Wystawa stała w Pałacu Rzeczypospolitej

Wystawa stała w Pałacu Rzeczypospolitej – wystawa stała prezentująca najcenniejsze obiekty ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej^[1].

Wystawa została otwarta w odnowionym Pałacu Rzeczypospolitej 21 maja 2024^[2]. Dla zwiedzających wystawa jest dostępna bezpłatnie przez sześć dni w tygodniu (oprócz wtorków) w godzinach 11–19^[2].

Na wystawie prezentowane są cenne zabytki polskiego i światowego piśmiennictwa, takie jak Kazania świętokrzyskie, Psałterz floriański, Rocznik świętokrzyski dawny, manuskrypty Kroniki Galla Anonima i Kroniki Wincentego Kadłubka, a także średniowieczne i renesansowe dzieła iluminatorów europejskich^[2]. Można także oglądać rękopisy literackie, takie jak jedyny autograf utworu Jana Kochanowskiego, Balladyna Juliusza Słowackiego, Oda do młodości Adama Mickiewicza, zbiory rękopisów Cypriana Kamila Norwida, Zbigniewa Herberta czy Czesława Miłosza^[2]. Z zabytków kultury muzycznej prezentowane są m.in. rękopisy Fryderyka Chopina i Henryka Mikołaja Góreckiego oraz oryginały utworów Agnieszki Osieckiej i Jacka Kaczmarskiego^[2].

Na wystawie zaprezentowany jest medal Nagrody Nobla przyznany Czesławowi Miłoszowi w dziedzinie literatury w 1980 r.

Zabytki na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej

Grafika	Nazwa	Autor	Data powstania	Opis
	Rocznik świętokrzyski dawny		1. połowa XII w.	Pierwszy zabytek polskiej historiografii, odnotowujący kluczowe wydarzenia z początków państwa polskiego.
	Kronika Galla Anonima		2. połowa XIV w.	Najstarszy zachowany rękopis pierwszej polskiej kroniki.
	Kronika Wincentego Kadłubka	Wincenty Kadłubek	1430–1440	Manuskrypt kroniki z komentarzami Jana z Dąbrówki
	Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego	Jan Długosz	1573–1576	Odpis dzieła wykonany na zamówienie Jana Krzysztoporskiego.
	Sakramentarz tyniecki		około 1060–1070	Luksusowy rękopis liturgiczny, ozdobiony iluminacjami.
	Kodeks supraski		początek XI w.	Wpisany na Listę Pamięci Świata UNESCO jeden z najstarszych zabytków piśmiennictwa cyrylickiego oraz języka staro-cerkiewno-słowiańskiego.
	Psałterz floriański		przełom XIV i XV w.	Najstarszy zachowany w całości zabytek języka polskiego.
	Ewangeliarz Anastazji		XII w.	Pergaminowy rękopis z oryginalną, bogato zdobioną oprawą.
	Kazania świętokrzyskie		1. poł. XIV w.	Najstarszy zabytek literackiej polszczyzny, zawierający kazania kościelne.
	Bogurodzica		1456	Najstarsza ze znanych pieśni religijnych w języku polskim, pełniąca rolę pierwszego hymnu państwowego.
	Siedem grzechów śmiertelnych		XV w.	Krótki tekst w języku polskim, wymieniający grzechy śmiertelne.
	Żołtarz Jezusow	Władysław z Gielniowa	przełom XV i XVI w.	Zbiór popularnych tekstów i pieśni w języku polskim.
	Rozmyślanie przemyskie		początek XVI w.	Ułożony po polsku w XV wieku zbiór tekstów apokryficznych opisujący życie Jezusa, Marii i Józefa.
	Żywot Pana Jezu Krysta	Baltazar Opec	1522	Najstarsza zachowana w całości książka drukowana w języku polskim.
	List miłosny z 1444 r.		1444	List miłosny z 1444 r., przykład średniowiecznej osobistej korespondencji w języku polskim.
