Κατά την περίοδο της ενετοκρατίας η Μητρόπολη είχε ως έδρα το Επάνω Χωριό της Φουρνής. Μετά την επανάσταση του 1866, η έδρα τε Επισκοπής Πέτρας μεταφέρθηκε στην Νεάπολη όπου και βρίσκεται από τότε. Κατά το έτος 1900, μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τούς Τούρκους, αποδόθηκε στην Επισκοπή Πέτρας και η Επαρχία Βιάννου, αφού αυτή αποσπάσθηκε από την Επισκοπή Αρκαδίας. Στην Κρητική Επανάσταση (1895-1898) Επίσκοπος ήταν ο Τίτος (Ζωγραφίδης), ο οποίος βοήθησε ενεργά στην απελευθέρωση της Κρήτης. Το έτος 1932 η Επισκοπή Ιεράς και Σητείας και η Επισκοπή Πέτρας συγχωνεύτηκαν στην Επισκοπή Νεαπόλεως. Έπειτα από μία τριετία η Επισκοπή Ιεράς και Σητείας αποσπάστηκε ξανά και η Επισκοπή Νεαπόλεως επανήλθε στο αρχικό όνομα Πέτρας. Το 1962 η Επισκοπή Πέτρας, όπως και όλες οι Επισκοπές της Κρήτης, ανυψώθηκε σε κατ’ ἀξίαν Μητρόπολη τιμής ένεκεν. Το 1993 εκδόθηκε Πατριαρχικός Τόμος, με τον οποίο ανακηρύσσονται σε εν ενεργεία Μητροπόλεις οι μέχρι τότε τιμής ένεκεν Ιερές Μητροπόλεις της Κρήτης. Το 2000 αποσπάσθηκε από την Ι.Μ. Πέτρας η επαρχία Βιάννου, καθώς ιδρύθηκε η Ι.Μ. Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου και ταυτόχρονα προσαρτήθηκαν σε αυτήν οι Δήμοι Χερσονήσου και Μαλίων, της πάλαι ποτέ Επισκοπής Χερρονήσου. Με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη 981/2000, η Ι.Μ. Πέτρας μετονομάστηκε σε Ιερά Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου.
Μητροπολίτης
Ο πλήρης τίτλος του εκάστοτε επισκόπου είναι «Μητροπολίτης Πέτρας και Χερρονήσου, Υπέρτιμος και Έξαρχος[α] Καρπαθίου πελάγους».
Την διακονία της Ποιμαντορίας κατέχει σήμερα ο Σεβασμιώτατος κ.Γεράσιμος, ο οποίος εξελέγη στις 8 Δεκεμβρίου 2015[2].
Ο μεγαλοπρεπής Ιερός Μητροπολιτικός Ναός της Μεγάλης Παναγίας βρίσκεται στην Νεάπολη, άρχισε να χτίζεται το έτος 1888 από τον Επίσκοπο Πέτρας Μελέτιο και εγκαινιάστηκε το 1927 από τον Επίσκοπο Πέτρας Διονύσιο. Δίπλα του βρίσκεται μια σύγχρονη, μικρή, καμαροσκεπής εκκλησία, η Παναγία η Φερμαλίνα που έχει κτιστεί στα θεμέλια παλιού τρίκλιτου ναού, στη θέση που υπήρχε παλιότερα η Μονή της Μεγάλης Παναγίας. Ο Ι. Ναός διαθέτει κιονόκρανα εξαιρετικής τέχνης. Η προτομές του Μητροπολίτου Κρήτης Τίτου Ζωγραφίδη και Μητροπολίτου Πέτρας Δημητρίου Μπουρλάκη τοποθετήθηκαν μπροστά από τον Μητροπολιτικό Ναό.
Αρχιερατικές περιφέρειες
Η εκκλησιαστική περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως διαιρείται στις ακόλουθες τέσσερις περιφέρειες, που φέρουν ελληνική κεφαλαιογράμματη αρίθμηση:
Α΄ Αρχιερατική Περιφέρεια Μεραμβέλλου. Περιλαμβάνει 24 ενορίες.
Β΄ Αρχιερατική Περιφέρεια Μεραμβέλλου. Περιλαμβάνει 23 ενορίες.
Γ΄ Αρχιερατική Περιφέρεια Λασιθίου. περιλαμβάνει 18 ενορίες.
Δ΄ Αρχιερατική Περιφέρεια Χερρονήσου. περιλαμβάνει 17 ενορίες.
Ενορίες και Ιεροί Ναοί
Στην περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως υφίστανται 81 Ενοριακοί ναοί, 78 Παρεκκλήσια, 170 Εξωκλήσια, 14 Ναοί κοιμητηρίων, 3 Μετόχια, που υπηρετούνται από 94 περίπου κληρικούς. Περιλαμβάνει πλήθος ιστορικών Ιερών Μονών και Βυζαντινών Ναών.
1. Σπήλαιον Μιλάτου, τιμώμενο την Κυριακή του Θωμά.
2. Σπήλαιον Αγίας Φωτεινής Σαμαρείτιδος στο Αβδού Πεδιάδος, τιμώμενο την Κυριακή τής Σαμαρείτιδος.
Περιοδικές εκδόσεις
Από το έτος 2007 ξεκίνησε η επανακυκλοφορία του εντύπου Χειραψία, το οποίο εκδίδεται σε τριμηνιαία βάση. Από του έτους 2010 εκδίδεται το έντυπο Επιστημονική Επετηρίδα της Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου με ποικίλο επιστημονικό περιεχόμενο καθώς και το Εκκλησιαστικό Ημερολόγιο κατ' έτος.
Υποσημειώσεις και παραπομπές
Υποσημειώσεις
↑Τον τίτλο «Υπέρτιμος και Έξαρχος» συμπληρούμενο με κάποια γεωγραφική περιφέρεια έφεραν στην Ελλάδα μόνο οι μητροπολίτες των λεγομένων «Νέων Χωρών», των 36 Μητροπόλεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Θράκη, Μακεδονία και νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια και οι οποίες συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην Εκκλησία της Ελλάδος. Ο τίτλος δόθηκε στους Μητροπολίτες της Εκκλησίας Κρήτης το 1993[1].
↑«Ιερά Μητρόπολις Πέτρας και Χερρονήσου». 8 Δεκεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2015.CS1 maint: Unfit url (link)