ตำบลกู่สวนแตง เป็นตำบลหนึ่งในอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ จังหวัดบุรีรัมย์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ อยู่ห่างจากตัวอำเภอประมาณ 3 กิโลเมตร มีโบราณสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์คือ ปรางค์กู่สวนแตง
ประวัติ
พื้นที่ของตำบลกู่สวนแตงในปัจจุบันนั้น แต่เดิมอยู่ในเขตการปกครองของตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งพื้นที่ของตำบลหนองแวง(เดิม)เอง แต่เดิมนั้นอยู่ในเขตการปกครองของตำบลทองหลาง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์(เดิม) ซึ่งได้มีการจัดตั้งตำบลหนองแวงโดยแยกพื้นที่การปกครองจากตำบลทองหลางในวันที่ 27 มีนาคม พ.ศ. 2482[1] และในส่วนของพื้นที่ของตำบลทองหลางเดิม(รวมถึงพื้นที่ตำบลหนองแวงและอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ จังหวัดบุรีรัมย์ในปัจจุบัน)นั้น ก็ได้ปรากฎว่าแต่เดิมพื้นที่ดังกล่าว อยู่ในเขตการปกครองของตำบลบ้านเป้า อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งได้มีการจัดตั้งตำบลทองหลางโดยแยกพื้นที่การปกครองจากตำบลบ้านเป้าใน พ.ศ. 2457 ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่า พื้นที่ของตำบลกู่สวนแตง อำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ จังหวัดบุรีรัมย์ในปัจจุบันนี้ แต่เดิมแรกเริ่มนั้นพื้นที่ดังกล่าวอยู่ในพื้นที่การปกครองของตำบลบ้านเป้า อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์มาตั้งแต่ระยะแรกที่มีการตั้งอำเภอพุทไธสงขึ้นใน พ.ศ.2442 แต่ในการรับรู้ของประชาชนโดยทั่วไปนั้นจะทราบเพียงว่าพื้นที่ของตำบลกู่สวนแตงนั้น แต่เดิมอยู่ในเขตการปกครองของตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
ในห้วง พ.ศ.2527 ขณะนั้นพื้นที่ของตำบลกู่สวนแตงในปัจจุบันนี้ อยู่ในเขตพื้นที่การปกครองของตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ การติดต่อราชการของราษฎรในเขตพื้นที่ตำบลกู่สวนแตงในปัจจุบันนั้นเป็นไปด้วยความยากลำบากและไม่สะดวก เนื่องจากประชากรในพื้นที่การปกครองของตำบลหนองแวงนั้นมีจำนวนมาก ทำให้การอำนวยความสะดวกและการดูแลประชาชนในการปกครองจากตำบลหนองแวงนั้นมีความไม่ทั่วถึง จึงได้มีการแยกพื้นที่ 8 หมู่บ้าน ออกจากเขตการปกครองตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ จัดตั้งเป็นตำบลกู่สวนแตง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ โดยตั้งชื่อตามหมู่บ้านกู่สวนแตงและปรางค์กู่สวนแตง ซึ่งเป็นโบราณสถานในพื้นที่ เมื่อวันที่ 2 กันยายน พ.ศ. 2528 โดยทั้ง 8 หมู่บ้านที่มีการจัดตั้งขึ้น นั้นประกอบด้วย[2]
- หมู่ที่ 1 บ้านกู่สวนแตง โอนจาก หมู่ที่ 1 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- หมู่ที่ 2 บ้านดงยาง โอนจาก หมู่ที่ 13 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- หมู่ที่ 3 บ้านบาก โอนจาก หมู่ที่ 12 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- หมู่ที่ 4 บ้านทุ่ม โอนจาก หมู่ที่ 14 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- หมู่ที่ 5 บ้านโนนไฮ โอนจาก หมู่ที่ 4 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- หมู่ที่ 6 บ้านหนองสองห้อง โอนจาก หมู่ที่ 16 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- หมู่ที่ 7 บ้านโคกจิกน้อย โอนจาก หมู่ที่ 2 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- หมู่ที่ 8 บ้านหนองเรือ โอนจาก หมู่ที่ 9 ตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2535 ได้มีการแยกเขตพื้นที่การปกครองของตำบลหนองแวง ตำบลทองหลาง ตำบลกู่สวนแตง ตำบลหนองเยือง และตำบลแดงใหญ่ อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ จัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ จังหวัดบุรีรัมย์[3] ดังนั้นในปัจจุบัน ตำบลกู่สวนแตง จึงอยู่ในเขตการปกครองของอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ จังหวัดบุรีรัมย์
ทั้งนี้ สามารถแสดงข้อมูลด้านประวัติพื้นที่การปกครองของตำบลกู่สวนแตงในปัจจุบันผ่านลำดับเวลาโดยแบ่งช่วงเวลาได้ดังนี้
- พ.ศ.2442 - พ.ศ.2457 ตั้งเมืองพุทไธสงขึ้นเป็นอำเภอพุทไธสง มณฑลนครราชสีมา พื้นที่ตำบลกู่สวนแตงปัจจุบันในขณะนั้น อยู่ในเขตการปกครองของตำบลบ้านเป้า อำเภอพุทไธสง เมืองบุรีรัมย์ มณฑลนครราชสีมา
