เทเทรอพอด

เทเทรอพอด ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ปลายยุคดีโวเนียน - ปัจจุบัน [1] PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
ตัวแทนของกลุ่มเทเทรอพอดที่ยังมีชีวิตอยู่ (ตามเข็มนาฬิกาจากบนซ้าย): กบ (ลิสแซมฟิเบีย), โฮตซินและจิ้งเหลน (ทั้งสองเป็นซอรอปซิด) และหนู (ซีแนปซิด)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา Eukaryota
อาณาจักร:	สัตว์
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง
ไฟลัมฐาน:	เนโธสโทมาเทอ
เคลด:	ยูเนโธสโทมาเทอ
เคลด:	เทโลสโทไม
ชั้นใหญ่:	สัตว์สี่เท้า Jaekel, 1909[2]
กลุ่มย่อย
แบแทรโครมอร์ฟา หลายเคลดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก เรปทิลิโอมอร์ฟา หลายเคลดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว แอมนิโอตา (คราวน์กรุป) ซีแนปซิดา ซอรอปซิดา

เทเทรอพอด หรือ สัตว์สี่เท้า (อังกฤษ: Tetrapod^[a]) เป็นสัตว์ที่มีสี่ขา (ยกเว้นสัตว์บางชนิด เช่น งู) ที่ประกอบขึ้นเป็นชั้นใหญ่เทเทรอโพดา (Tetrapoda) เทเทรอพอดประกอบไปด้วยสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก, สัตว์เลื้อยคลาน (รวมถึงไดโนเสาร์และสัตว์ปีก) และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมทั้งที่ยังมีชีวิตอยู่และสูญพันธุ์ไปแล้ว เทเทรอพอดพัฒนามาจากกลุ่มของสัตว์ที่รู้จักกันในชื่อว่า เทเทรอโพโดมอร์ฟา ซึ่งก็พัฒนาเป็นลำดับมาจากปลาที่มีครีบเป็นพู่โบราณในช่วงประมาณ 390 ล้านปีก่อน กลางยุคดีโวเนียน^[3] รูปร่างของสัตว์ดังกล่าวอยู่ระหว่างปลาที่มีครีบเป็นพู่กับเทเทรอพอดสี่ขา เทเทรอพอดตัวแรก (จากมุมมองดั้งเดิม บนพื้นฐานของอะโพมอร์ฟี) ปรากฏขึ้นในช่วงปลายยุคดีโวเนียน 367.5 ล้านปีก่อน^[1] บรรพบุรุษที่ชัดเจนของเทเทรอพอด รวมถึงกระบวนการที่เทเทรอพอดอพยพมาอยู่บนแผ่นดินของโลกหลังจากที่ขึ้นมาจากน้ำนั้นยังคงไม่เป็นที่แน่ชัด การเปลี่ยนแปลงจากแผนกายสำหรับหายใจและนำทางใต้น้ำเป็นแผนกายสำหรับให้สัตว์กลุ่มนี้เดินบนบกเป็นหนึ่งในวิวัฒนาการที่ลึกซึ้งที่สุดเท่าที่ทราบ^[4][5] เทเทรอพอดตัวแรก ๆ นั้นอยู่ในน้ำเป็นส่วนใหญ่ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกปัจจุบัน ซึ่งพัฒนามาจากกลุ่มก่อนหน้า เป็นสัตว์ครึ่งน้ำ โดยในช่วงชีวิตแรกของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกนั้นเป็นลูกอ๊อดคล้ายปลา และช่วงชีวิตต่อ ๆ มาก็เปลี่ยนมาเป็นสัตว์ครึ่งน้ำครึ่งบก อย่างไรก็ตาม ชนิดของเทเทรอพอดที่มากที่สุดในปัจจุบันนั้นคือแอมนิโอต โดยแอมนิโอตส่วนมากเป็นเทเทรอพอดบกที่พัฒนามาจากเทเทรอพอดก่อนหน้าประมาณ 340 ล้านปีก่อน (กลุ่มแอมนิโอตหลักพัฒนาขึ้นเมื่อ 318 ล้านปีก่อน) กลไกใหม่ในแอมนิโอตที่ไม่พบในสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก คือ การวางไข่บนบก หรือพัฒนาต่อไปอีกเป็นการรักษาไข่ที่ผสมพันธุ์แล้วไว้ในตัวเมีย

