81 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych

81 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych – pancerny pododdział rozpoznawczy Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej.

Kompania nie występowała w pokojowej organizacji wojska. Została sformowana 25 sierpnia 1939 roku w Bydgoszczy w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim^[1] z przeznaczeniem dla 15 Dywizji Piechoty^[2]. Jednostką mobilizującą był 8 batalion pancerny^[3].

Na wyposażeniu posiadała 13 czołgów rozpoznawczych TK-3.

Kompania, początkowo przydzielona do 15 Dywizji Piechoty, rozkazem dowódcy Armii „Pomorze” podporządkowana została Grupie Operacyjnej „Wschód”. Wieczorem 1 września wykonała marsz z Bydgoszczy do Wąbrzeźna i zajęła rejon wyjściowy do działań w lesie Jarantowice. Tam pozostawała do 3 września w gotowości do wykonywania kontrataków na korzyść 16 Dywizji Piechoty lub Oddziału Wydzielonego „Jabłonowo”^[4]. 3 września rano tankietki kompanii prowadziły rozpoznanie na rzecz OW „Jabłonowo”, a później wzięły udział w kontrataku batalionu II/67 pułku piechoty na oddziały niemieckiej 228 DP. W ataku tym kompania poniosła ciężkie straty, na 12 tankietek biorących udział w ataku 2 TK-3 zostało zniszczonych, 6 uszkodzonych, w tym 2 uszkodzone na tyle ciężko, że pozostały na polu walki. Jednak kontratak uzyskał częściowe powodzenie bowiem w okolicach wsi Zakrzewo kompania odcięła drogę odwrotu Niemcom, przypierając ich do jeziora Mełno. 4 września, w ramach odwrotu Armii Pomorze, kompania przejechała do lasu Wronie i tam stacjonowała przez cały dzień. 6 września kompania, wyprzedzając jednostki 4 Dywizji Piechoty wycofywanej przez Toruń na lewy brzeg Wisły, stanęła w lesie na północ od Solca Kujawskiego. 7 września kompania podporządkowana 4 Dywizji Piechoty, prowadziła rozpoznanie kierunku na Koło, a następnego dnia rano wraz z kawalerią dywizyjną ubezpieczała pod Kowalem przemarsz oddziałów, patrolując kierunki na miejscowości Lubień i Chodcza. W nocy z 9 na 10 września kompania weszła w bezpośrednie podporządkowanie dowódcy Grupy Operacyjnej „Wschód”, a w następnym dniu dowódcy Armii „Pomorze”. Kompania przegrupowała się do m.p. dowództwa armii, do dworu Czerniew. 16 września kompania w ramach zgrupowania pancernego kpt. Szczepankowskiego (wozy kompanii czołgów rozpoznawczych nr 71, 81 i 82) wspierała bój 18 pułku piechoty 26 DP o las majątku Braki w rejonie Sochaczewa. Tankietki obeszły lewe skrzydło niemieckiego 74 pułku piechoty i przeniknęły na jego tyły. Pozbawione wsparcia piechoty i artylerii, poniosły jednak znaczne straty i wycofały się do wsi Karnków. Nocnym marszem 16/17 września wraz z 26 DP osiągnęła Osiek pod Kiernozią. 17 września resztki zgrupowania pancernego wspierały obronę 26 DP zaatakowanej przez wozy bojowe 1 pcz 1 DPanc, ponosząc przy tym dalsze straty w ludziach i sprzęcie. 18 września, nie mogąc pokonać dojazdów do przepraw na Bzurze, zatarasowanych wozami konnymi kolumn taborowych, kompania straciła resztę swojego sprzętu, a jej żołnierze dołączyli do batalionu II/18 pułku piechoty 26 DP i wraz z nim dostali się do niewoli^[5].

Obsada w dniu 1 września 1939 roku:^[6]

• dowódca kompanii – kpt. Feliks Polkowski

• dowódca 1 plutonu – por. Tadeusz Klar

• dowódca 2 plutonu - ppor. Wacław Sławiński
• dowódca plutonu techniczno-gospodarczego – ppor. rez. Eugeniusz Widuchowski

Poczet dowódcy

• gońcy motocyklowi
• drużyna łączności
  • patrole:

radiotelegraficzny

łączności z lotnictwem

• sekcja pionierów

Razem w dowództwie

1 oficer, 7 podoficerów, 21 szeregowców;

1 czołg, 1 samochód osobowo-terenowy, 2 samochody z radiostacjami N.2, furgonetka, 4 motocykle.

2 x pluton czołgów

1 oficer, 7 podoficerów, 7 szeregowców

6 czołgów, 1 motocykl, przyczepa towarzysząca

pluton techniczno-gospodarczy

• drużyna techniczna
• drużyna gospodarcza
• załogi zapasowe
• tabor

Razem w plutonie

1 oficer, 13 podoficerów, 18 szeregowców

5 samochodów ciężarowych, samochód-warsztat, cysterna, 1 motocykl, transporter czołgów, 2 przyczepy na paliwo, kuchnia polowa

• Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku - organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
• Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
• Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
• Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles: 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
• Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
• Jan Tarczyński: 8 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt nr 74. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996. ISBN 83-87103-03-9.