- พ.ศ.2457 ตั้งตำบลทองหลาง อำเภอพุทไธสง เมืองบุรีรัมย์ มณฑลนครราชสีมา โดยแบ่งเขตการปกครองจากตำบลบ้านเป้า อำเภอพุทไธสง เมืองบุรีรัมย์ มณฑลนครราชสีมา พื้นที่ตำบลกู่สวนแตงปัจจุบันในขณะนั้น จึงอยู่ในเขตการปกครองของตำบลทองหลาง อำเภอพุทไธสง เมืองบุรีรัมย์ มณฑลนครราชสีมา
- พ.ศ.2457 - 2459 พื้นที่ตำบลกู่สวนแตงปัจจุบันในขณะนั้น อยู่ในเขตการปกครองของตำบลทองหลาง อำเภอพุทไธสง เมืองบุรีรัมย์ มณฑลนครราชสีมา
- พ.ศ.2459 - พ.ศ.2476 พื้นที่ตำบลกู่สวนแตงปัจจุบันในขณะนั้น อยู่ในเขตการปกครองของตำบลทองหลาง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ มณฑลนครราชสีมา (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนการเรียกเมืองเป็นจังหวัด เมืองบุรีรัมย์ จึงถูกเปลี่ยนเป็นจังหวัดบุรีรัมย์)[4]
- พ.ศ.2476 - 26 มีนาคม พ.ศ.2482 พื้นที่ตำบลกู่สวนแตงปัจจุบันในขณะนั้น อยู่ในเขตการปกครองของตำบลทองหลาง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ในขณะนั้น (มีการยกเลิกรูปแบบการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาลหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองใน พ.ศ.2475) [5]
- 27 มีนาคม พ.ศ.2482 -1 กันยายน พ.ศ.2528 ตั้งตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ โดยแบ่งเขตการปกครองจากตำบลทองหลาง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์[1] พื้นที่ตำบลกู่สวนแตงปัจจุบันในขณะนั้นจึงอยู่ในเขตการปกครองของตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- 2 กันยายน พ.ศ.2528 ตั้งตำบลกู่สวนแตง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ โดยแบ่งเขตการปกครองจากตำบลหนองแวง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ [2]
- 2 กันยายน พ.ศ.2528 - 31 มีนาคม พ.ศ.2535 ตำบลกู่สวนแตงอยู่ในเขตการปกครองของอำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- 1 เมษายน พ.ศ.2535 - 14 กันยายน พ.ศ. 2540 ตำบลกู่สวนแตง อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ได้รับการแบ่งเขตการปกครองจากอำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ร่วมกับอีก 4 ตำบล มาจัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ตำบลกู่สวนแตง จึงอยู่ในพื้นที่การปกครองของกิ่งอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
- 15 กันยายน พ.ศ. 2540 ตั้งกิ่งอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ขึ้นเป็น อำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ จังหวัดบุรีรัมย์[6] ตำบลกู่สวนแตง จึงอยู่ในเขตการปกครองของอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ จังหวัดบุรีรัมย์ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
ภูมิศาสตร์
ปรางค์กู่สวนแตง
ภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นที่ราบสูงลักษณะของดินเป็นดินร่วนปนทราย สภาพภูมิอากาศแห้งแล้ง ในฤดูร้อนอากาศร้อนมาก พื้นที่ส่วนใหญ่ทำการเกษตร แหล่งน้ำธรรมชาติ ได้แก่ ห้วยตะกั่ว ลำสะแทด ทั้งนี้ พื้นที่ของตำบลกู่สวนแตงมีอาณาเขตติดต่อดังนี้
การแบ่งเขตการปกครอง
หลังจากที่แยกเขตพื้นที่จากตำบลหนองแวงในปี พ.ศ. 2528 จำนวน 28 หมู่บ้าน ได้มีการจัดตั้งหมู่บ้านเพิ่มขึ้นอีก 4 หมู่บ้าน รวมเป็น 12 หมู่บ้านในปัจจุบัน โดยอยู่ในความดูแลขององค์การบริหารส่วนตำบลกู่สวนแตงทั้ง 12 หมู่บ้าน
- หมู่ที่ 1 บ้านกู่สวนแตง
- หมู่ที่ 2 บ้านดงยาง
- หมู่ที่ 3 บ้านบาก
- หมู่ที่ 4 บ้านทุ่ม
- หมู่ที่ 5 บ้านโนนไฮ
- หมู่ที่ 6 บ้านหนองสองห้อง
- หมู่ที่ 7 บ้านโคกจิกน้อย
- หมู่ที่ 8 บ้านหนองเรือ
- หมู่ที่ 9 บ้านประดู่
- หมู่ที่ 10 บ้านน้อย
- หมู่ที่ 11 บ้านนาฝาย
- หมู่ที่ 12 บ้านหลุบทุ่ม
สถานศึกษา
โรงเรียนประถมศึกษาสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาบุรีรัมย์เขต 4 จำนวน 4 โรงเรียน ได้แก่
- โรงเรียนวัดสมณาวาส
- โรงเรียนบ้านโนนไฮ
- โรงเรียนบ้านหนองสองห้อง (เทพผาประชานุกูล)
- โรงเรียนบ้านหนองเรือ
ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กสังกัดองค์การบริหารส่วนตำบลกู่สวนแตง 2 แห่ง ได้แก่
- ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กวัดสมณาวาส
- ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านหนองเรือ
สาธารณสุข
มีโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 1 แห่ง คือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล บ้านบาก
อ้างอิง