เทเทรอพอดที่เป็นแอมนิโอตเริ่มครองพื้นที่และทำให้สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกส่วนมากสูญพันธุ์ กลุ่มหนึ่งของแอมนิโอตพัฒนาไปเป็นสัตว์เลื้อยคลาน ซึ่งประกอบไปด้วยลีพิโดซอเรีย, ไดโนเสาร์ (ซึ่งรวมสัตว์ปีกด้วย), จระเข้, เต่า และสัตว์ใกล้เคียงสัตว์เลื้อยคลานอื่นหลายชนิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว ขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งของแอมนิโอตพัฒนาไปเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมและสัตว์ใกล้เคียงอื่นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมหลายชนิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว แอมนิโอตยังมีเทเทรอพอดที่พัฒนาให้บินได้ อย่างเช่นสัตว์ปีกจากไดโนเสาร์ และค้างคาวจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม

เทเทรอพอดบางชนิด เช่น งู ได้สูญเสียขาไปบางส่วนหรือทั้งหมดผ่านการเกิดสปีชีส์และวิวัฒนาการ บางชนิดมีแค่กระดูกเหลือค้างที่ซ่อนอยู่เป็นร่องรอยของขาของบรรพบุรุษในอดีตอันไกล หลายชนิดกลับไปเป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ใช้ชีวิตเป็นสัตว์ครึ่งน้ำ หรือใช้ชีวิตในน้ำอย่างเต็มตัว วิวัฒนาการเช่นนี้เกิดขึ้นครั้งแรกในช่วงยุคคาร์บอนิเฟอรัส^[6] และล่าสุดในมหายุคซีโนโซอิก^[7][8]

เทเทรอพอดมีลักษณะทางกายวิภาคและสรีรวิทยาหลายอย่างที่แตกต่างจากบรรพบุรุษในน้ำของพวกมันเอง ได้แก่ โครงสร้างของขากรรไกรสำหรับหาอาหารบนบก กระดูกโอบขาสำหรับการเคลื่อนที่บนบก ปอดสำหรับหายใจในอากาศ หัวใจสำหรับการไหลเวียนเลือด และดวงตากับหูสำหรับมองเห็นและได้ยินในอากาศ

• แผนกาย
• ธรณีกาล
• เฮกเซอโพดา
• เทเทรอพอดน้ำ
• อ็อกโทพอด
• ประวัติศาสตร์วิวัฒนาการของชีวิต
• การเดินด้วยสี่เท้า

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ เทเทรอพอด

• Benton, Michael (5 February 2009). Vertebrate Palaeontology (3 ed.). John Wiley & Sons. p. 1. ISBN 978-1-4051-4449-0. สืบค้นเมื่อ 10 June 2015.
• Clack, J.A. (2012). Gaining ground: the origin and evolution of tetrapods (2nd ed.). Bloomington, Indiana, USA.: Indiana University Press. ISBN 9780253356758.
• Laurin, Michel (2010). How Vertebrates Left the Water. University of California Press. ISBN 978-0-520-26647-6. สืบค้นเมื่อ 26 May 2015.
• McGhee, George R. Jr. (2013). When the Invasion of Land Failed: The Legacy of the Devonian Extinctions. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-16057-5. สืบค้นเมื่อ 2 May 2015.
• Steyer, Sebastien (2012). Earth Before the Dinosaurs. Indiana University Press. p. 59. ISBN 978-0-253-22380-7. สืบค้นเมื่อ 1 June 2015.
• Clack, Jennifer A. (2009). "The Fin to Limb Transition: New Data, Interpretations, and Hypotheses from Paleontology and Developmental Biology". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 37 (1): 163–179. Bibcode:2009AREPS..37..163C. doi:10.1146/annurev.earth.36.031207.124146.
• Hall, Brian K., บ.ก. (2007). Fins Into Limbs: Evolution, Development, and Transformation. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-31340-5.
• Long JA, Young GC, Holland T, Senden TJ, Fitzgerald EM (November 2006). "An exceptional Devonian fish from Australia sheds light on tetrapod origins". Nature. 444 (7116): 199–202. Bibcode:2006Natur.444..199L. doi:10.1038/nature05243. PMID 17051154. S2CID 2412640.
• Benton, Michael (2005). Vertebrate Palaeontology (3rd ed.). Blackwell Publishing.