กรมขุนสุรินทรสงคราม

กรมขุนสุรินทรสงคราม (ไม่ปรากฏ – พ.ศ. 2309) มีพระนามเดิมว่า เจ้าฟ้าจีด หรือ เจ้าฟ้าจิตร^{[3]: 339 [4]: 34} หรือ เจ้าฟ้าจิต^[5] ประสูติแต่พระองค์เจ้าแก้ว^[6]: 16 (พระราชพงศาวดารว่าเป็น พระองค์เจ้าดำ^{[7]: 265 [8]: 345}) พระราชโอรสของสมเด็จพระเพทราชาเป็นพระบิดา กับเจ้าฟ้าเทพ พระราชธิดาของสมเด็จพระที่นั่งท้ายสระเป็นพระมารดา เป็นพระราชนัดดาของสมเด็จพระเพทราชา^[9]: 396 มีพระกนิษฐาชื่อเจ้าฟ้าสังวาลย์และเจ้าฟ้านิ่ม^[5] และเป็นพระญาติกับเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง)^[10]

กรมขุนสุรินทรสงครามเสด็จลี้ภัยพร้อมพรรคพวกเข้ายึดเมืองพิษณุโลกก่อนการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สองแล้วถูกเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) จับถ่วงน้ำจนสิ้นพระชนม์ ณ เมืองพิษณุโลก^[3]: 339

เมื่อปลายรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ กรมขุนสุรินทรสงครามต้องโทษพระราชอาญาถูกจำอยู่ในกรุงศรีอยุธยา เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) ได้ช่วยพาหนีออกจากที่คุมขัง^[11]: 94

เมื่อ พ.ศ. 2309 รัชกาลสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์ก่อนการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง กรมขุนสุรินทรสงครามต้องโทษพระราชอาญาถูกจำคุกอยู่ในพระราชวังหลวงกรุงศรีอยุธยาได้เสด็จลี้ภัยไปยังเมืองพระพิษณุโลกโดยการช่วยเหลือของหลวงโกษา (ยัง) ในระหว่างที่เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) กำลังติดศึกกับพม่าที่เมืองสุโขทัย กรมขุนสุรินทรสงครามกับพรรคพวกได้เข้ายึดเมืองพิษณุโลก กวาดเอาทรัพย์สินแล้วจึงจุดเพลิงเผาจวนเจ้าเมือง กวาดผู้คนแล้วจึงตั้งรักษาเมืองพิษณุโลกไว้^[12]: 185

เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) ทราบข่าวจากท่านผู้หญิงเชียงจึงเลิกทัพกลับมาปราบกรมขุนสุรินทรสงคราม เมื่อจับตัวได้จึงส่งตัวกรมขุนสุรินทรสงครามไปรับโทษในกรุงศรีอยุธยาแต่มีพม่าตั้งทัพที่บ้านกูบและที่เมืองนครสวรรค์จึงไม่สามารถไปยังกรุงศรีอยุธยาได้ เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) จึงใช้อำนาจตามพระแสงราชศัตราอาญาสิทธิ์เพื่อสำเร็จโทษเชื้อพระวงศ์^[13]: 70 โดยสั่งให้ทหารนำกรมขุนสุรินทรสงครามไปถ่วงน้ำที่เกยชัยบริเวณน้ำน่าน และน้ำยมจนสิ้นพระชนม์ พรรคพวกถูกประหารสิ้นโทษฐานก่อกบฏ ยกเว้นหม่อมเจ้าหญิงฉิมพระธิดาให้อยู่ในความปกครองของเจ้าเมืองพิษณุโลก^{[14]: 96 [15]} ใน จดหมายเหตุความทรงจำ ของกรมหลวงนรินทรเทวี ว่า "ไปตีพิษณุโลก ได้หม่อมฉิมลูกเจ้าฟ้าจิตร"^[16]: 2 เมื่อคราวสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีไปตีชุมนุมเจ้าพระฝาง (เรือน) แต่ พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา กล่าวขัดแย้งว่า "...หม่อมเจ้าฉิมบุตรีเจ้าฟ้าจืดหนึ่ง เจ้าทั้งนี้ตกอยู่กับพระนายกอง ณ ค่ายโพธิ์สามต้น"^{[17]: 306–307} เมื่อคราวสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีไปตีค่ายโพธิ์สามต้น

พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน กล่าวว่า :-

ขณะนั้นจึ่งเชียงภรรยาเจ้าพญาพิศณุโลก หนีลงเรือน้อยกับพักพวกบ่าวไพร่ขึ้นไป ณะ เมืองโศกโขไทย แจ้งความแก่เจ้าพญาพิศณุโลกๆ ก็โกรธจึ่งเลิกทัพลงมาชุมพล ณะ หลังเมืองพิจิตร แล้วยกไปตั้งค่าย ณะ ท้ายเมืองพิศณุโลก ได้รบกับพวกจ้าวฟ้าจีดหลายเพลา จ้าวฟ้าจีดจึ่งแตกหนีออกจากเมืองตามไปจับตัวได้ จึ่งจำจ้าวฟ้าจีดใส่กรงลงเรือส่งลงมา ณะ กรุง มาถึงท้ายทุ่งสากเหล็กผู้คุมรู้ว่าทับพม่ามาตั้งอยู่ ณะ เมืองนครสวรรค์ จึ่งคุมจ้าวกลับขึ้นไป เจ้าพญาพิศณุโลกก็ให้เอาจ้าวฟ้าจีดถ่วงน้ำเสีย^[8]: 345

• หม่อมเจ้าฉิม (ต่อมาคือ เจ้าจอมฉิมในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี)^[18]: 247

• เจ้าฟ้าจีด
• กรมขุนสุรินทรสงคราม^{[6]: 16 [19]: 25} หรือ กรมขุนสิรินทรสงคราม^[5]

เชิงอรรถ