อาณาจักรเซียน

เซียน
สถานะ	ข้อถกเถียงทางประวัติศาสตร์
การปกครอง	ราชาธิปไตย
กษัตริย์
• พ.ศ. 1837	กั่นมู่ติง
• พ.ศ. 1842	ไม่ปรากฏพระนาม
ก่อนหน้า ถัดไป อาณาจักรฟูนาน อาณาจักรอยุธยา
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	ประเทศไทย

เซียน (จีน: 暹; พินอิน: Xīan) หรือเรียกโดยความนิยมว่า เสียน คืออาณาจักรที่ถูกกล่าวถึงโดยเอกสารจีนและเวียดนามในระหว่างพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง 20 ชื่อของอาณาจักรเซียนได้รับการสันนิษฐานว่า มาจากคำว่า สยาม และอาจหมายถึงอาณาจักรสุโขทัย^[1], อาณาจักรสุพรรณภูมิ^[2], เมืองอยุธยา^[3] หรืออาณาจักรนครศรีธรรมราช^[4] ภายหลังอาณาจักรเซียนได้รวมเข้ากับอาณาจักรละโว้เป็นอาณาจักรอยุธยา

อาณาจักรเซียนถูกกล่าวถึงในพงศาวดารราชวงศ์ซ่ง^{[note 1]}บรรพที่ 418 ว่าด้วยประวัติของเฉินอี๋จง [en] (จีน: 陳宜中)^[5] ขุนนางในช่วงปลายราชวงศ์ซ่งใต้ โดยระบุว่า เฉินอี๋จงหลบหนีการรุกรานของจักรวรรดิมองโกลไปยังอาณาจักรจา่มปา ต่อมากองทัพมองโกลเข้าโจมตีอาณาจักรจามปา เฉินอี๋จงจึงหลบหนีไปยังอาณาจักรเซียนและพำนักอยู่จนสิ้นชีวิต^[6] เฉินอี๋จงได้รับการสันนิษฐานว่าเดินทางเข้ามายังภาคใต้ของประเทศไทยในช่วงปลายปี พ.ศ. 1827 ถึงต้นปี พ.ศ. 1828 โดยมีหลักฐานสนับสนุนคือ แผ่นทองคำประทับอักษรจีนสมัยราชวงศ์ซ่งใต้^[7] ซึ่งค้นพบที่อำเภอเขาชัยสน จังหวัดพัทลุงในปี พ.ศ. 2557^[8] และข้อสันนิษฐานอีกประการหนึ่งว่า อาจเป็นทองคำของพ่อค้าที่เดินทางมาในบริเวณนี้ได้ถูกโต้แย้งเนื่องจากในปี พ.ศ. 1725 ราชวงศ์ซ่งได้ประกาศห้ามไม่ให้ใช้ทองคำและแร่เงินในการค้าโพ้นทะเล^[7]

พงศาวดารราชวงศ์หยวน [en]^{[note 2]}บันทึกถึงการติดต่อกันระหว่างอาณาจักรเซียนและราชวงศ์หยวนดังนี้^[9]

ดั่ยเหวียตสือกี๊ตว่านทือ [en] (จื๋อฮ้าน: 大越史記全書) บันทึกอาณาจักรเซียนในสมัยราชวงศ์ลี้ [en]และราชวงศ์เจิ่น [en]ดังนี้^{[ต้องการตรวจสอบความถูกต้อง]}

เคิมดิ่ญเหวียตสือทงซ้ามเกืองหมุก [en] (จื๋อฮ้าน: 欽定越史通鑑綱目) บันทึกถึงเหตุการณ์เพิ่มเติมจากดั่ยเหวียตสือกี๊ตว่านทือว่า อาณาจักรเซียนได้เข้าถวายบรรณาการในเหตุการณ์ที่ราชวงศ์เจิ่นส่งกองทัพไปยังอาณาจักรอายหลาว [zh] (จีน: 哀牢) ระหว่างปี พ.ศ. 1877–1879 ปรากฏในต้นฉบับดังนี้

香村之山。字畫掌大，深可寸許。其辭曰：「皇越陳朝第六帝章堯文哲太上皇帝，受天眷命，奄有中夏，薄海内外，罔不臣服。蕞爾哀牢，猶梗王化。歲在乙亥季秋，帝親帥六師，巡于西鄙。占城國世子、眞臘國、暹國及蠻酋道臣、葵禽、車勒、新附、杯盆蠻、會道、聲車蠻諸部，各奉方物，爭先迎見。獨逆俸執迷畏罪，未卽來朝。季冬，帝駐蹕于密州巨屯之原，乃命諸將及蠻夷之兵入于其國。逆俸望風奔竄，遂降詔班師。辰開祐七年乙亥冬閏十二月日勒石。」此文與舊史所載其年不同，竝錄以備考。

