Ստրեպտոկոկային ֆարինգիտ, կոկորդի հետին պատի ինֆեկցիոն ախտահարում, որն ընդգրկում է նաև նշագեղձերը։ Պատճառը A խմբի ստրեպտոկոկերն են[1]։ Հաճախ հանդիպող ախտանիշներն են՝ տենդը, կոկորդի ցավը, կարմրած նշագեղձերը և մեծացած պարանոցային ավշային հանգույցները[1]։ Հնարավոր է նաև գլխացավ, սրտխառնոց և փսխում[1]։ Քութեշը հայտնի է հղկաթղթի նման ցանով, որը հանդիպում է ստրեպտոկոկային ախտահարման ժամանակ[2]։ Ախտանիշներն առաջանում են վարակվելուց մոտ երեք օր հետո և անցնում են 7-10 օրից[2][3]։
Ստրեպտոկոկային ֆարինգիտը տարածվում է հիվանդից օդակաթիլային ճանապարհով[1]։ Այն կարող է տարածվել ուղղակի և անուղղակի ճանապարհով՝ դիպչելով վարակված իրերին և հետո դիպչելով բերանին, քթին կամ աչքերին[1]։ Մարդկանց մի մասը կարող է լինել կրող և չունենալ ախտանիշներ[1]։ Այն տարածվում է նաև A խմբի ստրեպտոկոկերով վարակված մաշկով[1]։ Ախտորոշման ոսկե ստանդարտ է հանդիսանում կոկորդի քսուքի ցանքսը, կատարվում է նաև արագ անտիգենի հայտնաբերման թեստը[4]։
Կանխարգելումը ներառում է ձեռքերի հաճախակի լվացումը և անհատական սպասքի օգտագործումը[1]։ Ոչ մի պատվաստանյութ չկա հիվանդության դեմ[1]։ Բուժումը հակամանրէային դեղերով ցուցված է միայն հաստատված ախտորոշման դեպքում[4]։ Բուժումը սկսելուց հետո հիվանդները պետք է առնվազն 48 ժամ զերծ մնան ուրիշների հետ շփվելուց[1]։ Ցավի դեպքում կիրառում են պարացետոլ (ացետամինոֆեն) և ոչ ստերոիդ հակաբորբոքային դեղեր (ՈՍՀԲԴ)՝ Իբուպրոֆեն[5]։
Ստրեպտոկոկային ինֆեկցիան հաճախ է հանդիպում երեխաների մոտ[2]։ Հանդիպման հաճախականությունը նրանց մոտ կազմում է 15–40%[6][7] և 5–15% մեծահասակների մոտ[8]։ Հիվանդությունը դրսևորվում է ձմռանը և վաղ գարնանը[7]։ Բարդություններն են ռևմատիկ տենդը և հարնշիկային թարախակույտը[1][2]։
Ախտանիշներ
Տիպիկ ախտանիշներն են՝ կոկորդի ցավը, բարձր աստիճանի տենդը մինչև 38 °C (100 °F), նշիկային էքսուդատները (թարախ նշիկների վրա) և մեծացած պարանոցային ավշային հանգույցները[7]։
Ախտանիշները առաջանում են վարակվելուց մոտ երեք օր հետո և անցնում են 7-10 օրից[3][7]։
Ստրեպտոկոկային ֆարինգիտին ոչ տիպիկ են կարմիր աչքերը, ձայնի խռպոտությունը, քթից արտադրությունը կամ բերանի խոռոչի խոցերը։ Ոչ բնութագրական է նաև տենդի բացակայությունը[8]։
Լայն բացած բերան կոկորդի պատկերով։ Կոկորդի ինֆեկցիա,որի ցանքսը եղել է դրական A խմբի ստրեպտոկոկի նկատմամբ։ Առկա են մեծացած նշագեղձեր սպիտակ էքսուդատով։
Լայն բացած բերան կոկորդի պատկերով։ Առկա են պետեխիաներ կամ փոքր կարմիր կետիկներ փափուկ քիմքի վրա։ Սրանք ոչ հաճախակի հանդիպող, բայց շատ բնութագրական են ստրեպտոկոկային ֆարիգիտի ժամանակ։[7]
Կոկորդի հետին պատին առկա մեծացած նշագեղձեր՝ պատված սպիտակ էքսուդատով։ 8 տարեկան երեխայի մոտ տիպիկ նշիկային էքսուդատ, որի ցանքսը եղել է դրական ստրեպտոկոկային ֆարինգիտի նկատմամբ։
Պատճառներ
