Δήμος Δυτικής Αχαΐας

Ο Δήμος Δυτικής Αχαΐας αποτελεί δήμο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας που συστάθηκε με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» από την συνένωση των προϋπαρχόντων «καποδιστριακών» δήμων Δύμης, Λαρίσσου, Μόβρης και Ωλενίας^[1].

Η έκταση του δήμου είναι 572,22 τ.χλμ. και ο πληθυσμός του 25.633 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Κατά την προηγούμενη απογραφή, αυτή του 2011 είχε 25.916 κατοίκους^[2].

Έδρα του δήμου είναι η Κάτω Αχαΐα.

Καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του Νομού Αχαΐας, όπως μαρτυρά και η ονομασία του. Συνορεύει με τον Δήμο Ερυμάνθου στα ανατολικά, τον Δήμο Πατρέων στα βορειοανατολικά, καθώς και με την Ηλεία και τους Δήμους Ανδραβίδας-Κυλλήνης στα δυτικά και Ήλιδας, ένα τμήμα του, στα νότια. Το παράκτιο τμήμα του, στα βόρεια βρέχεται από τον Πατραϊκό κόλπο και στα δυτικά-βορειοδυτικά από τον Ιόνιο πέλαγος.

Υψηλότερο σημείο του δήμου είναι η κορυφή της Σκόλλιοδος με υψόμετρο περίπου 1.000 μέτρων. Αλλά σημαντικά βουνά της περιοχής είναι η Μόβρη, το Κομποβούνι, καθώς και τα πιο χαμηλά υψομετρικά Μαύρα Βουνά. Σε μεγάλο τμήμα του δήμου εκτείνεται η εύφορη πεδιάδα της Αχαΐας.

Στο δήμο περιλαμβάνονται οι εξής οικισμοί του πρώην δήμου Δύμης (πληθυσμός: 10.227, απογραφή 2011):

Δημοτική Κοινότητα Κάτω Αχαΐας [ 6.880 ]

• οι Αλυκαί [ 144 ]
• η Κάτω Αχαΐα [ 6.618 ]
• τα Μανεταίικα [ 18 ]
• η Παραλία Κάτω Αχαΐας [ 91 ]
• η Πίσω Συκέα [ 9 ]

Τοπική Κοινότητα Αγιοβλασίτικων Αχαΐας [ 241 ]

• τα Αγιοβλασίτικα [ 84 ]
• η Κάπελη [ 36 ]
• ο Λεύκος [ 24 ]
• τα Στεναΐτικα [ 97 ]

Τοπική Κοινότητα Αλισσού Αχαΐας [ 750 ]

• ο Αλισσός [ 418 ]
• η Καμενίτσα [ 113 ]
• η Παραλία Αλισσού [ 196 ]
• ο Προφήτης Ελισσαίος [ 23 ]

Τοπική Κοινότητα Άνω Αχαΐας

• η Άνω Αχαΐα [ 229 ]

Τοπική Κοινότητα Ελαιοχωρίου Αχαΐας

• το Ελαιοχώριον [ 238 ]

Τοπική Κοινότητα Κάτω Αλισσού Αχαΐας [ 570 ]

• ο Γιαλός [ 101 ]
• ο Κάτω Αλισσός [ 469 ]

Τοπική Κοινότητα Νιφοραίικων Αχαΐας [ 598 ]

• τα Νιφοραίικα [ 485 ]
• η Παραλία Νιφοραίικων [ 113 ]

Τοπική Κοινότητα Πετροχωρίου Αχαΐας^[3] [ 721 ]

• τα Βεσκουκαίικα [ 79 ]
• ο Βυθούλκας [ 35 ]
• η Καρυά [ 294 ]
• τα Λαμπραίικα [ 76 ]
• ο Λογοθέτης [ 60 ]
• το Πετροχώριον [ 177 ]

Στο δήμο περιλαμβάνονται οι εξής οικισμοί του πρώην δήμου Λαρίσου (πληθυσμός: 5.650, απογραφή 2011):

Τοπική Κοινότητα Μετοχίου Αχαΐας ^[4] [ 1.483 ]

• το Βουπράσιον [ 6 ]
• ο Λάπας [ 1.000 ]
• το Μετόχιον [ 349 ]
• το Νέο Βουπράσιον [ 128 ]

Τοπική Κοινότητα Αγίου Νικολάου Σπάτων Αχαΐας [ 264 ]

• ο Άγιος Κωνσταντίνος [ 67 ]
• ο Άγιος Νικόλαος [ 197 ]
• η Μονή Αγίου Νικολάου [ 0 ]

Τοπική Κοινότητα Απιδεώνος

• ο Απιδεών [ 309 ]

Τοπική Κοινότητα Αράξου Αχαΐας [ 509 ]

• το Ακρωτήριο Αράξου^[5] [ 35 ]
• ο Άραξος [ 445 ]
• η Καλόγρια [ 29 ]
• οι Ταξιάρχαι [ 0 ]

Τοπική Κοινότητα Βελιτσών Αχαΐας [ 404 ]

