หนี้สาธารณะ

หนี้สาธารณะ (อังกฤษ: Public debt) หรือ หนี้ของรัฐบาล (อังกฤษ: Government debt) คือหนี้ที่ถือโดยรัฐบาลกลาง, หน่วยการปกครองส่วนท้องถิ่น, องค์กรของรัฐ รวมไปถึง รัฐวิสาหกิจ ตลอดจนการค้ำประกันหนี้สินโดยรัฐบาล ซึ่งการเกิดขึ้นของหนี้สาธารณะส่วนใหญ่ของรัฐบาลทั่วโลก มาจากการดำเนินนโยบายของรัฐแบบขาดดุล หรือก็คือรายได้ของรัฐน้อยกว่ารายจ่ายของรัฐ ทำให้ต้องมีการกู้เพื่อชดเชยการขาดดุลในแต่ละรอบปีงบประมาณ

การกู้เงินของรัฐบาล มีได้หลายช่องทาง รัฐอาจกู้จากสถาบันการเงินภายในประเทศ (เช่น ธนาคารพาณิชย์ และ ธนาคารกลาง), สถาบันการเงินต่างประเทศ, เอกชน, รัฐบาลต่างประเทศ หรือ องค์กรทางการเงินระหว่างประเทศ อาทิ กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (ไอเอ็มเอฟ), องค์การความร่วมมือระหว่างประเทศแห่งญี่ปุ่น (ไจก้า) เป็นต้น

คนทั่วไปมักมองว่ารัฐบาลไม่ควรก่อหนี้สาธารณะ เพราะหนี้สาธารณะนั้นจะนำมาซึ่งความสูญเสียเสถียรภาพทางการคลังและการเงินของประเทศ ซึ่งท้ายที่สุดจะทำให้ประเทศเกิดวิกฤติการทางการเงิน ทัศนคตินี้ไม่เป็นจริงเสมอไปหากรัฐบาลมีการบริหารจัดการสภาพคล่องของรัฐให้ดี มีวัตถุประสงค์ในการใช้เงินที่เหมาะสม และรักษาสัดส่วนหนี้ในประเทศและต่างประเทศให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม เนื่องจากหนี้ในประเทศมีความยืดหยุ่นในการบริหารและความเสี่ยงต่ำกว่าหนี้ต่างประเทศ เพราะรัฐบาลที่มีอำนาจรัฐสามารถเจรจากับเจ้าหนี้ ซึ่งอยู่ใต้อำนาจรัฐได้ ทั้งยังสามารถหลีกเลี่ยงความผันผวนของค่าเงิน ตลอดจนสถานการณ์ของโลก นอกจากนี้ความสามารถในการบริหารสภาพคล่องและหนี้สาธารณะ ยังเป็นปัจจัยสำคัญ ต่อการยกอันดับความน่าเชื่อถือของประเทศ ซึ่งจะช่วยให้ประเทศสามารถจัดหาแหล่งทุนจากต่างประเทศได้ในอัตราดอกเบี้ยที่ถูกลง

การผิดนัดชำระหนี้สาธารณะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหนี้สาธารณะต่างประเทศนั้น ถือเป็นเรื่องใหญ่มาก เนื่องจากอาจนำมาซึ่งการถูกลดอันดับความน่าเชื่อถือของประเทศและส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อระบบเศรษฐกิจภาพรวม ทำให้สถานการณ์ที่แย่อยู่แล้วแย่ลงไปอีก ดังนั้นเมื่อประเทศเผชิญหน้ากับความเสี่ยงที่จะผิดนัดชำระหนี้ หรือบริหารสภาพคล่องไม่ทัน วิธีที่นิยมคือการขอกู้เงินจากแหล่งใหม่เพื่อไปใช้หนี้แก่เจ้าหนี้รายเก่า อย่างไรก็ตาม การกู้เงินจากแหล่งใหม่โดยเฉพาะจากต่างประเทศในสถานการณ์ที่ย่ำแย่ มักจะถูกฝ่ายผู้ให้กู้ตั้งเงื่อนไขที่เป็นพันธสัญญาให้รัฐบาลผู้ขอกู้ต้องปฏิบัติตาม อาทิ มาตรการรัดเข็มขัด (ลดรายจ่าย)

สำหรับหนี้สาธารณะของประเทศไทยนั้น สามารถตรวจสอบได้ที่เว็บไซด์สำนักงานบริหารหนี้สาธารณะ (http://www.pdmo.go.th/index.php) ซึ่งสถานะหนี้สาธารณะล่าสุดของไทยอยู่ที่ 173.98 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ คิดเป็น 45.34% ของจีดีพี ^[1]

หนี้สาธารณะของประเทศที่มีสัดส่วนมากกว่า 0.5% ของหนี้สาธารณะทั้งโลก ในปี ค.ศ. 2012
(ประมาณการโดย CIA World Factbook)^[2]