Ստրեպտոկոկային ֆարինգիտի պատճառը հանդիսանում է A խմբի β-հեմոլիտիկ ստրեպտոկոկը (անգլ․՝ GAS or S. pyogenes)[11]: Պատճառների մեջ ներառված են նաև ոչ A խմբի β-հեմոլիտիկ ստրեպտոկոկը և ֆուզոբակտերիումը[7][10]։ Տարածվում է հիվանդից սերտ կոնտակտի միջոցով։ Բազմամարդ տարածություններում, ինչպիսիք են դպրոցները, բանակը վարակվելու ռիսկը ավելի բարձր է[10][12]։ Չոր փոշու մեջ բակտերիան վարակիչ չէ, իսկ խոնավ վայրերում, օրինակ՝ խոզանակի վրա, բակտերիան կարող է մնալ մինչև 15 օր[10]։ Վարակված սնունդը կարող է հիվանդության բռնկումների պատճառ դառնալ, բայց շատ հազվադեպ[10]։ Երեխաների 12%-ը ովքեր չունեն ախտանշաններ, հանդիսանում են A խմբի ստրեպտոկոկի կրողներ[6] և բուժումից հետո մոտավորապես 15%-ը շարունակում են հանդիսանալ իսկական կրողներ[13]։
Ախտորոշում
Ձևափոխված Ցենտորի աղյուսակ
Միավոր
Ստրեպի հավանականություն
բուժում
<1
<10%
ո՛չ բուժում, ո՛չ ցանքս
2
11–17%
հակաբիոտիկներ
3
28–35%
4 or 5
52%
էմպիրիկ հակաբիոտիկներ
Ախտորոշումը գնահատելու բազմաթիվ համակարգեր կան, բայց համընդհանուր օգտագործման համար ոչ բոլորն են ինֆորմատիվ[14]։ Հիմնական գնահատման համակարգը Ցենտորի չափորոշիչներն են, որոնք ներառում են 5 չափորոշիչներ[7]։
այտուցված և լարված պարանոցային ավշային հանգույցներ
ջերմաստիճանի բարձրացում >38.0 °C (100.4 °F)
նշագեղձերի այտուց և էքսուդատ
մինչև 15 տարեկան
Մեկ միավորի դեպքում չի պահանջվում ո՛չ բուժում, ո՛չ ցանքս եթե չկան բարձր ռիսկի գործոններ, օրինակ՝ ընտանիքում հիվանդության առկայությունը[7]։
Ինֆեկցիոն հիվանդությունների Ամերիկյան կազմակերպությունը խորհուրդ է տալիս կատարել էմպիրիկ բուժում, իսկ ցանքսից հետո նշանակել ընտրողական հակամանրէային դեղամիջոց[8]։
Լաբորատոր թեստեր
Ոսկե ստանդատ է հանդիսանում կոկորդի քսուքի ցանքսը[15], որի զգայունությունը կազմում է 90–95%[7]: Արագ ստրեպ թեստը (նաև կոչվում է արագ անտիգենի հայտնաբերման թեստ) նույնպես կարող է կիրառվել։ Չնայած արագ ստրեպ թեստը արագ է, բայց այն ունի ցածր զգայունություն(70%) և վիճակագրորեն հավասար սպեցիֆիկություն(98%) ինչ և կոկորդի քսուքի ցանքսը[7]։ Այն տարածություններում, որտեղ ռևմատիկ տենդը այդքան տարածված չէ, բացասական արագ ստրեպ թեստը բավական է հիվանդությունը ժխտելու համար[16]։
Դրական կոկորդի քսուքի ցանքսը կամ արագ ստրեպ թեստը ախտանիշների առկայության հետ միասին հաստատում են ախտորոշումը[17]։ Մեծահասակների մոտ բացասական թեստը բավական է հիվանդությունը բացառելու համար։ Այնուամենայնիվ երեխաների մոտ խորհուրդ է տրվում կատարել կոկորդի քսուքի ցանքս[8]։ Անախտանիշ մարդկանց մոտ այս հետազոտությունները չեն հանդիսանում պարտադիր, քանի որ պոպուլյացիայի մի մասը հանդիսանում է ստրեպտոկոկային մանրէի կրող իրենց կոկորդում առանց հետևանքների[17]։
Դժվար է կատարել կլինիկական ախտորոշում, քանի որ ստրեպտոկոկային ֆարինգիտի ախտանիշները համընկնում են այլ վիճակների հետ[7]։ Հազը, քթից արտադրությունը, դիարեան և կարմիր, գրգռված աչքերը տենդի և կոկորդի ցավի հետ միասին ավելի բնութագրական են վիրուսային ինֆեկցիայի համար[7]։ Զգալի մեծացած ավշային հանգույցները կոկորդի ցավի, տենդի և նշագեղձերի մեծացման հետ ավելի տիպիկ են ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզին[18]։ Պետք է տարբերակել նաև Էպիգլոտիտից, Կավասակիի հիվանդությունից, սուր հետվիրուսային ինֆեկցիայից, Լյուդվիգի անգինայից,Լյումիերի համախտանիշից, հարնշիկային և հետըմպանային թարախակույտից։
Կանխարգելում
