Władysław Pieńkowski (architekt)

Władysław Pieńkowski
Data i miejsce urodzenia	28 maja 1907 ; Hleżna (Wołyń)
Data i miejsce śmierci	24 listopada 1991 ; Warszawa
Narodowość	polska
Alma Mater	Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej
Nagrody	Nagroda im. Brata Alberta (dwukrotnie: za kościoły w Kaliszu i Kielcach)
	Odznaczenia

Władysław Pieńkowski (ur. 28 maja 1907 w Hleżnej k. Lubaru, zm. 24 listopada 1991 w Warszawie) – polski architekt, aktywny głównie w obszarze architektury sakralnej.

Życiorys

Syn Romualda^[1], pochodził z rodziny Pieńkowskich herbu Suchekomnaty^[2]. W 1925 roku uzyskał świadectwo dojrzałości w warszawskim Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. W 1935 roku ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Przed wojną pracował dla Banku Polskiego, realizując gmachy w Chojnicach i Mławie (autorstwo gmachu w Mławie jest też przypisywane Wacławowi Olszewskiemu^[3]). Wraz ze Stanisławem Gałęzowskim współautor ekspozycji na wystawach światowych w Paryżu (1937) i Nowym Jorku (1939) oraz kasyna w Tomaszowie Mazowieckim (konkurs w 1935) i kościoła św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Radomiu (konkurs w 1935).

W roku 1937 był referentem i jednym z głównych orędowników wprowadzenia w SARP paragrafu aryjskiego^[4].

Po wojnie uczył w Szkole Sztuk Plastycznych (później PLSP) w Zamościu, wygłaszał odczyty. W marcu 1946 roku wyjechał do Krakowa, gdzie został docentem Politechniki^[5]. W latach 1948–1964 zajmował się głównie architekturą przemysłową pracując w Warszawskim Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego, a następnie Energoprojekcie.

Resztę życia poświęcił architekturze sakralnej. Swoje doświadczenia z projektowania kościołów zawarł w tekście Elementy funkcjonalne wnętrza kościelnego znajdującym się w książce Budowa i konserwacja kościołów wydanej przez Radę Prymasowską Budowy Kościołów w 1981.

Nauczał w Państwowej Szkole Architektonicznej im. Stanisława Noakowskiego oraz na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Był członkiem Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy oraz członkiem Komisji Sztuki Kościelnej Episkopatu Polski.

26 sierpnia 1942 ożenił się z Marią Barbarą z Kowerskich (1917–2012)^[6], z którą miał syna i dwie córki^[2].

Zmarł w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 226-1-28,29)^[6].

Twórczość

Wybrane realizacje cywilne

Biurowce Central Przemysłu Drzewnego przy ul. Nowogrodzkiej 31/33 i ul. Żurawiej 32/34 w Warszawie (1948)
Centrala Biura Studiów i Projektów Budownictwa Przemysłowego, ul. św. Barbary 1 w Warszawie (1950–1952)
Elektrownia Adamów (1959–1960)

Wybrane obiekty sakralne

Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Szczepanowicach (1938–1948), współautor Stanisław Gałęzowski
Kościół św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Radomiu (1939–1965), współautor Stanisław Gałęzowski
Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Tarnowie-Mościcach (1948–1956), współautor Stanisław Gałęzowski
Kościół św. Michała Archanioła przy ul. Puławskiej 95 w Warszawie (1949 – konkurs, 1957 – nowa wersja projektu)
Kościół św. Wawrzyńca w Głowaczowie (1953–1954)
Kościół księży Orionistów w Parafii Opatrzności Bożej w Kaliszu (1965–1966)
Kościół Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Gostyninie (1971), współautor Bohdan Urbanowicz
Kościół Dzieciątka Jezus w Warszawie (1975)
Kościół św. Dominika w Warszawie (1982)
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Opocznie (1985–1995)
Kościół pw. św. Józefa we Włocławku (1986)

Cechy charakterystyczne

W ciągu ponad 50 lat pracy nad architekturą sakralną Pieńkowski wypracował własny, rozpoznawalny styl. Elementami, które powtarzają się w jego realizacjach są żelbetowe prefabrykaty: m.in. „korytka z przeponkami” (stropy), „żyletkowe” prefabrykaty okienne. W celu stworzenia tła dla ołtarza często projektował ceglane reliefy. Chętnie stosował lokalne materiały i surowy beton. Wykorzystywał naturalną kolorystykę budulców.

Architekt we wnętrzach sakralnych dążył do osiągnięcia wrażenia „ciszy optycznej” i unikał elementów mogących rozpraszać uczestniczących w liturgii.