• οι Άνω Βελιτσαί [ 239 ]
• οι Κάτω Βελιτσαί [ 165 ]

Τοπική Κοινότητα Καγκαδίου

• το Καγκάδιον [ 409 ]

Τοπική Κοινότητα Λακκοπέτρας Αχαΐας [ 782 ]

• η Ιονική Ακτή [ 26 ]
• το Καρνάρι [ 80 ]
• η Λακκόπετρα [ 645 ]
• το Λιμανάκι [ 31 ]

Τοπική Κοινότητα Ματαράγκας Αχαΐας [ 282 ]

• τα Κεφαλαίικα [ 165 ]
• η Ματαράγκα [ 117 ]

Τοπική Κοινότητα Μιχοΐου Αχαΐας [ 355 ]

• ο Κάνδαλος [ 51 ]
• το Μιχόιον [ 235 ]
• τα Τσαμαίικα [ 65 ]
• τα Ψευτέικα [ 4 ]

Τοπική Κοινότητα Πέτα

• ο Πέτας [ 308 ]

Τοπική Κοινότητα Ριόλου Αχαΐας [ 545 ]

• τα Μαζαίικα [ 17 ]
• ο Ριόλος [ 528 ]

Στο δήμο περιλαμβάνονται οι εξής οικισμοί του πρώην δήμου Μόβρης (πληθυσμός: 4.605, απογραφή 2011):

Τοπική Κοινότητα Καραίικων Αχαΐας [ 726 ]

• το Γομοστόν [ 249 ]
• τα Καραίικα [ 174 ]
• τα Καραμεσιναίικα [ 158 ]
• η Ράχη [ 145 ]

Τοπική Κοινότητα Κρίνου

• ο Κρίνος [ 303 ]

Τοπική Κοινότητα Λιμνοχωρίου Αχαΐας [ 965 ]

• το Καλαμάκιον [ 502 ]
• το Κάτω Λιμνοχώριον [ 169 ]
• το Λιμνοχώριον [ 278 ]
• η Παραλία Καλαμακίου [ 16 ]

Τοπική Κοινότητα Μύρτου Αχαΐας [ 397 ]

• τα Γιουλαίικα [ 101 ]
• ο Μύρτος [ 180 ]
• το Πουρνάριον [ 116 ]

Τοπική Κοινότητα Σαγαίικων Αχαΐας [ 1.868 ]

• οι Απόστολοι [ 88 ]
• τα Βραχναίικα [ 13 ]
• τα Γερουσαίικα [ 557 ]
• τα Μπουταίικα [ 149 ]
• τα Σαγαίικα [ 1.038 ]
• ο Σταθμός [ 23 ]

Τοπική Κοινότητα Φράγκας Αχαΐας [ 346 ]

• τα Σπαναίικα [ 61 ]
• τα Τσακώνικα [ 59 ]
• η Φράγκα [ 226 ]

Στο δήμο περιλαμβάνονται οι εξής οικισμοί του πρώην δήμου Ωλενίας (πληθυσμός: 5.434, απογραφή 2011):

Τοπική Κοινότητα Αγίου Νικολάου Κράλης Αχαΐας [ 330 ]

• ο Άγιος Νικόλαος [ 39 ]
• τα Αυγεραίικα [ 61 ]
• τα Θωμαίικα [ 74 ]
• το Καλαμάκιον [ 109 ]
• το Ποιμενοχώριον [ 47 ]

Τοπική Κοινότητα Αγίου Στεφάνου Αχαΐας [ 901 ]

• ο Άγιος Στέφανος [ 124 ]
• η Παλαιά Περιστέρα [ 23 ]
• οι Φυλακές [ 754 ]

Τοπική Κοινότητα Άνω Σουδεναίικων [ 271 ]

• τα Άνω Σουδεναίικα [ 271 ]

Τοπική Κοινότητα Άρλας [ 335 ]

• η Άρλα [ 335 ]

Τοπική Κοινότητα Αχαϊκού [ 192 ]

• το Αχαϊκόν [ 192 ]

Τοπική Κοινότητα Γαλαναίικα [ 16 ]

• τα Γαλαναίικα [ 16 ]

Τοπική Κοινότητα Γκαναίικα [ 0 ]

• τα Γκανέικα [ 0 ]

Τοπική Κοινότητα Κάτω Μαζαράκι [ 714 ]

• το Κάτω Μαζαράκιον [ 714 ]

Τοπική Κοινότητα Λουσικών Αχαΐας [ 632 ]

• τα Λουσικά [ 454 ]
• τα Σπαλιαραίικα [ 146 ]
• η Υψηλή Ράχη [ 32 ]

Τοπική Κοινότητα Μιτοπόλεως Αχαΐας [ 349 ]

• η Κώμη [ 77 ]
• η Μιτόπολις [ 197 ]
• τα Σουβαλιωτέικα [ 75 ]

Τοπική Κοινότητα Πορτών [ 256 ]

• οι Πόρται [ 256 ]

Τοπική Κοινότητα Σαντομερίου Αχαΐας [ 314 ]

