Kościół Mariacki w Sigtunie

Kościół Mariacki w Sigtunie

Mariakyrkan, Sigtuna

kościół parafialny
Kościół Mariacki w Sigtunie
Państwo	Szwecja
Miejscowość	Sigtuna
Wyznanie	protestanckie
Kościół	luterański
Parafia	Sigtuna församling
Imię	Najświętsza Maryja Panna
Historia Data rozpoczęcia budowy ok. 1230 Data zakończenia budowy ok. 1255 Data poświęcenia 1247 Poprzednie wyznanie katolickie (do 1530)
Dane świątyni Styl gotyk ceglany Architekt nieznany Świątynia • materiał bud. • cegła Liczba naw 3
Położenie na mapie regionu Sztokholm Kościół Mariacki w Sigtunie
Położenie na mapie Szwecji Kościół Mariacki w Sigtunie
59°37′06,24″N 17°43′22,32″E/59,618400 17,722867
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół Mariacki w Sigtunie (szw. Mariakyrkan, Sigtuna) – kościół położony w Sigtunie, region terytorialny Sztokholm, region historyczny Uppland. Kościół parafialny szwedzkiego kościoła ewangelicko-luterańskiego w parafii Sigtuna w diecezji Uppsala.

Najstarszy z kościołów Sigtuny, który jest nadal czynny. Zarazem jedyny z dominikańskich kościołów Szwecji, który przetrwał do naszych czasów i jest nadal czynny (choć już nie jest kościołem klasztornym)^[1].

Kościół ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury) ponieważ został wzniesiony do końca 1939 (3 §)^[2].

Budowę trzynawowego kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny rozpoczął zakon dominikanów w latach 30. XIII w. Późną jesienią 1247 konsekrowano kościół, pomimo że ukończone było jedynie prezbiterium. Cały kościół ukończono ok. 1255; w tym samym roku pochowano w nim arcybiskupa Jarlera. Nisza z jego nagrobkiem znajduje się przy północnej ścianie prezbiterium. Nagrobek w formie niszy stanowił niezwykły typ grobu w szwedzkiej architekturze sakralnej.

Kościół Mariacki był pierwszym w Upplandzie i jednym z pierwszych ceglanych kościołów na terenie Szwecji a zasługą dominikanów jest upowszechnienie w tym kraju cegły jako surowca budowlanego. Przedtem używano kamienia polnego, czego dowodem są ruiny kościołów św. Olafa i św. Piotra w samej Sigtunie.

Po 1280 przebudowano kościół. Pojawiła się w nim zakrystia. Sklepienia nawy głównej zastąpił płaski, ceglany strop, co było nowością w stosunku do innych kościołów, w których budowano stropy drewniane. Nadbudowano mury zewnętrzne i podniesiono dach, który pokryto ok. 1289 miedzią; fundatorem pokrycia był król szwedzki Magnus I Ladulås. Dach ten został zniszczony w następnych stuleciach.

Podczas reformacji w 1530 król Gustaw I Waza, który ogłosił przyjęcie przez Szwecję luteranizmu, nakazał zniszczenie klasztoru dominikanów oraz wielu innych kościołów. Kościół Mariacki ocalał i stał się kościołem parafialnym. Pochodzące z rozebranego klasztoru cegły król wykorzystał jako materiał budowlany do wzniesienia swojego zamku.

W XVII–XIX w. w kościele wykonywano jedynie remonty. W 1641 kościół znajdował się w tak złym stanie, iż rząd szwedzki zobowiązał parafię do jego renowacji. Z tego okresu pochodzi ambona.

Większa restauracja miała dopiero miejsce w latach 1904–1905; wydobyto wówczas średniowieczne malowidła i dokonano ich konserwacji i uzupełnień. W latach 1966–1971 dokonano modernizacji kościoła przystosowując jego wnętrze do wymogów współczesnej liturgii protestanckiej.

Kościół Mariacki jest trzynawową gotycką bazyliką, chociaż prezbiterium wykazuje jeszcze cechy romańskie. W budowli zawarty w nim został dominikański ideał architektury sakralnej XIII w. Widoczne jest to zwłaszcza w zachodniej fasadzie z głębokim, uskokowym, bogato profilowanym portalem, gotyckimi oknami i misternie dekorowanym szczytem, którego nisze pomalowano na biało, w celu kolorystycznego skontrastowania z czerwienią cegieł. Kościół Mariacki stanowił inspirację architektoniczną również dla kościołów kamiennych budowanych w Upplandzie.