— เคิมดิ่ญเหวียตสือทงซ้ามเกืองหมุก ส่วนเนื้อหาหลัก เล่มที่ 9, เคิมดิ่ญเหวียตสือทงซ้ามเกืองหมุก

บันทึกว่าด้วยขนบธรรมเนียมประเพณีของเจนละบันทึกถึงอาณาจักรเซียนและชาวเซียนประกอบการบรรยายถึงอาณาจักรพระนคร โดยกล่าวถึงอาณาจักรเซียนในฐานะอาณาจักรหรือสถานที่ว่า "ทางตะวันตกเฉียงใต้ใช้เวลาเดินทางครึ่งเดือนถึงเซียนหลัว", "แม้ว่าในประเทศจะทอผ้าได้เอง ก็ยังมีมาจากเซียนหลัว..." และ "พันธุ์ตัวไหมและพันธุ์ต้นหม่อนจึงมาจากประเทศเซียนทั้งสิ้น"^[11]

พงศาวดารราชวงศ์หยวนฉบับชำระใหม่ [zh]^{[note 3]}บรรพที่ 252 ว่าด้วยพม่า อยุธยา และล้านนาระบุว่า เดิมเซียนและละโว้เป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรฟูนาน ทางเหนือของเซียนติดต่อกับล้านนา ทางตะวันออกติดกับอันหนาน และทางตะวันตกเฉียงเหนือติดกับพม่า ละโว้ตั้งอยู่ทางใต้ของเซียน ดินแดนเซียนแห้งแล้ง ประชาชนต้องพึ่งพาผลผลิตจากละโว้ เซียนมีแม่น้ำใหญ่ไหลผ่านไปที่ละโว้และลงสู่ทะเลทางตะวันออกเฉียงใต้ ระหว่างรัชศกจื้อเจิ้ง (พ.ศ. 1884-1913) ในรัชสมัยจักรพรรดิฮุ่ยจง เซียนสวามิภักดิ์ต่อละโว้ ผนวกรวมกันเป็นอาณาจักรอยุธยา^[6]

บันทึกย่อเผ่าชาวเกาะ [en]^[12]บันทึกเกี่ยวกับอาณาจักรเซียนว่า จากซินเหมินไถเข้าสู่ปากน้ำ แนวเขาด้านนอกขรุขระและด้านในลึก พื้นดินไม่อุดมสมบูรณ์ ต้องพึ่งพาอาหารจากละโว้ อากาศไม่แน่นอน ชาวเซียนนิยมการปล้นสะดม เมื่ออาณาจักรอื่นเกิดความวุ่นวาย ชาวเซียนมักออกเรือไปยังที่นั่น ไม่นานมานี้เซียนเข้าโจมตีตานหม่าซี (จีน: 單馬錫, ได้รับการสันนิษฐานว่า คือเกาะสิงคโปร์^[13]) และซีหลี่ (จีน: 昔里) ในรัชศกจื้อเจิ้งปีจี่โฉ่ว^{[note 4]} ฤดูร้อนเดือน 5 (พฤษภาคม/มิถุนายน พ.ศ. 1892) ถูกผนวกเข้ากับละโว้ ชาวเซียนใช้ปรอทเพื่อรักษาสภาพศพ แต่งกายเช่นเดียวกับละโว้ และใช้เบี้ยที่ทำจากเปลือกหอยเป็นเงินตรา ผลผลิตมีไม้ฝาง ดีบุก ผลกระเบา งาช้าง ขนนกกระเต็น สินค้าที่ขายคือลูกปัด ปรอท ผ้าฝ้ายสีน้ำเงิน ทองแดง และเหล็ก^[6]

นอกจากนี้ อาณาจักรเซียนยังถูกกล่าวถึงในการบรรยายอาณาจักรละโว้ ("...ละโว้เป็นที่ราบกว้างใหญ่และอุดมสมบูรณ์ ซึ่งชาวเซียนได้พึ่งพาอาศัย...") และอาณาจักรเจินลู่ (จีน: 針路, "...เจินลู่ใช้เบี้ยที่ทำจากเปลือกหอยเป็นเงินตราเช่นเดียวกับเซียน...")^[6]

อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์การผนวกอาณาจักรเซียนและละโว้ได้รับการโต้แย้งว่า อาจมีการบันทึกวันเวลาผิดพลาด เนื่องจากวังต้ายวน [en] (จีน: 汪大淵) เพิ่งจะเขียนบันทึกย่อเผ่าชาวเกาะเสร็จในฤดูหนาวปีเดียวกัน เหตุการณ์ดังกล่าวอาจเกิดขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 1882–1883^[14]