Տոնզիլեկտոմիան՝ նշագեղձերի հեռացումը, հանդիսանում է կարևոր կանխարգելիչ միջոց հաճախակի կրկնվող կոկորդի ինֆեկցիաների ժամանակ (երեք տարի և ավել)[19]։ Սակայն այս միջոցի օգուտները այնքան էլ շատ չեն, բացի այդ հիվանդության դրվագները ժամանակի ընթացքում աստիճանաբար մեղմանում են այլ կանկարգելիչ միջոցառումների շնորհիվ[20][21][22]։ A խմբի ստրեպտակոկի քրոնիկական կրող հանդիսացող հիվանդների մոտ ֆարինգիտի կրկնվող դեպքերը կարող են կապված լինել հետադարձ վիրուսային ինֆեկցիաների հետ[8]։ Այն հիվանդները, ովքեր չունեն ախտանիշներ կամ համարվում են մանրէի կրող բուժումը ցուցված չէ՝ տարածման և բարդությունների ցածր ռիսկի շնորհիվ[8]։
Բուժում
Չբուժված ստրեպտոկոկային ֆարինգիտը սովորաբար անցնում է մի քանի օրից[7]։ Հակամանրէային դեղերով բուժումը նվազեցնում է սուր հիվանդության տևողությունը մոտ 16 ժամով[7]։ Այս դեղերի օգտագործման հիմնական պատճառը բարդություններից խուսափելն է՝ ռևմատիկ տենդ և հետըմպանային թարախակույտեր[7]։ Հակաբիոտիկները կանխում են սուր ռևմատիկ տենդի առաջացումը, եթե օգտագործվում են հիվանդության սկզբից 9 օրվա ընթացքում[11]։
ԱՄՆ-ում ընտրության դեղամիջոց է հանդիսանում պենիցիլին V-ը իր անվտանգության, մատչելիության և արդյունավետության շնորհիվ[7]։ Եվրոպայում նախընտրում են ամոքսացիլին[26]։ Հնդկաստանում ռևմատիկ տենդի առաջացման բարձր ռիսկի պատճառով առաջին ընտրության դեղամիջոց համարվում է ներմկանային բենզատին պենիցիլին G[11]:
Համապատասխան հակաբիոտիկները նվազեցնում են 3-5 օր տևող ախտանիշները մինչև մեկ օր, ինչպես նաև նվազեցնում են վարակելիությունը[17]։ Այս դեղերի նշանակման առաջնային նպատակը հանդիսանում է բարդությունների առաջացման հավանականության նվազեցումը[27]։ Հակաբիոտիկների նշանակման դրական արդյունքը պետք է գերազանցի նրա կողմնակի ազդեցություններին[10] և պետք է խուսափել առողջ մարդկանց հակամիկրոբային բուժում նշանակելուց[27][28]։
Ստրեպ ֆարինգիտի ախտանիշները սովորաբար անցնում են 3-5 օր հետո անկախ բուժումից[17]։ Հակաբիոտիկներով բուժումը նվազեցնում է բարդությունների առաջացման և վարակելիության ռիսկը։ Երեխաները կարող են հաճախել դպրոց հակաբիոտիկային բուժումը սկսելուց 24 ժամ հետո[7]։ Մեծահասակների մոտ բարդությունների ռիսկը ցածր է[8]։ Զարգացած երկրներում սուր ռևմատիկ տենդը երեխաների մոտ հազվադեպ է հանդիպում։ Այնուամենայնիվ այս հիվանդությունը ձեռքբերովի սրտի հիվանդությունների առաջատար պատճառներից է Հնդկաստանում, Հարավային Աֆրիայում և Ավստրալիայի որոշ մասերում[8]։
ԱՄՆ-ում ֆարինգիտը ամենատարածված հիվանդություններից է՝ 11 միլիոն մարդ տարեկան հիվանդանում է ստրեպտոկոկային ֆարինգիտով[7]։ Հանդիպման հաճախականությունը երեխաների մոտ կազմում է 15–40%[6][7] և 5–15% մեծահասակների մոտ։ Հիվանդությունը դրսևորվում է ձմռանը և վաղ գարնանը։
↑ 4,04,1Harris, AM; Hicks, LA; Qaseem, A (2016 թ․ հունվարի 19). «Appropriate Antibiotic Use for Acute Respiratory Tract Infection in Adults: Advice for High-Value Care From the American College of Physicians and the Centers for Disease Control and Prevention». Annals of Internal Medicine. 164: 425. doi:10.7326/M15-1840. PMID26785402.
