Актүбә

Актүбә
	Актүбә
	каз. Ақтөбе
	Илтамга
Нигезләнү датасы	28 май 1869
Рәсми исем	Ақтөбе
Демоним	актюбинец, актюбинка, актюбинцы, ақтөбелік һәм ақтөбеліктер
Дәүләт	Казакъстан
Нәрсәнең башкаласы	Актүбә өлкәсе, Актүбә өязе[d], Актюбинский район[d], Актюбинский округ[d], Актюбинская губерния[d] һәм Актобе (городская администрация)[d]
Административ-территориаль берәмлек	Актобе (городская администрация)[d]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Илек[d] һәм Сазды[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	аким Актобе[d]
Хөкүмәт башлыгы	Шахаров, Асхат Берлешевич[d]
Идарә итүче орган	Акимат Актобе[d]
Халык саны	387 807 (2015)
Административ бүленеше	12-й микрорайон (Актобе)[d], 11-й микрорайон (Актобе)[d], Курмыш (Актобе)[d], Шанхай (Актобе)[d], Есет батыр (микрорайон)[d], Москва (Актобе)[d], Район Алматы[d] һәм Район Астана[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	225 ± 1 метр
Мәйдан	297,39 км²
Почта индексы	030000
Һәйкәлләр исемлеге	Памятники Актобе[d]
Җирле телефон коды	7132
Номер тамгасы коды	АЮ, D һәм 04
	Актүбә Викиҗыентыкта

Актүбә (каз. Ақтөбе, рус. Актюбинск) — Казакъстанның көнбатышында, Европа өлешендә урнашкан шәһәр, Актүбә өлкәсенең мәркәзе. Илнең сәнәгый, эшлекле һәм мәдәни үзәкләренең берсе.

География

Актүбә Җаекның сул кушылдыгы — Илекнең сул ярында урнашкан.

Климат

Уртача еллык температура — +5,3 °C
Уртача еллык җил тизлеге — 2,4 м/с
Уртача еллык һава дымлылыгы — 68%

Актүбә климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	4,5	5,3	23,6	30,9	39,0	39,9	42,2	42,9	38,3	29,7	17,0	11,2	42,9
Уртача максимум, °C	−8,1	−7,1	−0,4	13,3	22,0	28,2	29,9	28,3	21,7	12,1	0,7	−5,7	11,2
Уртача температура, °C	−12,3	−11,9	−5,4	7,0	14,9	20,9	22,7	20,7	14,0	5,7	−3,2	−9,7	5,3
Уртача минимум, °C	−16,5	−16,3	−9,8	1,4	7,9	13,4	15,6	13,5	7,4	0,6	−6,5	−13,6	−0,2
Абсолют минимум, °C	−48,5	−45	−37	−18,9	−7,6	−0,9	4,1	0,7	−7,9	−26,3	−35	−41,5	−48,5
Явым-төшем нормасы, мм	25	23	26	31	34	35	29	27	19	27	28	29	333
Чыганак: Погода и климат

Тарих

Тургай өлкәсенең Актүбә өяз шәһәренә 1891 елда Актүбә ныгытмасы урынында нигез салганнар. Ә ул исә 1869 елда барлыкка килде. Шәһәрдә татар бистәсе булды. XX гасырның башында шәһәр аша Ырынбур-Илецк-Актүбә-Кызылурда-Төркистан-Ташкәнт тимер юлы (1905 ел) үткән. 1932 елда шәһәр Актүбә өлкәсенең мәркәзе булган.

Халык

1959^[5]	1970^[6]	1979^[7]	1989^[8]	1999^[9]	2009^[9]
96 680	149 914	190 569	253 532	253 088	345 687

Шәһәрдә казакълар (68,72 %), руслар (19,58 %), украиннар (5,69 %), татарлар (2,21 %) һәм башка халыклар яшиләр. Халык исәбе 367 мең кеше тәшкил итә, ә шәһәр хакимияте буйсынган 5 авыл округының халкы белән — 416 мең кеше (2012).

Дин

Ислам

Актүбә үзәк мәчете. Проект авторы — Айвар Саттаров (Казан).

Кызыклы фактлар

2012 елның июль аенда шәһәрдә Татарстанның премьер-министры Илдар Халиков катнашуы белән республика сабантуе үткәрелде^[10].

Искәрмәләр

↑ (unspecified title)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Городецкая И. Л., Левашов Е. А. Русские названия жителей: Словарь-справочник — Москва: Русские словари, 2003. — 363 бит — ISBN 978-5-17-016914-6
https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808311https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808296https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808324https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808289
↑ Актюбинск // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1905. — 956 бит
https://wikidata.org/wiki/Track:Q656https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358https://wikidata.org/wiki/Track:Q24329345https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892463https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137
↑ http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg1.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
↑ ^9,0 ^9,1 Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Население Республики Казахстан (том 1) (PDF), archived from the original (PDF) on 2013-02-27, retrieved 2013-11-05
↑ В Актобе открылся республиканский праздник «Сабантуй» с участием гостей из России 2012 елның 26 декабрь көнендә архивланган. (рус.)

[_2785e15857057862-1] (unspecified title)

[_964a67186c1474cf-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Городецкая И. Л., Левашов Е. А. Русские названия жителей: Словарь-справочник — Москва: Русские словари, 2003. — 363 бит — ISBN 978-5-17-016914-6
https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808311https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808296https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808324https://wikidata.org/wiki/Track:Q20808289

[_4396de944e454c5f-3] Актюбинск // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1905. — 956 бит
https://wikidata.org/wiki/Track:Q656https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358https://wikidata.org/wiki/Track:Q24329345https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892463https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137

[_81235377e8adeb7a-4] ttp://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm

[5] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php

[6] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php

[7] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg1.php

[8] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php

[stat.kz-9] 9,0 ^9,1 Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Население Республики Казахстан (том 1) (PDF), archived from the original (PDF) on 2013-02-27, retrieved 2013-11-05

[10] В Актобе открылся республиканский праздник «Сабантуй» с участием гостей из России 2012 елның 26 декабрь көнендә архивланган. (рус.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]