บันทึกดินแดนทะเลใต้^[6] หรือต้าเต๋อหนานไห่จื้อ (จีน: 大德南海志) ระบุดินแดนที่อาณาจักรเซียนปกครองว่า "อาณาจักรเซียนปกครอง: ซ่างสุ่ยซู่กูตี่" (จีน: 暹国管：上水速孤底)^[12] ซึ่ง "ซ่างสุ่ยซู่กูตี่" อาจแปลได้ว่า "สุโขทัยที่ตั้งอยู่ตอนบนของแม่น้ำ"^[13]

ซูยฺวี่โจวจือลู่ [zh] (จีน: 殊域周咨录)^{[note 5]} บรรพที่ 8 เรื่องอาณาจักรอยุธยาระบุข้อความที่คล้ายคลึงกับพงศาวดารราชวงศ์หยวนฉบับชำระใหม่ โดยให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า เซียนมีชื่อเดิมว่าชื่อถู่ (จีน: 赤土) หยิงหวนจื้อลฺวี่ (จีน: 瀛环志略)^{[note 6]} บรรพที่ 1 เรื่องอาณาจักรในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ระบุว่า แม่น้ำเจ้าพระยาไหลสู่ทางเหนือของอาณาจักรเซียนไปยังทางใต้ของละโว้แล้วออกสู่ทะเล^[15]

ส่วนนี้ต้องการการขยายความ คุณสามารถช่วยเพิ่มข้อมูลส่วนนี้ได้

อาณาจักรเซียนได้รับการสันนิษฐานว่า คืออาณาจักรสุโขทัย^[1] และบันทึกของพงศาวดารราชวงศ์หยวนเกี่ยวกับอาณาจักรเซียนในปี พ.ศ. 1842 ถูกใช้อ้างอิงถึงปีสวรรคตอย่างเป็นทางการของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช^[16][17] อย่างไรก็ตาม ข้อสันนิษฐานนี้ได้รับการโต้แย้งโดยอ้างอิงบันทึกดินแดนทะเลใต้ว่า "อาณาจักรเซียนปกครองสุโขทัย" ทำให้อาณาจักรเซียนไม่สามารถหมายถึงสุโขทัยได้^[18][13] นอกจากนี้ ยังได้มีการเสนอแนวคิดอื่นเกี่ยวกับที่ตั้งของอาณาจักรเซียน เช่น

• อาณาจักรเซียนอาจหมายถึงอาณาจักรสุพรรณภูมิ โดยอ้างอิงบันทึกว่าด้วยขนบธรรมเนียมประเพณีของเจนละว่า "ทางตะวันตกเฉียงใต้ใช้เวลาเดินทางครึ่งเดือนถึงเซียนหลัว" ซึ่งได้รับการโต้แย้งว่า เป็นการบันทึกโดยรวมระหว่างอาณาจักรเซียนและละโว้ อีกทั้งบันทึกฉบับดั้งเดิมสูญหายไป จึงมีโอกาสเกิดความผิดพลาดระหว่างการคัดลอก^[2]
• อาณาจักรเซียนอาจหมายถึงเมืองอยุธยา โดยอ้างอิงจากการส่งคณะทูตไปจีน ซึ่งบ่งชี้ว่าเซียนเป็นเมืองท่า และพบร่องรอยการตั้งถิ่นฐานบริเวณเมืองอยุธยาก่อนการก่อตั้งอาณาจักรอยุธยา^[3]
• อาณาจักรเซียนอาจหมายถึงเมืองมากกว่าหนึ่งเมือง โดยอ้างอิงนาครกฤตาคม [en]^[19]ว่า สยามอาจหมายถึงได้ทั้งอยุธยาและนครศรีธรรมราช ในขณะที่เอกสารจีนสมัยราชวงศ์หมิงเองก็มีการกล่าวถึงเซียนหลัว, เซียน และสุพรรณบุรีปะปนกัน^[4]

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: พงศาวดารราชวงศ์ซ่ง

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: พงศาวดารราชวงศ์หยวน

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: ดั่ยเหวียตสือกี๊ตว่านทือ

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: เคิมดิ่ญเหวียตสือทงซ้ามเกืองหมุก

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: บันทึกว่าด้วยขนบธรรมเนียมประเพณีของเจนละ

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: พงศาวดารราชวงศ์หยวนฉบับชำระใหม่

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: บันทึกย่อเผ่าชาวเกาะ

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: บันทึกดินแดนทะเลใต้

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: ซูยฺวี่โจวจือลู่

วิกิซอร์ซภาษาจีน (中文) มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: หยิงหวนจื้อลฺวี่