↑ 6,06,16,2Shaikh N, Leonard E, Martin JM (2010 թ․ սեպտեմբեր). «Prevalence of streptococcal pharyngitis and streptococcal carriage in children: a meta-analysis». Pediatrics. 126 (3): e557–64. doi:10.1542/peds.2009-2648. PMID20696723.
↑ 8,008,018,028,038,048,058,068,078,088,098,108,118,12Shulman, ST; Bisno, AL; Clegg, HW; Gerber, MA; Kaplan, EL; Lee, G; Martin, JM; Van Beneden, C (2012 թ․ սեպտեմբերի 9). «Clinical Practice Guideline for the Diagnosis and Management of Group A Streptococcal Pharyngitis: 2012 Update by the Infectious Diseases Society of America». Clinical Infectious Diseases. 55 (10): e86–102. doi:10.1093/cid/cis629. PMID22965026.
↑ 9,09,1Brook I, Dohar JE (2006 թ․ դեկտեմբեր). «Management of group A beta-hemolytic streptococcal pharyngotonsillitis in children». J Fam Pract. 55 (12): S1–11, quiz S12. PMID17137534.
↑Lindbaek M, Høiby EA, Lermark G, Steinsholt IM, Hjortdahl P (2004). «Predictors for spread of clinical group A streptococcal tonsillitis within the household». Scand J Prim Health Care. 22 (4): 239–43. doi:10.1080/02813430410006729. PMID15765640.
↑Smith, Ellen Reid; Kahan, Scott; Miller, Redonda G. (2008). In A Page Signs & Symptoms. In a Page Series. Hagerstown, Maryland: Lippincott Williams & Wilkins. էջ 312. ISBN0-7817-7043-2.
↑Lean, WL; Arnup, S; Danchin, M; Steer, AC (2014 թ․ հոկտեմբեր). «Rapid diagnostic tests for group A streptococcal pharyngitis: a meta-analysis». Pediatrics. 134 (4): 771–81. doi:10.1542/peds.2014-1094. PMID25201792.
↑Burton, MJ; Glasziou, PP; Chong, LY; Venekamp, RP (2014 թ․ նոյեմբերի 19). «Tonsillectomy or adenotonsillectomy versus non-surgical treatment for chronic/recurrent acute tonsillitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD001802. doi:10.1002/14651858.CD001802.pub3. PMID25407135.
↑Wing, A; Villa-Roel, C; Yeh, B; Eskin, B; Buckingham, J; Rowe, BH (2010 թ․ մայիս). «Effectiveness of corticosteroid treatment in acute pharyngitis: a systematic review of the literature». Academic Emergency Medicine. 17 (5): 476–83. doi:10.1111/j.1553-2712.2010.00723.x. PMID20536799.
↑Bonsignori F, Chiappini E, De Martino M (2010). «The infections of the upper respiratory tract in children». Int J Immunopathol Pharmacol. 23 (1 Suppl): 16–9. PMID20152073.
↑van Driel, ML; De Sutter, AI; Habraken, H; Thorning, S; Christiaens, T (2016 թ․ սեպտեմբերի 11). «Different antibiotic treatments for group A streptococcal pharyngitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9: CD004406. doi:10.1002/14651858.CD004406.pub4. PMID27614728.
↑Stevens DL, Tanner MH, Winship J, և այլք: (1989 թ․ հուլիս). «Severe group A streptococcal infections associated with a toxic shock-like syndrome and scarlet fever toxin A». N. Engl. J. Med. 321 (1): 1–7. doi:10.1056/NEJM198907063210101. PMID2659990.
↑ 33,033,1Hahn RG, Knox LM, Forman TA (2005 թ․ մայիս). «Evaluation of poststreptococcal illness». Am Fam Physician. 71 (10): 1949–54. PMID15926411.
![Լայն բացած բերան կոկորդի պատկերով։ Առկա են պետեխիաներ կամ փոքր կարմիր կետիկներ փափուկ քիմքի վրա։ Սրանք ոչ հաճախակի հանդիպող, բայց շատ բնութագրական են ստրեպտոկոկային ֆարիգիտի ժամանակ։[7]](%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Streptococcal_pharyngitis.jpg)
