อำเภอบำเหน็จณรงค์

อำเภอบำเหน็จณรงค์
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Bamnet Narong
คำขวัญ:  พระฤทธิฤๅชัย น้ำใสบึงชวน กวนหมี่นุ่มเหนียว เที่ยวลำคันฉู ดูเหมืองแร่โพแทช ไหว้พระหลวงพ่อโต คนโก้เมืองบำเหน็จ
แผนที่จังหวัดชัยภูมิ เน้นอำเภอบำเหน็จณรงค์
พิกัด: 15°30′0″N 101°41′12″E / 15.50000°N 101.68667°E / 15.50000; 101.68667
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ชัยภูมิ
พื้นที่
• ทั้งหมด	560.3 ตร.กม. (216.3 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	52,382 คน
• ความหนาแน่น	93.49 คน/ตร.กม. (242.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	36160
รหัสภูมิศาสตร์	3607
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบำเหน็จณรงค์ หมู่ที่ 2 ตำบลบ้านชวน อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ 36160
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

บำเหน็จณรงค์ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิซึ่งตั้งอยู่ทางทิศใต้ ที่มีความเจริญรองจากอำเภอจัตุรัส โดยอำเภอบำเหน็จณรงค์นับเป็น 1 ใน 4 อำเภอของจังหวัดชัยภูมิที่มีทางรถไฟสายชุมทางแก่งคอย - ลำนารายณ์ - ชุมทางบัวใหญ่ผ่าน และมีสถานีรถไฟบำเหน็จณรงค์เป็นสถานีรถไฟประจำอำเภอ ^[1]

ตามหลักฐานพระราชพงศาวดารกรุงสยาม และจดหมายเหตุบางตอนได้บันทึกไว้ได้ความว่า ในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นเพียงด่านๆหนึ่ง เรียกว่า ด่านชวน มีขุนพลเป็นนายด่านรักษาการอยู่ ต่อมาในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ทรงเห็นว่าด่านชวน เป็นด่านที่สำคัญในการที่จะต่อต้านหัวเมืองด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือที่จะคิดการกบฏ จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ขุนพลเมืองกุขันธ์ (หรือเมืองขุขันธ์ ซึ่งในขณะนั้นทางการเขียนตามเสียงพูดภาษาเขมรของชาวเมืองขุขันธ์ยุคนั้นว่า กุขันธ์ เพื้ยนมาจากคำภาษาเขมรโบราณท้องถิ่นเมืองขุขันธ์ คือ គោកខណ្ឌ / គោកខាន់ / គោកខា័ន្ធ )มาเป็นนายด่าน

เมื่อปี พ.ศ. 2369 เจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์คิดการกบฏยกกองทัพมาตีหัวเมืองทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือถึงเมืองนครราชสีมา ขุนพลด่านชวนจึงได้ยกทัพไปต่อสู้กับข้าศึกที่เมืองนครราชสีมา จนกองทัพของเจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์ แตกพ่ายไป ผลจากวีรกรรมของขุนพลด่านชวนในครั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานบำเหน็จความชอบ ให้ขุนพลนายด่านชวนเป็น พระฤทธิฤๅชัย และยกฐานะด่านชวนขึ้นเป็นเมือง ชื่อว่า เมืองบำเหน็จณรงค์ ในปีกุน เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2369 ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมา

พระฤทธิฤๅชัย ได้ปกครองประชาชนด้วยความร่มเย็นเป็นสุข ได้ทำนุบำรุงบ้านเมืองให้เจริญรุ่งเรืองขึ้น สร้างจวนที่ทำการขึ้นที่ตำบลบ้านชวน ปิดกั้นคูบึงชวนไว้ใช้สำหรับบริโภค ใช้สอย และใช้ในการเกษตรกรรม ในด้านการศาสนาได้ร่วมกับประชาชนสร้างวัดขึ้นที่บ้านปะโค ตำบลบ้านชวน ซึ่งยังปรากฏเป็นหลักฐานอยู่ตราบเท่าทุกวันนี้ เมืองบำเหน็จณรงค์ ปกครองในฐานะเป็นเมือง และมีเจ้าเมืองปกครองต่อเนื่องกันมาอีกสองท่าน

ต่อมาอำเภอบำเหน็จณรงค์ ถูกลดฐานะลงเหลือเพียงตำบล ต่อมาได้ยกฐานะเป็นกิ่งอำเภอ โดยขึ้นต่ออำเภอจัตุรัส และภายหลังได้ยกฐานเป็นอำเภอเมื่อปี พ.ศ. 2499 และได้มีการแยกพื้นที่ 3 ตำบลทางทิศตะวันตกของอำเภอแยกเป็น กิ่งอำเภอเทพสถิต ซึ่งได้ยกฐานะเป็นอำเภอเมื่อปี พ.ศ. 2526 ทำให้ปัจจุบันมีการปกครองทั้งสิ้น 7 ตำบล

• พ.ศ. 2440 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้ทรงปรับปรุงการบริหารราชการแผ่นดินให้เหมาะสมกับกาลสมัยโปรดเกล้าให้ยุบเมืองบำเหน็จณรงค์ ตั้งเป็นอำเภอบำเหน็จณรงค์ และแต่งตั้งพันสิทธิ์ (หลวงมหานพฤการ) เป็นนายอำเภอคนแรก ขึ้นตรงต่อเมืองชัยภูมิ

• พ.ศ. 2446 ทางราชการได้ยุบอำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นตำบล เรียกว่า ตำบลบ้านชวน ขึ้นอยู่ในการปกครองของอำเภอจัตุรัส
• พ.ศ. 2448 ได้ยกฐานะตำบลบ้านชวน ตั้งเป็นกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่อกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส เป็น กิ่งอำเภอบ้านชวน^[2]

