ภาษาคาซัค

ภาษาคาซัค
Qazaq
қазақша หรือ қазақ тілі qazaqşa หรือ qazaq tılı قازاقشا หรือ قازاق ٴتىلى
ออกเสียง	[qɑzɑqˈɕɑ] [qɑˈzɑq tɪˈlɪ]
ประเทศที่มีการพูด	คาซัคสถาน, จีน, มองโกเลีย, รัสเซีย, คีร์กีซสถาน, อุซเบกิสถาน
ภูมิภาค	เอเชียกลาง (เตอร์กิสถาน)
ชาติพันธุ์	ชาวคาซัค
จำนวนผู้พูด	17.8 ล้านคน (2009)[1]  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	เตอร์กิก เตอร์กิกทั่วไป เคียปชัก เคียปชัก–โนไก ภาษาคาซัค
ระบบการเขียน	ชุดตัวอักษรคาซัค (อักษรซีริลลิก, อักษรอาหรับ, อักษรละติน, อักษรเบรลล์คาซัค)
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	คาซัคสถาน รัสเซีย สาธารณรัฐอัลไต[2] จีน จังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค อีหลี เขตปกครองตนเองคาซัค บาร์เกิล เขตปกครองตนเองคาซัค โมรี เขตปกครองตนเองคาซัค อักซัย องค์กร: Organization of Turkic States องค์การสนธิสัญญาความมั่นคงร่วมกัน
ผู้วางระเบียบ	Ministry of Culture and Sports
รหัสภาษา
ISO 639-1	kk
ISO 639-2	kaz
ISO 639-3	kaz
Linguasphere	44-AAB-cc
บริเวณที่มีผู้พูดภาษาคาซัค:   ภูมิภาคที่ภาษาคาซัคเป็นภาษาของชนส่วนใหญ่   ภูมิภาคที่ภาษาคาซัคเป็นภาษาของชนกลุ่มน้อย
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ภาษาคาซัค (คาซัค: қазақша หรือ қазақ тілі / qazaqşa หรือ qazaq tılı / قازاقشا หรือ قازاق ٴتىلى, ออกเสียง [qɑzɑqˈɕɑ], [qɑˈzɑq tɪˈlɪ]) เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิกในเอเชียกลาง

ภาษาคาซัคเป็นหนึ่งในภาษาราชการของประเทศคาซัคสถาน และนอกจากนี้ยังมีคนพูดภาษานี้ในอัฟกานิสถาน จีน อิหร่าน คีร์กีซสถาน มองโกเลีย รัสเซีย ทาจิกิสถาน ตุรกี เติร์กเมนิสถาน ยูเครน และอุซเบกิสถาน ในเยอรมนีมีคนที่พูดภาษาคาซัคตั้งแต่ครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา ทั่วโลกมีคนพูดภาษาคาซัคเป็นภาษาแม่ประมาณ 6.5 ล้านคน เขียนโดยใช้อักษรซีริลลิก อักษรละติน (ในตุรกี) และอักษรอาหรับที่มีการดัดแปลง (ในประเทศจีน อิหร่าน และอัฟกานิสถาน)

ผู้พูดภาษาคาซัค (ส่วนใหญ่เป็นชาวคาซัค) กระจายในแถบเทือกเขาเทียนชานไปจนถึงทะเลแคสเปียนฝั่งตะวันตก เป็นภาษาราชการของประเทศคาซัคสถาน ซึ่งมีผู้พูดเกือบสิบล้านคน (ตามข้อมูลจาก CIA World Factbook^[3] ในด้านประชากรและสัดส่วนผู้พูดภาษาคาซัค)^[4]

ในประเทศจีน มีผู้พูดภาษาคาซัคในจีนเกือบ 2 ล้านคนในจังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค อีหลี เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์^[5]

การเขียนภาษาคาซัคเริ่มตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 7 โดยภาษาคาซัคยุคโบราณ เขียนด้วยอักษรออร์คอน มีอักษร 24 ตัว ภาษาคาซัคสมัยใหม่เขียนด้วยอักษรซีริลลิก อักษรละตินและอักษรอาหรับ ปัจจุบัน ภาษาคาซัคเขียนด้วยอักษรซีริลลิก โดยอักษรซีริลลิกที่ใช้ในภาษาคาซัคเป็นอักษรรัสเซียที่มีอักษรเพิ่มขึ้นมา 9 ตัว: Ә, Ғ, Қ, Ң, Ө, Ұ, Ү, Һ, İ ในขณะที่ผู้พูดภาษาคาซัคในจีนยังคงเขียนด้วยภาษาอาหรับแบบที่คล้ายกับอักษรอาหรับสำหรับภาษาอุยกูร์

ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2549 นูร์ซุลตัน นาซาร์บายิฟ ประธานาธิบดีของคาซัคสถานเสนอให้ใช้อักษรละตินเป็นอักษรราชการแทนอักษรซีริลลิกในคาซัคสถาน^[6][7] รัฐบาลคาซัคสถานได้ประกาศในเดือนกันยายน พ.ศ. 2550 ว่าคาซัคสถานจะปรับมาใช้อักษรละตินภายใน 10-12 ปี โดยใช้งบประมาณราว 300 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ^[8]

ส่วนนี้รอเพิ่มเติมข้อมูล คุณสามารถช่วยเพิ่มข้อมูลส่วนนี้ได้

เทียบอักษรด้วยปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนข้อที่ 1
อักษรซีริลลิก	อักษรอาหรับ	อักษรละติน ค.ศ. 2021	แปลไทย
Барлық адамдар тумысынан азат және қадір-қасиеті мен құқықтары тең болып дүниеге келеді.	بارلىق ادامدار تۋمىسىنان ازات جانە قادىر-قاسيەتى مەن قۇقىقتارى تەڭ بولىپ دۇنيەگە كەلەدى. -‎	Barlyq adamdar tumysynan azat jäne qadır-qasietı men qūqyqtary teñ bolyp düniege keledı.	มนุษย์ทั้งหลายเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในเเกียรติศักดิ์และสิทธิ
Адамдарға ақыл-парасат, ар-ождан берілген,	ادامدارعا اقىل پاراسات، ار-ۇجدان بەرىلگەن ،‎	Adamdarğa aqyl-parasat, ar-ojdan berılgen,	ต่างมีเหตุผลและมโนธรรม
сондықтан олар бір-бірімен туыстық, бауырмалдық қарым-қатынас жасаулары тиіс.	سوندىقتان ولار ٴبىر-بىرىمەن تۋىستىق، باۋىرمالدىق قارىم-قاتىناس جاساۋلارى ٴتيىس .‎	sondyqtan olar bır-bırımen tuystyq, bauyrmaldyq qarym-qatynas jasaulary tiıs.	และควรปฏิบัติต่อกันด้วยเจตนารมณ์แห่งภราดรภาพ

ภาษาคาซัคมีการเปลี่ยนเสียงสระระหว่างสระหน้าและสระหลัง โดยมีข้อยกเว้นสำหรับคำบางคำที่เป็นคำยืมจากภาษาอื่น มีระบบการเปลี่ยนเสียงของสระห่อริมฝีปากแบบภาษาคีร์กิซแต่มีการใช้น้อยกว่า

นี่คือตารางแสดงหน่วยเสียงพยัญชนะของภาษาคาซัคมาตรฐาน

หน่วยเสียงพยัญชนะภาษาคาซัค^[9]

		ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	(ปุ่มเหงือก-) เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	ลิ้นไก่
นาสิก		m ⟨м/m⟩	n ⟨н/n⟩		ŋ ⟨ң/ñ⟩
หยุด/ กักเสียดแทรก	ไม่ก้อง	p ⟨п/p⟩	t ⟨т/t⟩	t͡ɕ ⟨ч/ç⟩	k ⟨к/k⟩	q ⟨қ/q⟩
	ก้อง	b ⟨б/b⟩	d ⟨д/d⟩	d͡ʑ ⟨ж/j⟩	ɡ ⟨г/g⟩
เสียดแทรก	ไม่ก้อง	f ⟨ф/f⟩	s ⟨с/s⟩	ɕ ⟨ш/ş⟩		χ ⟨х/h⟩
	ก้อง	v ⟨в/v⟩	z ⟨з/z⟩	ʑ ⟨ж/j⟩		ʁ ⟨ғ/ğ⟩
เปิด			l ⟨л/l⟩	j ⟨й/i⟩	w ⟨у/u⟩
กระทบ			ɾ ⟨р/r⟩

ภาษาคาซัคมีหน่วยเสียงสระ 12 เสียง ในจำนวนนี้เป็นสระประสม 3 เสียง

หน่วยเสียงสระภาษาคาซัค

	หน้า	กลาง	หลัง
ปิด	ɪ̞ ⟨і/ı⟩	ʉ ⟨ү/ü⟩	o̙ ⟨ұ/ū⟩
ประสม	je̘ ⟨е/e⟩	əj ⟨и/i⟩	ʊw ⟨у/u⟩
กลาง	e ⟨э/e⟩	ə ⟨ы/y⟩	o̞ ⟨о/o⟩
เปิด	æ̝ ⟨ә/ä⟩	ɵ ⟨ө/ö⟩	ɑ̝ ⟨а/a⟩