	Starożytności żydowskie	Józef Flawiusz	1466	Rękopis zamówiony przez opata tynieckiego, spisany i iluminowany w Krakowie, zawierający dzieła Józefa Flawiusza.
	Graduał opata Mścisława		około 1390	Średniowieczna iluminowana księga liturgiczna z opactwa benedyktynów w Tyńcu, zawierająca pieśni liturgiczne.
	Antyfonarz opata Mścisława		około 1395–1400	Iluminowany rękopis łaciński zawierający antyfony, spisany w klasztornym skryptorium w Tyńcu, zredagowany przez opata Mścisława.
	Graduał Skawinki		połowa XV w.	Bogato iluminowany graduał, spisany z inicjatywy opata Macieja ze Skawiny, zwanego Skawinką, w opactwie benedyktynów w Tyńcu.
	Graduał augustianów krakowskich		1528	Rękopis łaciński powstały i bogato iluminowany w klasztorze augustianów eremitów w Kazimierzu pod Krakowem na potrzeby sprawowania liturgii przez zakonników.
	Miniaturowe godzinki		około 1500	Miniaturowy, wielkości kciuka, modlitewnik dla osób świeckich. Spisany w języku łacińskim
	Statuty Kazimierza Wielkiego		początek XVI w.	Tłumaczenie statutów na język polski z tzw. Kodeksu Dzikowskiego, wykonanego na zlecenie nieznanego możnowładcy.
	Statuta Regni Poloniae		1478	Pierwsza edycja drukiem polskiego prawa ziemskiego (egzemplarz należący do Tadeusza Czackiego).
	Statut Łaskiego		początek XVI w.	Pierwszy nowożytny zbiór prawa polskiego (egzemplarz należący do Jana Tarnowskiego)
	Teatr cnót Stanisława Hozjusza	Tomasz Treter	około 1595–1600	Zbiór 105 rysunków wybitnego rytownika Tomasza Tretera, które przedstawiają biografię Stanisława Hozjusza.
	Statut litewski pierwszy		XVI w.	Pierwsza z serii trzech XVI-wiecznych kodyfikacji prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego (czystopis należący do Olbrachta Gasztołda).
	Statut litewski drugi		1566–1568	Druga z serii trzech XVI-wiecznych kodyfikacji prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego (prawdopodobnie najstarszy przekład polski).
	Kormcza z Dzikowa		XV w.	Rękopiśmienny zbiór przepisów cerkiewnych z XV wieku (egzemplarz z kolekcji Tarnowskich na zamku w Dzikowie).
	Nowy testament z VIII w.		VIII w.	Jeden z najstarszych rękopisów w zbiorach polskich i najwcześniejszy zachowany w całości kodeks w Polsce.
	Najstarszy lekcjonarz anglosaski		początek XI w.	Iluminowany rękopis z czytaniami Ewangelii, spisany na pograniczu Francji i Flandrii.
	Ewangeliarz ze Skewry		koniec XII w.	Jeden z najcenniejszych na świecie ormiańskich rękopisów i przykład malarstwa książkowego tzw. Armenii Małej.
	Objawienia św. Brygidy	Brygida Szwedzka	1375–1377	Iluminowany rękopis, jeden z najstarszych zachowanych odpisów pierwotnej wersji Objawień.
	Psałterz Potockich		XIII w.	Arcydzieło francuskiego malarstwa książkowego, zawierające zbiór psalmów w języku łacińskim.
	Kalendarium paryskie		trzecia ćwierć XIV w.	Przykład średniowiecznego iluminatorstwa, zawierający kalendarz liturgiczny.
	Powieść o Róży	Guillaume de Lorris	około 1385–1395	Iluminowany egzemplarz jednego z najpopularniejszych średniowiecznych utworów miłosnych.