• วันที่ 22 มีนาคม 2467 มีฐานะเป็น "กิ่งอำเภอบ้านชวน อำเภอจัตุรัส" มีตำบลในเขตการปกครองคือ ตำบลบ้านชวน^[3][4] ตำบลบ้านเพชร ตำบลดอนตาล^[5][6] และโอนพื้นที่ตำบลนายางกลัก อำเภอจัตุรัส มาขึ้นกับกิ่งอำเภอบ้านชวน^[5]
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่อกิ่งอำเภอบ้านชวน อำเภอจัตุรัส เป็น กิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์^[7]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบ้านตาล แยกออกจากตำบลบ้านเพชร และตำบลบ้านชวน^[8]
• วันที่ 5 มิถุนายน 2499 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส เป็น อำเภอบำเหน็จณรงค์^[9]
• วันที่ 3 สิงหาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านเพชร ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านเพชร^[10]
• วันที่ 20 กันยายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์ ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านชวน^[11]
• วันที่ 17 ธันวาคม 2500 ตั้งตำบลโคกเริงรมย์ แยกออกจากตำบลบ้านเพชร^[12]
• วันที่ 1 กันยายน 2513 ตั้งตำบลวะตะแบก แยกออกจากตำบลโคกเริงรมย์^[13][14]
• วันที่ 26 ตุลาคม 2514 ตั้งตำบลหัวทะเล แยกออกจากตำบลบ้านตาล^[15]
• วันที่ 1 สิงหาคม 2519 ตั้งตำบลห้วยยายจิ๋ว แยกออกจากตำบลวะตะแบก^[16]
• วันที่ 9 พฤศจิกายน 2519 แยกพื้นที่ตำบลวะตะแบก ตำบลนายางกลัก และตำบลห้วยยายจิ๋ว จากอำเภอบำเหน็จณรงค์ ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอเทพสถิต^[17] และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอบำเหน็จณรงค์
• วันที่ 5 กรกฎาคม 2520 ตั้งตำบลบ้านไร่ แยกออกจากตำบลนายางกลัก^[18]
• วันที่ 31 มีนาคม 2526 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเทพสถิต อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็น อำเภอเทพสถิต^[19]
• วันที่ 19 พฤศจิกายน 2528 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์^[20] เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น
• วันที่ 25 สิงหาคม 2530 ตั้งตำบลเกาะมะนาว แยกออกจากตำบลบ้านชวน^[21]
• วันที่ 17 กันยายน 2536 ตั้งตำบลโคกเพชรพัฒนา แยกออกจากตำบลโคกเริงรมย์^[22]
• วันที่ 7 มิถุนายน 2537 เปลี่ยนการลำดับเลขหมู่บ้านของตำบลโคกเริงรมย์^[23] จากเดิมหมู่ที่ 2 บ้านโคกเริงรมย์ ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 1, หมู่ที่ 7 บ้านกุดตาลาด ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 2, หมู่ที่ 3 บ้านทุ่งโปร่ง ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 3 (คงเดิม), หมู่ที่ 8 บ้านกุดตาลาดพัฒนา ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 4, หมู่ที่ 6 บ้านใหม่สมบูรณ์วัฒนา ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 5, หมู่ที่ 1 บ้านโคกหินตั้ง ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 6, หมู่ที่ 5 บ้านโปร่งมีชัย ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 7 และหมู่ที่ 4 บ้านโคกสะอาด ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 8
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลบ้านเพชร และสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์ เป็นเทศบาลตำบลบ้านเพชร และเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์ ตามลำดับ^[24] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 1 พฤศจิกายน 2546 แยกบ้านโคกเริงรมย์ หมู่ที่ 1 ตำบลโคกเริงรมย์ จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 12 บ้านโคกเริงรมย์
• วันที่ 28 พฤษภาคม 2550 ได้กำหนดเขตและจัดตั้งหมู่บ้าน ดังนี้
  • (1) แยกบ้านปะโค หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านชวน จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 16 บ้านปะโค
  • (2) แยกบ้านชวน หมู่ที่ 2 ตำบลบ้านชวน จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 17 บ้านชวน
  • (3) แยกบ้านเก่า หมู่ที่ 8 ตำบลหัวทะเล จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 12 บ้านหัวสระใหม่
  • (4) แยกบ้านตาล หมู่ที่ 4 ตำบลบ้านตาล จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 12 บ้านตาลพัฒนา
  • (5) แยกบ้านหนองแวง หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านเพชร จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 23 บ้านหนองแวงรุ่งอรุณ
  • (6) แยกบ้านหัวบึง หมู่ที่ 1 ตำบลบ้านตาล จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 11 บ้านหัวบึง

อำเภอบำเหน็จณรงค์ ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอซับใหญ่
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอจัตุรัส
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอด่านขุนทดและอำเภอเทพารักษ์ (จังหวัดนครราชสีมา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเทพสถิต

อำเภอบำเหน็จณรงค์แบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 95 หมู่บ้าน ได้แก่

ท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านเพชร
• เทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านชวน
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านชวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านชวน (นอกเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเพชร (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านเพชร)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านตาล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านตาลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวทะเล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวทะเลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเริงรมย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเริงรมย์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะมะนาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะมะนาวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเพชรพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเพชรพัฒนาทั้งตำบล

บทความเขตการปกครองของประเทศไทยนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

• ด
• ค
• ก