlich został otwarty w 1920 roku[7]. W tym samym okresie przebudowano układ wejść i witryn[3]. Właściciele i postacie związane z kamienicąW latach 1420-1425 właścicielem posesji był kupiec Markus Beckensloer. Był on właścicielem kilku innych kamienic, m.in. przy ulicy Kuźniczej (od 1430) i przy ul. Więziennej (od 1438). Następnie posesja została sprzedana kupcowi Alexiusowi Banke (Bancke). Był on również finansistą jak i rajcą a w 1452 pełnił funkcję prowizora Nowego Szpitala Bożego Grobu. Od 1417 do 1427 był właścicielem kamienicy nr 27 na tej samej pierzei Rynku[8]. Prawdopodobnie brak przejazdu na zaplecze domu był powodem przeprowadzki do kamienicy nr 25[9]. W kamienicy Alexius Banke mieszkał do śmierci w 1454 roku. Dom odziedziczyła jego żona Barbara i był jej własnością do 1466 roku. Przez kolejne dwadzieścia dwa lata posesja przechodziła w ręce spadkowiczów, sześciorgu dzieci i ich krewnych[10]. W 1484 kamienicę kupił Wenzil Reychil młodszy[10]. Jego ojciec od 1442 był właścicielem kamienicy nr 17 przy tej samej pierzei Rynku. Wenxil młodszy odziedziczył go po śmierci ojca w 1460. W XV wieku rodzina Reichel miała kilku potomków o imieniu Reichel i identyfikacja, który ze znanych wówczas Wenzlów został właścicielem kamienicy jest utrudniona. Wyróżnia się dwóch przedstawicieli rodu: ojcu zmarłego w 1460 roku i jego syna zmarłego w 1489 roku. Starszy Wenzel był posłem w Pradze, w latach 1443-1460 wybierany rajcą lub ławnikiem oraz kupcem i nabywcą wielu rent, gruntów i udziałowcem w monopolu rybołówstwa[11]. Młodszy Wenzil w latach 1483-1489 był wybierany na ławnika. Zginął 20 sierpnia 1489 roku w Budzie[12]. Po jego śmierci kamienica przeszła w posiadanie jego spadkobierców od 1493 roku jego jedynym właścicielem został Niclas Rytter, ówczesny właściciel domu przy Placu Solnym 17. W 1494 Niclas zmarł a kamienicę odziedziczyła jego córka Urszula i jej mąż Benedykt. W ich posiadaniu kamienica znajdowała się do 1501 roku[13]. Po 1945Podczas działań wojennych w 1945 roku kamienica uległa niewielkim zniszczeniom. W latach 70. XX wieku budynek przeszedł przebudowę. Wymieniono wówczas witryny oraz przebito strop pomiędzy parterem a I piętrem, łącząc je wachlarzowymi schodami. Od 1956 roku w Rynku 25 mieści się siedziba Mody Polskiej i Dolnośląskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego[3]. Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