	Złota legenda	Jakub de Voragine	około 1480–1490	Iluminowany egzemplarz jednego z najpopularniejszych w średniowieczu zbiorów żywotów świętych.
	Triod kwietny		przed 1491	Pierwszy w dziejach druk cyrylicki w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, wydany w Krakowie.
	Modlitewnik Jana Zamoyskiego		około 1485	Jedyny na świecie egzemplarz pierwszego wydania drukowanych francuskich godzinek.
	Sforziada	Giovanni Simonetta	1490	Jeden z czterech egzemplarzy z luksusowego druku poświęconego założycielowi dynastii Sforzów.
	Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich	Jan Długosz	1530–1535	Zdobiony przez Stanisława Samostrzelnika egzemplarz katalogu, wykonany dla Piotra Tomickiego.
	Mszał Piotra Tomickiego		1532	Wydany w Wenecji mszał dla diecezji krakowskiej, opracowany na zlecenie biskupa Piotra Tomickiego.
	Mszał Erazma Ciołka		około 1515	Księga liturgiczna powstała w okresie największego rozkwitu krakowskiej szkoły iluminatorskiej na zlecenie biskupa Erazma Ciołka.
	Liber chamorum	Walerian Nekanda Trepka	około 1626	Rękopis dzieła z katalogiem osób i rodzin, które niesłusznie przypisywały sobie szlachectwo.
	O obrotach sfer niebieskich	Mikołaj Kopernik	1543	Jeden z zachowanych egzemplarzy przełomowego dzieła astronomicznego Mikołaja Kopernika.
	Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem	Mikołaj Rej	1543	Jedyny zachowany egzemplarz pierwszego wydania znanego dzieła jednego z mistrzów polskiego renesansu.
	Komentarz do Midrasza Raba Księgi Pięciu Zwojów	Naftali Hirc ben Menachem	1569	Pierwszy druk hebrajski z krakowskiej oficyny Icchaka ben Aarona.
	Pamiętniki	Jan Chryzostom Pasek	1. połowa XVIII w.	Jedyny wczesny odpis Pamiętników, pochodzący z 1. połowy XVIII wieku.
	Odprawa posłów greckich	Jan Kochanowski	1578	Jeden z nielicznych zachowanych egzemplarzy pierwszego wydania dzieła Kochanowskiego.
	Dryas Zamchana	Jan Kochanowski	1578	Jedyny zachowany autograf łaciński Jana Kochanowskiego.
	Pieśń świętojańska o Sobótce	Jan Kochanowski	lata 70.–80. XVI w.	Odręczny odpis Pieśni, różniący się od wydania drukowanego.
	Oprawa ze Srebrnej Biblioteka księcia Albrechta		krótko po 1555	Bogato zdobiona oprawa książki wykonana przez złotnika z Bazylei Paula Hoffmanna
	Geografia	Klaudiusz Ptolemeusz	przed 1467	Ilustrowany renesansowy włoski manuskrypt zawierający dzieło Ptolemeusza.
	Portolan Angela Freducciego	Angelo Freducci	1554	Pierwszy z dwóch znanych na świecie atlasów żeglarskich Angela Freducciego.
	Portolan Antonia Milla	Antonio Millo	1583	Rękopiśmienny atlas składający się z ośmiu ozdobnie wykonanych na pergaminie portolanów, jeden z nielicznych w polskich zbiorach tak dobrze zachowanych obiektów tego typu.
	Flora chińska	Michał Boym	1656	Egzemplarz najbardziej znanego dzieła Michała Boyma, polskiego jezuity i pioniera sinologii.
	Historia naturalna	Jan Jonston	około 1652	Pierwszy polski podręcznik zoologii z połowy XVII wieku, powstały w kręgu Gimnazjum w Lesznie.
	Album strojów tureckich		XVII w.	Zbiór 90 miniatur przedstawiających charakterystycznie ubrane postacie dygnitarzy i funkcjonariuszy sułtańskiego dworu z czasów panowania Ibrahima I.