• τα Αμπελάκια [ 41 ]
• η Μονή Αγίας Μαρίνης Μαρίτσης [ 4 ]
• το Πολύλοφον [ 105 ]
• το Σαντομέριον [ 164 ]

Τοπική Κοινότητα Φλόκα Αχαΐας [ 189 ]

• τα Ζησιμαίικα [ 78 ]
• ο Φλόκας [ 111 ]

Τοπική Κοινότητα Φωσταίνης [ 219 ]

• η Φώσταινα [ 219 ]

Τοπική Κοινότητα Χαϊκαλίου Αχαΐας [ 399 ]

• τα Κατσαϊταίικα [ 42 ]
• τα Κουνελαίικα [ 40 ]
• το Χαϊκάλιον [ 317 ]

Τοπική Κοινότητα Χαραυγής Αχαΐας [ 317 ]

• το Νεοχώριον [ 100 ]
• τα Πηγάδια [ 147 ]
• η Χαραυγή [ 70 ]

Σε αγκύλες αναφέρονται τα δημογραφικά στοιχεία του μόνιμου πληθυσμού βάσει της εθνικής απογραφής του 2011.

Δήμαρχοι του δήμου έχουν διατελέσει οι εξής:

• 1 Ιανουαρίου 2011 - 31 Αυγούστου 2014: Ανδρέας Αντ. Παναγιωτόπουλος
• 1 Σεπτεμβρίου 2014 - 31 Αυγούστου 2019: Χρήστος Γεωρ. Νικολάου
• 1 Σεπτεμβρίου 2019 - 31 Δεκεμβρίου 2023: Σπύρος Νικ. Μυλωνάς
• 1 Ιανουαρίου 2024 - Σήμερα:

Γρηγόρης Αλεξόπουλος. Εξελέγη το 2023, 50,54%. ^[6]

Στο δήμο εδρεύουν 18 ποδοσφαιρικοί σύλλογοι. Σε παρένθεση αναγράφεται η κατηγορία στην οποία αγωνίζονται κατά την περίοδο 2011-2012:

• Α.Ο. Άρης Κάτω Αχαΐας (Γ΄ Αχαΐας)
• Αχαϊκή (Δ΄ ΕΘΝΙΚΗ)
• Ατρόμητος Λάππα (Δ΄ ΕΘΝΙΚΗ)
• Εθνικός Σαγέικων (Α΄ Αχαΐας)
• Ωλενιακός (Α΄ Αχαΐας)
• Βουπράσιο (Β΄ Αχαΐας)
• Δόξα Νιφορέικων (Β΄ Αχαΐας)
• Κρίνος (Β΄ Αχαΐας)
• Λέων Άνω Αλισσού (Β΄ Αχαΐας)
• Πανμοβριακός Ριόλου (Γ΄ Αχαΐας)
• Πρωτέας (Β΄ Αχαΐας)
• Α.Ε. Ποντίων (Γ΄ Αχαΐας)
• Άρλα (Β΄ Αχαΐας)
• Απόλλων Βίδοβας (Β΄ Αχαΐας)
• Ακάδημος Λαρισσού (Β΄ Αχαΐας)
• Άρης Άνω Σουδενέικων (Γ΄ Αχαΐας)

Στο Δήμο επίσης εδρεύει η ομάδα μπάσκετ Α.Ο. Αχαγιά 82, η οποία αγωνίζεται στο πρωτάθλημα της Γ΄ Εθνικής 2016 - 2017.

• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
• Απόφαση 45892 του Υπ. Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης - ΦΕΚ 1292Β΄ της 11ης Αυγούστου 2010.
• Πρόγραμμα Καλλικράτης - ΦΕΚ 87Α΄ της 7ης Ιουνίου 2010.
• Υπουργείο Εσωτερικών, Σχέδιο Καλλικράτης

• Β. Αργυρόπουλος, Ε. Σιμώνη, Κ. Παπαγιαννόπουλος (επιμ.), Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία του Δήμου Δυτικής Αχαΐας. Πρακτικά ημερίδας, 19 Σεπτεμβρίου 2016, Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας - Δήμος Δυτικής Αχαΐας, Κάτω Αχαΐα 2017.
• Δήμος Δυτικής Αχαΐας. Ο Δήμος που αξίζει να ζεις, Υπεύθυνος έκδοσης: DATA RC ΑΕ, Έκδοση: Δήμος Δυτικής Αχαΐας, Κάτω Αχαΐα 2017. ISBN 978-960-99592-5-4 (Τόμος Α΄). ISBN 978-960-99592-6-1 (Τόμος Β΄). [λεύκωμα]
• Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας. 
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμοι Α΄-Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση.

• Επίσημη ιστοσελίδα Δήμου Δυτικής Αχαΐας
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Δυτικής Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28 Οκτωβρίου 2017.
• Τουριστικός oδηγός Νομού Αχαΐας. nea.gr. Ανακτήθηκε από το αρχειοθετημένο πρωτότυπο: 4 Σεπτεμβρίου 2016.