Wnętrze kościoła jest nieotynkowane, jedynie spoiny między cegłami pomalowano dla kontrastu na biało.

• Pozłacany, późnogotycki ołtarz główny w typie poliptyku jest poświęcony Najświętszej Marii Pannie, patronce kościoła. Część centralna przedstawia jej koronację na Królową kościoła. Tematem scen na skrzydłach bocznych jest Zwiastowanie i Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny. Cały ołtarz wypełniają pozłacane figury: św. Jakuba Apostoła, św. Katarzyny Aleksandryjskiej, św. Piotra, św. Jana Ewangelisty i św. Jana Chrzciciela. Najstarsze figury pochodzą z XIV w. Cały ołtarz uzyskał swój ostateczny kształt w poł. XV w. Ołtarz powstał w północnych Niemczech.
• Poliptyk boczny powstał w Szwecji (być może w Sigtunie) ok. XV w. Lewe skrzydło poliptyku przedstawia św. Eryka, św. Barbarę i św. Piotra, część centralna – św. Marię Magdalenę i Ukrzyżowanie z Maryją po lewej oraz św. Janem Ewangelista i św. Olafem po prawej stronie. Na prawym skrzydle przedstawieni są: św. Paweł, św. Katarzyna Aleksandryjska i św. Jakub Apostoł.
• Ambona pochodzi z 1647 i ukazuje Chrystusa jako Zbawiciela świata. Otaczają go czterej ewangeliści i św. Piotr.
• Krucyfiks triumfalny, zawieszony w łuku tęczowym, jest wyrobem rodzimym. Figura na nim pochodzi z ok. 1500.
• Chrzcielnica w prezbiterium pochodzi z ok. 1200, jest więc starsza niż kościół. Być może znajdowała się pierwotnie w jednym z pobliskich kościołów, będących obecnie w stanie ruiny.
• Wytworne nisze grobowe dwóch biskupów: Jarlera (zm. 1255) i Petrusa Filipssona (zm. 1341).
• Figura założyciela zakonu dominikanów, św. Dominika na ścianie prezbiterium.
• Popiersie św. Katarzyny.
• Witraże w oknie prezbiterium nad ołtarzem głównym są dziełem Svena Bertila Svenssona i zostały wstawione w 1983. W części górnej przedstawione są obrazy, które symbolizują Trójcę Świętą natomiast tematem części dolnej jest życie Maryi. Z tego powodu okno bywa nazywane oknem Mariackim.

• W południowej nawie prezbiterium stoją organy zbudowane przez zakład organmistrzowski Åkerman och Lund. Za nimi znajduje się kamień, tzw. Rickebystenen z XIV w. Na ścianie południowej umieszczono szereg średniowiecznych rzeźb drewnianych.

• Na emporze zachodniej znajdują się organy główne z prospektem z 1747. Organy te poddano gruntownej renowacji i przebudowie. Na jesieni 2000 miała miejsce ich ponowna inauguracja. Organy te mają obecnie 24 głosy (stare i nowe) i podzielone są na 2 manuały i pedał. Na stropie powyżej organów znajduje się malowidło z XV w., zwane Nådastolen, przedstawiające Boga Ojca tronującego na łuku tęczy, trzymającego w rękach Ukrzyżowanego Jezusa, nad którego głową unosi się gołębica Ducha Świętego.

Europejski Szlak Gotyku Ceglanego

• Ann Catherine Bonnier, Göran Hägg, Ingrid Sjöström: Svenska kyrkor: En historisk reseguide. Sztokholm: Medströms Bokförlag, 2008, s. 311. ISBN 978-91-7329-015-9. (szw.).
• Carl Henrik Martling: Den svarta jordens svarta bröder. Verbum Förlag, 1997. ISBN 91-526-2536-2. (szw.). Brak numerów stron w książce
• Praca zbiorowa: Våra kyrkor. Västervik: Klarkullens Förlag AB, 1990, s. 53. ISBN 91-971561-08. (szw.).

• Sigtuna forsamling: Strona oficjalna kościoła. www.svenskakyrkan.se. [dostęp 2010-08-18]. (szw.).