สระคาซัคตามการออกเสียง

	หน้าและกลาง		หลัง
	ไม่ห่อ	ห่อ	ไม่ห่อ	ห่อ
ปิด	ɪ̞ ⟨і/ı⟩	ʏ̞ ⟨ү/ü⟩	ə ⟨ы/y⟩	ʊ̞ ⟨ұ/ū⟩
เปิด	e ⟨э/e⟩ / æ ⟨ә/ä⟩	ɵ ⟨ө/ö⟩	ɑ̝ ⟨а/a⟩	o̞ ⟨о/o⟩

การเรียงคำในประโยคเป็นแบบประธาน-กรรม-กริยา มีการใช้ปัจจัยแบบรูปคำติดต่อ

ภาษาคาซัคมี 7 การก

การผันคำนาม^[10]

การก	หน่วย	รูปแบบที่เป็นไปได้	keme "เรือ"	aua "ลม"	şelek "ตะกร้า"	säbız "แคร์รอต"	bas "หัว"	tūz "เกลือ"	qan "เลือด"	kün "วัน"
Nom	—	—	keme	aua	şelek	säbız	bas	tūz	qan	kün
Acc	-ny	-nı, -ny, -dı, -dy, -tı, -ty	kemenı	auany	şelektı	säbızdı	basty	tūzdy	qandy	kündı
Gen	-nyñ	-nıñ, -nyñ, -dıñ, -dyñ, -tıñ, -tyñ	kemenıñ	auanyñ	şelektıñ	säbızdıñ	bastyñ	tūzdyñ	qannyñ	künnıñ
Dat	-ga	-ge, -ğa, -ke, -qa	kemege	auağa	şelekke	säbızge	basqa	tūzğa	qanğa	künge
Loc	-da	-de, -da, -te, -ta	kemede	auada	şelekte	säbızde	basta	tūzda	qanda	künde
Abl	-dan	-den, -dan, -ten, -tan, -nen, -nan	kemeden	auadan	şelekten	säbızden	bastan	tūzdan	qannan	künnen
Inst	-men	-men(en), -ben(en), -pen(en)	kememen	auamen	şelekpen	säbızben	baspen	tūzben	qanman	künmen

ภาษาคาซัคมีสรรพนามแทนบุคคล 8 คำ

สรรพนามแทนบุคคล^[10]

		เอกพจน์	พหุพจน์
บุรุษที่ 1		Men	Bız
บุุษที่ 2	ไม่ทางการ	Sen	Sender
	ทางการ	Sız	Sızder
บุรุษที่ 3		Ol	Olar

ภาษาคาซัคมีรุปแบบผสมของกาล จุดมุ่งหมาย และมาลาผ่านการใช้รูปแบบของกริยาที่หลากหลาย หรือผ่านระบบกริยาช่วยหรืออาจเรียกว่ากริยาอ่อน

หน่วยเสียงที่ระบุบุคคล^[10]

	สรรพนาม	Copulas	Possessive endings	อดีต/เงื่อนไข
1st sg	men	-mın	-(ı)m	-(ı)m
2nd sg	sen	-sı	-(ı)ñ	-(ı)ñ
3rd sg	ol	-/-dır	-	—
1st pl	bız	-bız	-(ı)mız	-(ı)k/-(y)q
2nd sng formal & pl	sız	-sız	-(ı)ıñız	-(ı)ñız/-(y)ñyz
3rd pl	olar	-/-dır	—	—

• Kara, Dävid Somfai (2002), Kazak, Lincom Europa, ISBN 9783895864704
• Mark Kirchner: "Kazakh and Karakalpak". In: The Turkic languages. Ed. by Lars Johanson and É. Á. Csató. London [u.a.] : Routledge, 1998. (Routledge language family descriptions). S.318-332.

• Kazakh Cyrillic–Latin (new) converter
• Kazakh Cyrillic–Latin (old)–Arabic converter
• Kazakh language, alphabet and pronunciation
• Aliya S. Kuzhabekova, "Past, Present and Future of Language Policy in Kazakhstan" (M.A. thesis, University of North Dakota, 2003)
• Kazakh language recordings เก็บถาวร 2022-06-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, British Library
• Kazakh – Apertium
• Kazakh<>Turkish Dictionary
• Kazakhstan in the CIA World Factbook
• US Peace Corps Kazakh Language Courses transcribed to HTML