	Ogród wiedzy	Inajatullach Kanbu	1784	Bogato iluminowany zbiór opowieści w języku perskim o miłości indyjskiego królewicza Dżahandara i królewny Bahrewar Banu.
	Rękopis znaleziony w Saragossie	Jan Potocki	przełom XVIII i XIX w.	Fragment rękopisu obejmujący dni 41–51 z powieści Potockiego.
	O koniach wschodnich	Wacław Seweryn Rzewuski	początek XIX w.	Rękopis trzytomowego dzieła w języku francuskim, opisujący Półwysep Arabski.
	Konstytucja 3 maja		1791	Egzemplarz konstytucji należący do Pawła Ksawerego Brzostowskiego.
	Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?	Józef Pawlikowski	1800	Broszura wydana anonimowo, w której autor udzielał pozytywnej odpowiedzi na tytułowe pytanie, zadane przez siebie w trudnej dla sprawy polskiej sytuacji.
	Konstytucja dla Europy	Wojciech Jastrzębowski	1831	Egzemplarz publikacji zawierającej projekt przymierza między narodami, mającego zakończyć wojny w Europie.
	Włosy Tadeusza Kościuszki			Pukiel włosów Kościuszki, obcięty tuż po zgonie i umieszczony w specjalnej sakiewce. Świadectwo kultu, jakim otaczano Kościuszkę w okresie zaborów.
	Pióropusz księcia Józefa Poniatowskiego			Pióropusz z zaginionego czako, należącego do księcia Józefa Poniatowskiego.
	II koncert fortepianowy Chopina	Fryderyk Chopin	około 1835	Partytura koncertu z partią fortepianową zapisaną przez samego Chopina.
	Preludia op. 28	Fryderyk Chopin	1838–1839	Rękopis cyklu niewielkich utworów Chopina o swobodnej formie przeznaczonych na fortepian.
	List Fryderyka Chopina do Józefa Elsnera	Fryderyk Chopin	1831	List Chopina do Józefa Elsnera, zawierający relację z pobytu kompozytora w Wiedniu.
	Wizytówka Fryderyka Chopina		około 1836	Wizytówka z imieniem i nazwiskiem oraz jednym z jego paryskich adresów.
	Oda do młodości	Adam Mickiewicz	1820	Rękopis ody z najwcześniejszą redakcją wiersza, powstałą w Kownie w grudniu 1820, która miejscami różni się od wersji ostatecznej.
	Ballady i romanse	Adam Mickiewicz	1822	Egzemplarz pierwszego wydania Poezji Mickiewicza z Balladami i romansami należący do Prota Lelewela.
	Balladyna	Juliusz Słowacki	1834	Czystopis dramatu Juliusza Słowackiego, wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”.
	Vade-mecum	Cyprian Kamil Norwid	1865	Autograf najważniejszego zbioru poetyckiego Cypriana Kamila Norwida.
	Orbis I, Orbis II	Cyprian Kamil Norwid	1845–1870	Albumy z grafikami Norwida, notatkami, wycinkami z czasopism i fotografiami.
	Stara baśń	Józef Ignacy Kraszewski	1876	Rękopis pierwszej wersji Starej baśni.
	Quo vadis	Henryk Sienkiewicz	1894–1896	Autograf najczęściej tłumaczonego na języki obce tekstu literackiego w języku polskim.
	Krzyżacy	Henryk Sienkiewicz	1896–1899	Rękopis wykorzystany przy pierwszym wydaniu Krzyżaków w warszawskim wydawnictwie Gebethner i Wolff.
	Nad Niemnem	Eliza Orzeszkowa	1886–1887	Autograf jednej z najważniejszych polskich powieści realistycznych.
	Faraon	Bolesław Prus	1894–1895	Autograf powieści historycznej z czasów starożytnego Egiptu autorstwa czołowego przedstawiciel polskiej prozy realistycznej.
