พระเจ้าสามแสนไท

สมเด็จพระเจ้าสามแสนไท หรือ สมเด็จพระเจ้าสามแสนไทไตรภูวนาถ (ลาว : ສົມເດັດພະເຈົ້າສາມແສນໄທໄຕພູວະນາດ)ทรงเป็นกษัตริย์พระองค์ที่ 2 แห่งอาณาจักรล้านช้าง พระองค์เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าฟ้างุ้ม ประสูติเมื่อ พ.ศ. 1899 พระองค์ปกครองล้านช้างตั้งแต่ปี พ.ศ. 1914 ถึง 1959

เหตุการณ์สำคัญในรัชกาลนี้ได้แก่ ยกกองทัพไปปราบปรามเชียงใหม่ในรัชสมัยพญากือนา เจ้าเมืองเชียงใหม่ได้ยอมอ่อนน้อมและถวายพระนางแก้วอ่อนสอเป็นพระมเหสี อย่างไรก็ตาม ข้อมูลในการศึกครั้งนี้ไม่ปรากฏเอกสารหลักฐานในฝ่ายล้านนาเลย นอกจากนั้น สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ได้เสริมสร้างสัมพันธไมตรีกับหลวงพระบางโดยถวายพระนางแก้วยอดฟ้ากัลยาณีไปเป็นพระมเหสี นอกจากนั้น ในรัชกาลนี้ เมืองเชียงสาและเมืองเซียนก่อกบฏ พระองค์ได้ให้เจ้าเมืองเชียงขวางยกทัพไปปราบได้สำเร็จ ในรัชกาลของพระองค์ได้ส่งเสริมพระพุทธศาสนา สร้างวัดมโนรมย์ วัดอุโบสถ และจัดการปกครองโดยแยกฝ่ายทหารและพลเรือนออกจากกัน

พระองค์มีพระราชโอรสที่สำคัญ 5 พระองค์ คือ

• พระยาล้านคำแดง เกิดแต่เจ้านางน้อยนงเฮียว ทรงตั้งเป็นพระยาแสนเมืองนครหลวง เมื่อพระราชบิดาสวรรคตได้ขึ้นครองราชย์แทน
• เจ้าลือไชย ทรงตั้งเป็นพระยาหมื่นบ้าน เจ้าเมืองกะบองหรือเมืองคำเกิดในปัจจุบัน ได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์หุ่นในยุคที่พระนางแก้วพิมพาอยู่เบื้องหลัง
• เจ้าคำเต็มซ้า เกิดแต่เจ้านางแก้วสีดา เป็นพระยาเมืองปาก ครองเมืองปากห้วยหลวง ได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์หุ่นในยุคที่พระนางแก้วพิมพาอยู่เบื้องหลัง
• เจ้าวังบุรี เกิดแต่พระนางแก้วยอดฟ้ากัลยาณี ตั้งเป็นพระยาขวาป่าสัก ครองเมืองเวียงจันทน์ ได้ขึ้นครองราชย์หลังจากปราบพระนางแก้วพิมพาไปได้แล้ว
• เจ้าก้อนคำ เกิดแต่เจ้านางน้อยอ่อนสอ ตั้งเป็นพระยาจิกคำ เจ้าเมืองอ่อนสอ ได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์หุ่นในยุคที่พระนางแก้วพิมพาอยู่เบื้องหลัง

• มหาบุนมี เทบสีเมือง. ความเป็นมาของชนชาติลาว เล่ม 2 อาณาจักรลาวล้านช้างตอนต้น. แปลโดย ไผท ภูธา. กทม. สุขภาพใจ. 2554.หน้า 225 - 229
• บุญช่วย ศรีสวัสดิ์. ราชอาณาจักรลาว. พิมพ์ครั้งที่ 2. กทม. ศยาม. 2557