Odznaczenia

Srebrny Krzyż Zasługi (28 kwietnia 1955)^[1]
Brązowa Odznaka SARP (1985)^[7]

Nagrody

Wyróżnienie (zespołowe) Podkomitetu Literatury i Sztuki Nagrody Państwowej Sekcja Architektury i Urbanistyki za twórczą pracę w dziedzinie architektury przy projekcie i budowie kompleksu Zakładów Przemysłu Tłuszczowego w Klemensowie (1955)^[8]
Nagroda I stopnia Komitetu do Spraw Urbanistyki i Architektury za projekt Zakładów Przemysłu Tłuszczowego w Kruszwicy (1956)^[7]
Nagroda zespołowa I stopnia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych za projekt elektrowni Adamów (1966)^[7]

Przypisy

↑ ^a ^b M.P. z 1955 r. nr 64, poz. 771 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie budownictwa przemysłowego”.
↑ ^a ^b Władysław Pieńkowski h. Suchekomnaty M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-07-18].
↑ Ziemia Zawkrzeńska, tom III, praca zbiorowa pod redakcją prof. dr hab. Ryszarda Juszkiewicza, rozdz. Ryszard Małowiecki Rozwój przestrzenny Mławy, [w:] Stacja Naukowa w Mławie im. Stanisława Herbsta, s. 121.
↑ IV doroczne walne zebranie delegatów SARP’u w dniu 30.V.1937, „Komunikat SARP”, IV (6-7), lipiec 1937, Cytat: Kol. Pieńkowski uzasadnia wniosek i stwierdza, że chociaż kultura każdego narodu jest jego własnością, to w Polsce coraz wyraźniej przejawia się szkodliwy wpływ kultury obcej. Uważa, że jesteśmy odpowiedzialni za to, jakie oblicze ma mieć architektura polska. Powinniśmy dążyć do odgrodzenia się od wpływów żydowskich. Bowiem etyka i psychika żydowska jest nam obca. Stawia zagadnienie żydowskie nie jako sprawę polityczną, ale jako obowiązek względem Narodu i Państwa, tak jak sprawę obrony granic państwowych. Jest to bowiem obrona granic ducha polskiego w naszej kulturze. Uważa, że trzeba tę sprawę postawić raz śmiało i po męsku .
↑ Zamościopedia - PIEŃKOWSKI WŁADYSŁAW (1907–1991) architekt [online], www.zamosciopedia.pl [dostęp 2024-07-18] .
↑ ^a ^b Cmentarz Stare Powązki: Zofia Kowerska, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-12-29] .
↑ ^a ^b ^c In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Władysław Pieńkowski [online], www.archimemory.pl [dostęp 2024-07-18] .
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 7, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-18].

Bibliografia

arch. Władysław Pieńkowski. archimemory.pl. [dostęp 2013-03-02]. (pol.).
O zapomnianych początkach twórczości Władysława Pieńkowskiego [dostęp 2019-05-26]
Władysław Pieńkowski, 1981. Elementy funkcjonalne wnętrza kościelnego. [w:] A. Grabowski, J. Górny, B. Szmidtred, Budowa i konserwacja kościołów, Warszawa: Rada Prymasowska Budowy Kościołów, 1981, s. 115–138.

Linki zewnętrzne

Architektura VII Dnia – projekt i wystawa o kościołach w Polsce. ekai.pl, 5 grudnia 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-19)].

[:3-1] M.P. z 1955 r. nr 64, poz. 771 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie budownictwa przemysłowego”.

[:0-2] Władysław Pieńkowski h. Suchekomnaty M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-07-18].

[3] Ziemia Zawkrzeńska, tom III, praca zbiorowa pod redakcją prof. dr hab. Ryszarda Juszkiewicza, rozdz. Ryszard Małowiecki Rozwój przestrzenny Mławy, [w:] Stacja Naukowa w Mławie im. Stanisława Herbsta, s. 121.

[4] IV doroczne walne zebranie delegatów SARP’u w dniu 30.V.1937, „Komunikat SARP”, IV (6-7), lipiec 1937, Cytat: Kol. Pieńkowski uzasadnia wniosek i stwierdza, że chociaż kultura każdego narodu jest jego własnością, to w Polsce coraz wyraźniej przejawia się szkodliwy wpływ kultury obcej. Uważa, że jesteśmy odpowiedzialni za to, jakie oblicze ma mieć architektura polska. Powinniśmy dążyć do odgrodzenia się od wpływów żydowskich. Bowiem etyka i psychika żydowska jest nam obca. Stawia zagadnienie żydowskie nie jako sprawę polityczną, ale jako obowiązek względem Narodu i Państwa, tak jak sprawę obrony granic państwowych. Jest to bowiem obrona granic ducha polskiego w naszej kulturze. Uważa, że trzeba tę sprawę postawić raz śmiało i po męsku .

[5] Zamościopedia - PIEŃKOWSKI WŁADYSŁAW (1907–1991) architekt [online], www.zamosciopedia.pl [dostęp 2024-07-18] .

[:1-6] Cmentarz Stare Powązki: Zofia Kowerska, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-12-29] .

[:2-7] In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Władysław Pieńkowski [online], www.archimemory.pl [dostęp 2024-07-18] .

[8] Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 7, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]