	Wierna rzeka	Stefan Żeromski	1912	Autograf powieści historycznej z czasów powstania styczniowego.
	Popioły	Stefan Żeromski	około 1898–1900	Autograf powieści Stefana Żeromskiego o walkach narodowowyzwoleńczych w czasach napoleońskich.
	O krasnoludkach i o sierotce Marysi	Maria Konopnicka	1896	Pierwsze wydanie jednej z najbardziej znanych polskich książek dla dzieci.
	Rota	Maria Konopnicka	przed 1916	Pocztówka w tekstem roty wydana w Wilnie przed 1916.
	Rota	Feliks Nowowiejski	około 1910	Autograf edycyjny pieśni z zapisem partyturowym na głos i fortepian.
	List Marii Skłodowskiej-Curie	Maria Skłodowska-Curie	1921	Odpowiedź polskiej uczonej na list Jana Moszczeńskiego, prezesa Komitetu Polskiego w Nowym Jorku.
	List kondolencyjny polskich Żydów ze Strasburga po śmierci Józefa Piłsudskiego		1935	Odpis listu Żydów ze Strasburga złożony na ręce konsula generalnego RP oraz odpowiedź wysłana w imieniu wdowy przez Kazimierę Iłłakowiczównę.
	Druga jesień	Bruno Schulz	1934	Jedyny zachowany rękopis literacki Schulza, zawierający opowiadanie Druga jesień.
	Dziennik	Zofia Nałkowska	1899–1954	Rękopis Dziennika składający się z 58 zeszytów obejmujących lata 1899–1954.
	W żalu najczystszym	Krzysztof Kamil Baczyński	1942	Rękopiśmienny tomik poetycki, będący prezentem ślubnym poety dla żony Barbary.
	Elegia o chłopcu polskim	Krzysztof Kamil Baczyński	1944	Rękopis wiersza Elegia o… chłopcu polskim.
	Rozmowy z katem	Kazimierz Moczarski		Rękopis Rozmów z katem Kazimierza Moczarskiego.
	Dziecko Rosemary	Krzysztof Komeda	1967–1968	Rękopis muzyki Krzysztofa Komedy do filmu Dziecko Rosemary.
	Małgośka	Agnieszka Osiecka	przed 1970	Rękopis tekstu piosenki Małgośka.
	Mury	Jacek Kaczmarski	1978	Maszynopis tekstu piosenki Mury.
	Zegarmistrz światła	Tadeusz Woźniak	około 1972	Czystopis partytury piosenki Zegarmistrz światła na głos z akompaniamentem gitary.
	Symfonia pieśni żałosnych	Henryk Mikołaj Górecki	około 1976–1977	Rękopis partytury Symfonii pieśni żałosnych.
	Kronos	Witold Gombrowicz	1953–1969	Rękopis intymnego dziennika pisarza, prowadzonego w latach 1953–1969.
	Notatnik noblowski Czesława Miłosza	Czesław Miłosz		Notatnik Czesława Miłosza, zawierający m.in. reakcję na przyznanie mu Nagrody Nobla.
	Medal noblowski Czesława Miłosza		1980	Medal wręczony w 1980 Czesławowi Miłoszowi z okazji przyznania Nagrody Nobla.
	Jasności promieniste	Czesław Miłosz		Rękopis wiersza Jasności promieniste, napisanego w 1997.
	Przesłanie Pana Cogito	Zbigniew Herbert	około 1960–1973	Rękopis jednego z najważniejszych utworów literatury polskiej XX wieku.
	Nike, która się waha	Zbigniew Herbert	przed 1956	Rękopis jednego z Wczesny utwór poety z tomu Struna światła
	Tren Fortynbrasa	Zbigniew Herbert	przed 1961	Czystopis wiersza z trzeciego tomiku poetyckiego autora, Studium przedmiotu z 1961

• Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024.

• Strona Pałacu Rzeczypospolitej