ประเทศ	หนี้สาธารณะ (พันล้านดอลลาร์สหรัฐ)	% ของจีดีพี	ต่อหัว (ดอลลาร์สหรัฐ)	% ของหนี้สาธาณะทั้งโลก
โลก	56,308	64%	7,936	100.00%
สหรัฐอเมริกา*	17,607	73.60%	55,630	31.27%
ญี่ปุ่น	9,872	214.30%	77,577	17.53%
จีน	3,894	31.70%	2,885	6.91%
เยอรมนี	2,592	81.70%	31,945	4.60%
อินเดีย	995	51.90%	830	1.75%
อิตาลี	2,334	126.10%	37,956	4.14%
ฝรั่งเศส	2,105	89.90%	31,915	3.74%
สหราชอาณาจักร	2,064	88.70%	32,553	3.67%
บราซิล	1,324	54.90%	6,588	2.35%
สเปน	1,228	85.30%	25,931	2.18%
แคนาดา	1,206	84.10%	34,902	2.14%
เม็กซิโก	629	35.40%	5,416	1.12%
เกาหลีใต้	535	33.70%	10,919	0.95%
ตุรกี	489	40.40%	6,060	0.87%
เนเธอร์แลนด์	488	68.70%	29,060	0.87%
อียิปต์	479	85%	5,610	0.85%
กรีซ	436	161.30%	40,486	0.77%
โปแลนด์	434	53.80%	11,298	0.77%
เบลเยียม	396	99.60%	37,948	0.70%
สิงคโปร์	370	111.40%	67,843	0.66%
ไต้หวัน	323	36%	13,860	0.57%
อาร์เจนตินา	323	41.60%	7,571	0.57%
อินโดนีเซีย	311	24.80%	1,240	0.55%
รัสเซีย	308	12.20%	2,159	0.55%
โปรตุเกส	297	119.70%	27,531	0.53%
ไทย	292	43.30%	4,330	0.52%
ปากีสถาน	283	50.40%	1,462	0.50%

* CIA's World Factbook จัดอันดับเฉพาะตาม % ของจีดีพี, มูลค่าหนี้ทั้งหมดและมูลค่าหนี้ต่อหัวถูกคำนวณมาจากข้อมูลจีดีพี (อำนาจซื้อ) และจำนวนประชากรในรายงานฉบับเดียวกัน

ตารางข้อมูลเก่า

หนี้สาธารณะของประเทศที่มีหนี้สาธารณะสูงสุด 20 อันดับแรก, ประมาณการ ปี 2010 (CIA World Factbook)^[3]

ประเทศ	หนี้สาธาณะ (พันล้านดอลลาร์สหรัฐ)	% ของจีดีพี	ต่อหัว (ดอลลาร์สหรัฐ)	หมายเหตุ (ประมาณการ ปี 2008) (พันล้านดอลลาร์สหรัฐ)
สหรัฐอเมริกา	$ 9,133	62%	$ 29,158	($ 5,415,   38%)
ญี่ปุ่น	$ 8,512	198%	$ 67,303	($ 7,469, 172%)
เยอรมนี	$ 2,446	83%	$ 30,024	($ 1,931,   66%)
อิตาลี	$ 2,113	119%	$ 34,627	($ 1,933, 106%)
อินเดีย	$ 2,107	52%	$   1,489	($ 1,863,   56%)
จีน	$ 1,907	19%	$   1,419	($ 1,247,   16%)
ฝรั่งเศส	$ 1,767	82%	$ 27,062	($ 1,453,   68%)
สหราชอาณาจักร	$ 1,654	76%	$ 26,375	($ 1,158,   52%)
บราซิล	$ 1,281	59%	$   6,299	($    775,   39%)
แคนาดา	$ 1,117	84%	$ 32,829	($    831,   64%)
สเปน	$    823	60%	$ 17,598	($    571,   41%)
เม็กซิโก	$    577	37%	$   5,071	($    561,   36%)
กรีซ	$    454	143%	$ 42,216	($    335,   97%)
เนเธอร์แลนด์	$    424	63%	$ 25,152	($    392,   58%)
ตุรกี	$    411	43%	$   5,218	($    362,   40%)
เบลเยียม	$    398	101%	$ 38,139	($    350,   90%)
อียิปต์	$    398	80%	$   4,846	($    385,   87%)
โปแลนด์	$    381	53%	$   9,907	($    303,   45%)
เกาหลีใต้	$    331	23%	$   6,793	($    326,   24%)
สิงคโปร์	$    309	106%	$ 65,144
ไต้หวัน	$    279	34%	$ 12,075

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ หนี้สาธารณะ

• The IMF Public Financial Management Blog บล็อกของไอเอ็มเอ็ฟ (อังกฤษ)
• รายงานหนี้สาธารณะ สำนักงานบริหารหนี้สาธารณะ, กระทรวงการคลัง ราชอาณาจักรไทย (ไทย)
• European national debt clocks หนี้สาธารณะของเหล่าประเทศยุโรปตามช่วงเวลา (อังกฤษ)
• French public debt clock หนี้สาธารณะของฝรั่งเศสตามช่วงเวลา (อังกฤษ)
• UK national debt clock หนี้สาธารณะของสหราชอาณาจักรตามช่วงเวลา (อังกฤษ)
• Japan's national debt เก็บถาวร 2010-08-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน หนี้สาธารณะของญี่ปุ่น
• Riksgäldskontoret – Swedish national debt office หนี้สาธารณะของสวีเดน